De onderhandelaars juichen pas op de finish
Den Haag
‘Ik was hoopvol toen we begonnen. Die hoop is niet afgenomen, maar zelfs een klein beetje toegenomen.’ In de zomerzon staat premier Mark Rutte op de trap van het statige Johan de Witthuis – de mouwen van zijn witte overhemd hoog opgestroopt, een appeltje in de hand.
Voorlopig zitten de gesprekken erop, en hoeven journalisten niet meer rijendik voor de deur te staan. De onderhandelaars van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie gaan drie weken met vakantie, tot woensdag 9 augustus.
De toon tijdens de laatste ‘uitloop’ is voorzichtig optimistisch. Ruttes hoop is toegenomen, volgens D66’er Alexander Pechtold hebben de partijen ‘constructief gewerkt’. Sybrand Buma (CDA) verwacht dat de gesprekken na de vakantie ‘met dezelfde kracht weer doorgaan’. ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers spreekt over ‘gegroeid vertrouwen’. Ja, ook tussen Pechtold en hem. ‘In de onderhandelingen merk je dat hij, net als alle vier de partijen, erg zijn best doet om eruit te komen. Dat is belangrijk.’
Tegelijk betekent dit niet dat er al een nieuw kabinet aanstaande is. Er liggen nog belangrijke onderwerpen op tafel waarover nog geen knoop is doorgehakt. Soms komen onderwerpen voor de tweede of derde keer voorbij, zegt Pechtold. ‘Dan zit er nog geen schot in. Maar dat hoort er nu eenmaal gewoon bij.’ Volgens Segers ‘is er altijd een weg terug, tot er een akkoord ligt’. Wat de prangende onderwerpen zijn, wil niemand zeggen. Pechtold was woensdagochtend nog het duidelijkst: ‘Die kunt u zelf wel bedenken.’ Zo was van tevoren al duidelijk dat de partijen bijvoorbeeld op medisch-ethische onderwerpen ver uit elkaar liggen.
Er is in ieder geval geen sprake van een strijd tussen de christelijke partijen CDA, ChristenUnie en de seculiere partijen VVD en D66, bezweren de onderhandelaars. Pechtold weigert te antwoorden op de vraag of hij het regeren met de ChristenUnie, ondanks zijn eerdere reserves, nu wél ziet zitten. ‘Ik ga daar helemaal niks over zeggen. We gaan gewoon naar het algemene plaatje kijken, en dat gaat om vier partijen en niet twee in het bijzonder.’
Want waar partijen op sommige onderwerpen tegenover elkaar staan – ChristenUnie en D66 over medisch-ethische thema’s, bijvoorbeeld – zijn ze bij andere onderwerpen elkaars bondgenoot. Zo kunnen deze partijen elkaar uitstekend vinden op het gebied van asiel en klimaat. ‘Daar merk ik dat de partijen heel vaak op één lijn zitten’, aldus Pechtold. ‘Soms is het twee tegen twee, soms drie tegen een, al naar gelang het onderwerp en in een combinatie die je niet verwacht’, stelt Segers. Als Rutte wordt gevraagd de formatie in één woord samen te vatten, is zijn reactie: ‘lang’. De formatie is inderdaad al een tijdje gaande: woensdag stond de teller op 126 dagen. De twee langste formaties in de Nederlandse geschiedenis duurden 163 dagen (kabinet-Den Uyl, 1972-1973) en 208 dagen (Van Agt, 1977). Maar volgens CDA-leider Buma draait de formatie niet om snelheid, maar om zorgvuldigheid. ‘Het doel is niet het halen van een datum, maar het halen van een goed regeerakkoord.’
Prinsjesdag
Overigens is de ChristenUnie pas drie weken geleden aangeschoven, nadat de onderhandelingen met GroenLinks voor de tweede keer waren mislukt. En de serieuze onderhandelingen zijn net twee weken bezig. Segers: ‘Wij hadden niet verder kunnen zijn dan nu.’ De kans is klein dat de partijen – áls ze er samen uitkomen – invloed kunnen uitoefenen op de plannen voor Prinsjesdag. Daaraan kan slechts tot half augustus gesleuteld worden. Wat wel kan, is dat de coalitiepartijen vlak daarna voorstellen voor aanpassing indienen. Zo deden VVD en PvdA dat ook, na de verkiezingen van 2012, toen ze geen volledige begroting konden maken. Informateur Gerrit Zalm zal de onderhandelaars de komende weken ‘niet lastigvallen’ met stukken en telefoontjes, belooft hij. ‘Er drukt een zware last op hen, het is goed als zij er even tussenuit gaan.’ Zalm is niet bang dat partijleiders, eenmaal op het strand, spijt krijgen en terugkomen op hun eerdere toezeggingen. ‘Ik hoop dat de vakantie de blik verbreedt, en niet vernauwt.’ <
