Historiek van de roepsteen

De betekenis van de roepsteen hangt nauw samen met de afkondiging van de wetten en verordeningen. Onze samenleving huldigde het principe dat bekendmaking van de verschillende wetten, dekreten, besluiten, reglementen en verordeningen aan strikte publiciteitsregels gebonden is. In de Belgische Grondwet van 1831: art. 129 staat dat een wet besluit of verordening van algemeen, provinciaal of gemeentelijk bestuur pas bindend is na te zijn bekendgemaakt in de vorm bij wet bepaald. In Feite komt het hier op neer dat iedereen geacht wordt de wet te kennen, en daar er veel waren die lezen nog schrijven konden het werd omgeroepen. Zonder dit beginsel komt de afdwingbaarheid van de wetten in gedrang, want zonder de veronderstelde kennis van de wet zou men zich bij het niet-naleving immers voor de rechtbank kunnen onttrekken van zijn aansprakelijkheid op grond van zijn onwetendheid. Wanneer de wet niet kon na geleefd worden, dan dreigt de wet dode letter te blijven. Men kan dus stellen dat de vorstelijke en plaatselijke verordeningen in het algemeen werden bekendgemaakt door openbare uitroepingen en door aanplakkingen. In een tijd van ongeletterdheid en beperkte communicatiemiddelen, primeerde de orale bekendmaking en was aanplakken maar op de tweede plaats. Tot in de 18^de eeuw speelde de aanplakking een aanvullende rol na de orale berichtgeving.

De omroep of mondelinge bekendmaking bleef in onze gewesten belangrijk tot de Frans periode. In die periode vergat men dat een groot deel van de bevolking nog steeds ongeletterd was. Men is er van overtuigt dat alle inwoners het Belgische Staatsblad wel zullen gelezen hebben, zo niet wordt men toch geacht ze te kennen. In ieder geval bleef het omroepen na de Mis zeker tot W.O.I en zelfs tot W.O.II het gebruik bestaan in de landelijke gemeenten. Er zijn zelfs gemeenten welke deze traditie behouden hebben tot de jaren vijftig, zij het dan minder voor officiële berichten Nog dit de wet bepaalde niet door wie deze omroepen dienden te gebeuren.

Ook op gehuchten werd er omgeroepen, ook al was er geen kerk.

Zoals in het gehucht Donk te Maldegem (O-VL) welke bij de laatste berichtgeving ook verdwenen.

Ook op het gehucht Wildenburg te Wingene ( W-Vl )

Er zijn er aan de kerkhofmuur, hetzij tegen de muur aangebouwd of binnen op kerkhof.

De “omroeping” gebeurde veelal op de speciaal daartoe aangebrachte steen bij het kerkportaal.

Kemzeke, arrondissement Sint-Niklaas: provincie Oost-Vlaanderen. Deelgemeente Stekene. Kemzeke is de oudste gemeente van het Waasland.

Op het grondgebied lag de heerlijkheid van Vorhoute. Bezienswaardigheden zijn de Sint-Jacobskerk, het gemeentehuis, alsook de Heilige Kruiskerk, en de gietijzeren Parochiepomp

In de gemeente Stekene, met deelgemeente Kemzeke, kregen we van de Heer John Buyse het volgende. In verband met “roepstenen en “Schandpalen, staat bij pastoor Annaert op blz. 85; Op het kerkhof(d.i. het oude kerkhof rond de kerk) stond van ouds de kerkstichel, van waar men des zondags de afkondiging deed, en die daarom voorzien was van eenen trap. Deze stichel stond van achter op hetkerkhof tegen het schuttershof, waar nu het klooster van de zusters is.

Stellen we hier nogmaals duidelijk dat een “roepsteen” gelijk met “roepstoel”, die op zijn beurt wordt omschreven als een “verhevenheid, bordes aan een stadhuis, gerecht of een ander openbaar gebouw vanwaar afkondigingen gedaan of waarop rechtshandelingen verricht werden. Kerksteen of “Kerk(e)stichel wordt gedefinieerd als een stenen blok en vandaar bij een kerk vanwaar bekendmakingen werd afgelezen.

Bij de opzoekingen naar de schandpaal van Stekene, noch bij andere zoektochten naar historische gegevens zijn geen documenten gevonden die de bewering van Annaert hard maken. Aldus Jackie Thiron op 26 september 2010. Alle verordeningen, placcaerten en vonnissen, uitgevaardigd door het hoofdcollege van het Land van Waas en de plaatselijke overheid, werden aan de bevolking bekend gemaakt van op een “roepsteen”  of van op een Kerkstichel (Zie het duidelijk onderscheid hier boven)

Dat er te Stekene een kerkstichel bestond staat buiten kijf. Het oud gemeentelijk archief van Stekene bewaart talrijke officiële documenten waar in de marge geschreven staat: “Gepubliceerd ten Kerkestichelle na de zondagse misse” De afroeping gebeurde door één van de Schepenen van de parochie. Als bewijs dat dit gebeurd was, werd voorgaande zin, gedateerd en ondertekend door twee schepenen.

De kerkstichel van Stekene werd, met een aan 11% grenzende waarschijnlijkheid, vernietigd op het einde van het Ancien Regime. Bij de inval van de Fransen werden alle symbolen die verwezen naar de voormalige rechtspraak, vernietigd. Niet alleen de schandpaal was een symbool van het recht van het A.R. maar ook de plaats van waarop men de verordening van dit regime voorlas.

Ook in de parochie Kemzeke bestond een kerkstichel. Analoge documenten als in Stekene bewijzen dit. Tot nu toe werden nog geen gegevns ontdekt die het lokaliseren van die plaats mogelijk maken.