Anja's overgrootouders van vaderszijde op de foto hierboven: Pieter Bovendeaard en Judith Schmeitz (generatie IV).
Anja's moeder en oom, haar groot- en overgrootouders. Foto uit de jaren dertig van de vorige eeuw.
Anja's grootouders van vaderszijde en oom Cor. Foto gemaakt in 1952.
Huisje Arkstraat
07-11-2007
LITANIE
We sluiten de litanie allerduivels af , die scheldwoorden als nu weer 'barbaren' beginnen te vervelen. Voor mij is dit overigens gewijde grond, zoiets als wat Wembley voor Engelse voetballiefhebbers betekende. De voorouders van mijn moeder waren uit Namen afkomstig.
Met dank aan Ivo Bovend'aerde (van dezelfde stam als ik) maak ik u deelgenoot van zijn reactie, nadat ik hem enkele jaren geleden enkele foto's uit Le Vif had gstuurd.
Over de Duitse oorlogsmisdaden in 1914 te Leuven en Dinant heb ik nooit eerder documentatie gehad. Onlangs bezocht ik een tentoonstelling in de beroemde Leuvense universitaire bibliotheek. Zo kwam ik er iets meer over te weten. Maar nergens las ik het ware verhaal over soldaat Schreurs. Die lag te slapen in de kelder van een herberg op de hoek van de Tiensestraat en de Heverleese Vest. Toen hij wakker werd, zag hij voor zijn neus een overwinningsparade van Duitsers. Hij had zijn mitrailleuse bij de hand en begon te schieten. Heel wat adellijk hoog militair volk legde het loodje. Onder hen ook vertegenwoordigers van de collaborerende adellijke familie Von Arenberg van het Heverleese kasteel. Soldaat Schreurs werd uitgeschakeld. Desondanks sneerde de wraak van de Duitsers over de plaatselijke bevolking. De halve stad werd in de fik gezet, ook de eeuwenoude universiteitsbibliotheek, die boordevol unieke manuscripten stak. In de culturele wereldgeschiedenis staat die ramp geboekstaafd als de grootste misdaad aller tijden. Meer dan duizend inwoners werden gefusilleerd. De Heverleese Vest werd na de oorlog Schreursvest genoemd. De familie Von Arenberg raakte al haar bezittingen in ons land kwijt; verbeurd verklaard en door de staat gratis aan de Katholieke Universiteit Leuven ter beschikking gesteld.
In verband met Dinant heb ik in het boekbedrijf een getuige gekend : Ang. Manteau. Omwille van haar grote verdiensten in het boekbedrijf werd ze later door de koning tot barones verheven. Ze was in 1914 pas 3 jaar oud. Ze stond toen met haar ouders, vader was atheneumleraar, in een rij met honderden andere inwoners van Dinant aan te schuiven, om door de Duitsers neergeschoten te worden. Een ijlings aangekomen Duitse hoge officier heeft hun leven gered. Zo' n achthonderd inwoners van Dinant zouden toen wel vermoord zijn. Er was aan de Maas en bij de brug zwaar gevochten. De Duitsers beweerden dat burgers met de Fransen hadden meegevochten. DE GAULLE, is daar in Dinant op de brug als tankcommandant zwaar gewond, maar wist te ontkomen.
Ik lees verder in jouw toffe documentatie; zo kom ik weer op allerlei gedachten.
Komende zondag is er weer de herdenking van het einde van WO I, La Grande Guerre, Grote oorlog. Mijn moeder was 16 jaar, toen ook voor Lanaken die verschrikkelijke strijd begon. Veel later, tijdens WO II, vertelde ze me over de angst van de Belgen in 1914 voor vooral 'die met de piekhelmen'. Mede daardoor kon ik Wierook en Tranen van Ward Ruyslinck zo goed begrijpen. De vrees van 1914 kwam terug ! Een jaar of tien geleden las en hoorde ik over de vlucht uit Visé van Geertje, grootmoeder van mijn vrouw. Ze werd in Maastricht opgevangen, zoals vele anderen.
Op een vlooienmarkt in Frankrijk kocht ik in de jaren negentig van de vorige eeuw een tiental originele exemplaren van Sur le Vif, een tijdschrift met o.a. veel foto's dat zich alleen met de oorlog bezighield. Deze week zal ik in mijn blog alleen maar aandacht schenken aan 1914-1918. Niet omdat ik van oorlog houd. Ook niet uit haat tegen de Duitsers. Sur le Vif had die haat wel, begrijpelijk voor die tijd. De onderschriften bij de foto' s getuigen daarvan. De woorden 'boches', 'miserable' vliegen ons om de oren.
Warempel, het lukte in één keer. 1962: op de eerste foto staan dochter Anja en schoonmoeder Annie met Henno, de nieuwe wereldburger. De tweede foto : mijn moeder, inmiddels 64, koestert mijn stamhouder. Na het overlijden van mijn vader in 1961 was het sterven van Henno een nieuwe bron van verdriet.
Op 1 november was het Allerheiligen, vandaag dus Allerzielen. Gisteren al gingen mijn vrouw en ik naar het kerkhof van Swalmen, om daar even stil te staan bij de graven van mijn schoonouders en onze zoon. Henno was nog maar net 11 jaar, toen hij tijdens onze vakantie in Frankrijk volkomen onverwacht stierf. Dat was in 1973. Hij zou dus nu 45 zijn, als... Over die verpletterende 3e juli heb ik zo'n kwart eeuw later een boek geschreven : "Henno, in de knop gebroken". Het is niet meer te koop. Hebt u er belangstelling voor ? U kunt op mijn site, die ik niet veel gebruik, de complete tekst lezen, foto's en door hemzelf gemaakte tekeningen bekijken. U hoeft, op Google bijvoorbeeld, alleen maar het volgende te typen: 'karelsonaardshoekje'. Op de eerste pagina staan links de namen van de verschillende pagina's. Klikken op 'Henno' is voldoende.
Tijdens de zoektochten naar gegevens voor de stambomen kom je van alles en nog wat tegen. Dit plaatje is meer dan waarschijnlijk heel lang bewaard door de grootmoeder van mijn vrouw (van moederszijde). Het zat indertijd bij de papieren van mijn schoonmoeder, haar dochter dus, die in de vorige eeuw stierf. We zien geen Mona Lisa, maar wel een mooi meisje op de dag van haar plechtige communie. Hebt u over dat laatste een andere mening ? Hoe langer ik het fotootje bekijk, hoe mysterieuzer de onbekende voor mij wordt. Ze leefde in een tijd waarin nog geen computers bestonden. Ik heb haar een nieuw "leven" gegeven.
4. Pieter Bovendeaard, geb. Geleen-Lutterade 07-11-1860, ovl. Sittard 25-01-1917, tr. Sittard 14-08-1885 met Maria Judith Schmeits, geb. Sittard 14-02-1864, ovl. Sittard 31-12-1920, dr. van Peter Jacob en Joanna Catharina Schoutissen. 5. Nicolaus Bovendeaard, geb. Geleen 04-04-1834, ovl. Sittard 29-01-1907, tr. Geleen 27-10-1859 met Maria Joanna Stevens, geb. Geleen-Krawinkel 28-09-1838, ovl. Sittard 11-04-1910, dr, van Michael en Catharina Elisabeth Demaeker. 6. Joannes Henricus Bovend'aard, geb. Eisden (B) 24-05-1802, ovl. Geleen 18-03-1861, tr. Geleen 29-09-1833 met Maria Agnes Lowijs (Louis), geb. Geleen 05-05-1799, ovl. Geleen 22-03-1862, dr. van Antonius en Maria Sibilla Wessels. 7. Nicolaus Bovend'aerd, geb. Eisden (B) 30-08-1769, ovl. Geleen 01-04-1846, tr. (kerk) Berg aan de Maas 19-04-1798 met Maria Sibilla Smeets, geb. Amstenrade 31-12-1769, ovl. Geleen 20-04-1848, dr. van Henricus Leonardus en Anna Maria Claessen. 8. Georgius Bovend'Aerde, gedoopt Stein 09-02-1715, ovl. Eisden (B) 02-02-1783, tr. Eisden 04-05-1749 met Catharina Peeters, geb. Eisden 02-11-1731, ovl. Eisden 15-08-1788, dr. van Joannes en Elisabeth Berben.
De schrijfwijze van de familienaam evolueerde van Bovend'Aerde via Bovend'aerd en Bovend'aard dus naar Bovendeaard. Voor Georgius was er trouwens al sprake van Boven die Eerdt. Dat laatste is terug te vinden in Bovendeerd. In mijn Sittards dialect heet ikzelf trouwens Baovendaert. Voor velen onder u is de naam Bovend'aerde ongetwijfeld bekend. Zo was er vroeger bij de BRT de populaire Nicole. Notaris Joseph Bovend'aerde in Eisden en de politica Sabine stammen net als ik van bovengenoemde Georgius af. Voordat u mij ervan verdenkt, dat ik het hoog in mijn kop heb : in mijn stamboom zit ook een opgeknoopte bokkenrijder.
Afbeelding bij dit verhaal : een moderne impressie van de aloude Sittardse markt. Mijn geboorteplaats kreeg zeker al in 1249 (volgens sommigen die meer weten dan ik, eerder) stadsrechten.
1. Anna Maria Beatrijs Colette Bovendeaard, geboren Heerlen 04-10-1959, gehuwd Sittard 17-05-1991 (wet), 05-10-1991 (kerk) met Adrianus Johannes Elisabeth Krijntjes, geb. Sittard, 22-02-1962, zoon van Joseph Johannes Adrianus en Theresia Wilhelmina Konings. 2. Karel Bovendeaard, geb. Sittard 14-11-1929, geh. Kerkrade 27-05-1958 (wet), 16-08-1958 (kerk) met Gertruida Petronella van de Moosdijk, geb. Bergen (L) 07-04-1929, dr. van Joannes Helena en Anna Barbara de Haan. 3. Hendrik Bovendeaard, geb. Geleen - Spaans Neerbeek 12-11-1895, overleden Sittard 25-09-1961, geh. Sittard 08-06-1917 met Anna Maria Hannon, geb. Lanaken (B) 16-04-1898, ovl. Sittard 11-02-1979, dr. van Johannes Petrus en Gertruid Erkenbosch.
In 1318 veroverde Hertog Jan III de stad in 10 dagen. Stad ? Ja, Sittard kreeg in 1243 stadsrechten. In 1542 deed René van Chalons (Oranje) de klus in 4 dagen. In 1632 (Tachtigjarige oorlog) zei Frederik Hendrik :" Fluitje van een cent". Hij was in 4 uur klaar, ook al had mijn geboorteplaats intussen diverse forten. De resten van fort Sanderbout zijn heden ten dage nog te bezichtigen. De wallen zijn voor 75 % behouden.
