HET KAMP VAN BEVERLO

EEN MILITAIR KAMP OP DE GROTE HEIDE

De moeilijkheden met Nederland na de afscheuring in 1830 zijn de aanleiding tot de oprichting van het kamp van Beverlo. Tussen 1830 en 1839 leeft België onder de voortdurende bedreiging van Nederland. De Tiendaagse Veldtocht van 1831 bewijst dit. Op 04 augustus vallen onze Noorderburen België Binnen, er zijn sporadische gevechten te Houthalen, Kuringen en Kermt. Het verdrag van de 24 artikelen moet een einde stellen aan het conflict. Maar grensincidenten te Hamont, Achel en Maastricht wijzen op een voorgezette strijd. Het Belgische leger plaatst daarom voorposten te Brecht, Brasschaat, Merksplas, Westerlo, Bree, Weert, Rekem, Venlo en te Roermond.                          

De weigering van de Nederlandse koning Willem I om België te erkennen bevestigt dit feit gedurende acht jaren. De jonge Belgische staat heeft daar door zeker behoefte aan de uitbouw van een militair apparaat. Al vanaf 1831 laat koning Leopold I het leger reorganiseren. Hiervoor doet men onder meer een beroep op Franse officieren. Eén van de elementen van die militaire reorganisatie is de uitbouw van militaire kampen. Deze zijn er nodig als oefenkamp en als observatiepost tegenover Nederland. Zo komen er kampen in Diest, Zonhoven, Bouwel en Schilde. Die kampen beantwoorden echter niet volledig, en dit om allerhande redenen, aan het beoogde doel. Deze kampen kosten heel veel geld aan de schatkist want men betaalt een goede huurprijs voor de gronden en de onderkomens bestaan uit houten barakken, strohutten en tenten die zeer veel onderhoudt eisen. Dus men gaat op zoek naar een andere plaats.

Men heeft in de eerste plaats veel ruimte nodig! Het moet een groot kamp worden met uitgestrekte oefenterreinen en dicht bij de Nederlandse gelegen grens zijn. De aanwezigheid van vers water is ook een belangrijk element. De keuze valt op de Grote Heide ten noorden van Beverlo. Op 3 oktober 1834 komen Leopold I, generaal Hurel (stafoverste), brigadegeneraal Magnan tezamen met andere overheden naar Beverlo op verkenning. Generaal Hurel stelt er de koning de plaats voor als een ideaal waarnemingskamp. Ieder van hen is er direct van overtuigd dat dit een ideale plaats is voor het bouwen van een militair kamp. De plaats heeft zeker een belangrijke strategische ligging. Ze ligt slechts zes kilometer van de enige toegangweg van Limburg naar Nederland, namelijk de steenweg van Hasselt naar ‘s- Hertogenbos. De ruimte is er rijkelijk aanwezig en bovendien de arme heidegrond kost bijna niets en men kan er ook nog voldoende drinkwater oppompen. Daarbij zijn er eindeloze vlakten, waar men gemakkelijk de vijand kan bespieden en al zijn bewegingen controleren.

Voor de streek betekent dit het einde van een eeuwenlange rust in Gods vrije natuur. Deze uitgestrekte vlakte, bezaaid met rolkeien, die aan een vroegere zee herinneren, wordt afgewisseld met duinen en dennenbossen en moerassen. De heide van Beverlo is in feite een verlaten vlakte, schraal bezaaid met waterplassen en kleine moerassen. Ze is doortrokken met slechte wegen en de zeldzame hutten zijn al even primitief als de bewoners en hun bezigheden. Een kluizenaar leeft er in zijn stulp die gelegen is tussen enkele duinen, op die plaats zal later de Kerk van Leopoldsburg gebouwd worden.

In het voorjaar van 1835 komt de koning terug naar Beverlo, deze keer is hij vergezeld van generaal Evain, Nu wordt uiteindelijk de plaats aangewezen waar het kamp zijn ontstaan zal vinden.

Het is in mei 1835 dat kapitein Renard samen met 200 sappeurs naar de Heide van Beverlo trekt, zij komen er grote werken uit te voeren zoals:

œ het afbakenen en effenen van het terrein,

œ het aanleggen van toegangswegen,

œ onder het Bevel van kapitein Floyd is een groep belast met het afbreken van het voorlopig kamp van Diest. Al het materiaal moet over haast onberijdbare wegen vervoerd worden. In minder dan twee maanden worden 402 barakken en 800 tenten uit Diest overgebracht en rechtgezet.

œ het opzetten van 1250 tenten en een groot aantal strohutten,

œ het delven van 48 drinkwaterputten……enz……

Voor die werken uit te voeren worden ze bijgestaan door werklieden uit de naburige dorpen.

Geleidelijk aan vormen er zich een infanterie-, een cavalerie- en een artilleriekamp en daarnaast ook een ambulantie- en geniepark. Er is logement voor 20.000 militairen . Een "paleis" voor de koning, de minister van oorlog en paviljoenen voor de generaals mogen er zeker niet ontbreken. Op het einde van juli 1835 is het kamp gereed. Al in augustus komen de eerste militairen hier oefenen. Ook koning Leopold I is aanwezig. Twee divisies, elk verdeeld in twee groepen van 20.000 man, verblijven er voor 40 dagen en voeren er grote manoeuvres uit.

Het doel is bereikt, het Journal de l’Armée Belge schrijft: ”België is klaar om elke verassende aanval te wreken!”

Het kamp vertoont een grote verscheidenheid van logementen. Men werkt naar een voorop gesteld plan, volgens de militaire hiërarchie, zodat alles van in het begin ruimtelijk geordend wordt. Elk wapen of dienst heeft zijn eigen kwartier, onderling verbonden met straten en pleinen. Eerst bakent men de blokken voor het voetvolk af, daarna voor de ruiterij, genie en geschut. Terzelfder tijd bouwt met er aan een voorlopig ziekenhuis, maar ook de intendantie krijgt er haar kantoren en magazijnen.

Hevige windvlagen en zandstormen brengen veel schade teweeg aan de barakken, tenten en strohutten en men weet geen blijf met al het stuifzand. Begin 1837 blijven er bijna geen bewoonbare logementen meer over, met moet er continu hertellingen uitvoeren. Daarom gaat men in het voorjaar van 1837 een nieuw infanteriekamp bouwen. Minister van Oorlog, generaal Evain, beslist om nog alleen duurzame bouwstoffen te gebruiken.

Dat nieuwe kamp voor de infanterie bestaat uit negen "carrés". Elke "carré" is een kazerne gebouwd in een vierkant met 90 meter zijde. De wanden bestaan uit een metselwerk van een halve steen, dat tussen planken en balken wordt aangebracht, de daken zijn nog meestal met stro bedekt maar hier en daar worden er toch al dakpannen gebruikt. Er kunnen ongeveer 900 man in een carré verblijven. Ze worden gebouwd op één lijn voor de bestaande hutten en tenten. De naam carré beantwoord tenvolle aan deze bouwwijze. De blokken sluiten een binnenplaats in, waar in het midden een waterpomp staat met ernaast een schildwacht, verantwoordelijk voor de reinheid. Midden op de binnenplaats is er een keuken en een wachtlokaal. Er is slechts één ingang per carré en die geeft uit op het vaandelfront. Een gedeelte van de gebouwen zijn voorbehouden voor de officieren.

In de nacht van 1 op 2 november 1837 woedt er een hevige orkaan waardoor de nieuwe carrés ernstige schade oplopen. In 1838 verwoest een grote brand nog tal van barakken en tenten. Men herstelt waar men kan, dit totdat de regering, in 1846, besluit om er  nieuwe kazernes te bouwen. De aanblik ziet er in 1838 uit als volgt: Vóór de negen carrés, netjes gelijnd, ligt het vaandelfront. Dat is een 1500 meter lange laan, die afgeschermd is van het manoeuvreplein door een dubbele strook bos en struikgewas. Achter de carrés staan de oude barakken, ten­ten en strohutten. Daarachter ligt het park met de koninklijke villa en an­dere gebouwen. In dit park wordt er ook een kleine kapel gebouwd, van 9 op 15 meter. In het noordwesten staan de ma­gazijnen en het militaire ziekenhuis en helemaal achteraan ligt het ruiterij­kamp.

Ten gevolge van nieuwe moeilijkhe­den met Nederland geeft Leopold I het bevel om Beverlo tot een versterkt kamp om te bouwen. Het vaandelfront wordt nu doortrokken met loopgraven en een borstwering over de hele lengte. Men bouwt er ook grote veldschansen, dit zijn enorme grondophopingen. Vanaf 1841 is het kamp van Be­verlo gerangschikt in de reeks der vas­te garnizoenen, zodat de militaire voorschriften dienaangaande er toepasselijk worden. Hierdoor word Beverlo het eerste bestendig kamp van Europa.

Van 1837 tot 1913 staat vóór het pa­leis een alarmkanon. Het wordt bediend door een artilleriebatterij, die voor haar wachtdiensten beschikt over twee strooien wachthuizen, naast de ingang van het park. Het alarmkanon dient als horloge en als melder van gevaar . Elke dag weer­klinken er drie schoten, één om 5 uur bij het wekken, één 's middags en één bij de taptoe om 21 uur. De uurwerken van het kamp worden elke middag hierop geregeld. Bij alarm dreunen er twee op elkaar volgende schoten, wat beduidt dat alle militairen haastig moeten verzamelen op het vaandel­front, dit om brand of ander gevaar te bestrijden. Het kanon wordt in 1913 buiten dienst gesteld.

Buiten de kampperiode verblijven er in Beverlo één regiment infanterie, één batterij artillerie en enkele eskadrons paardenvolk. Al deze troepen voeren regelmatig patrouilles uit, zelfs tot aan de Nederlandse grens.

De langzame groei van het definitieve kamp

Vanaf 1841 gaat de regering over tot de definitieve aankoop der gehuurde terreinen. De koopprijs bedraagt 55 Bfr. de ha. Met de gemeenten Beverlo en Hechtel word een overeenkomst geslo­ten om later nog grond aan te kopen te­gen dezelfde voorwaarden. De huur­prijs der overige gronden werd vast­gesteld op 1Bfr.de ha. per jaar. Als tegenprestaties laat het rijk toe dat de inwoners der gemeenten verder hun vee mogen laten grazen, maar dan alleen als er geen manoeuvres zijn. De burgers die in het kamp wonen gaan in het cavaleriekamp de paardenmest halen en beginnen er groenten te kweken en aardappelen te planten.

Nu men de grond in eigendom heeft, besluit men vanaf 1841 over te gaan tot het bouwen van kazernes, uitslui­tend in goede baksteen. De voornaam­ste veranderingen in het kamp komen tot stand onder het ministerie van generaal Wilmar, namelijk de over­gang van het voorlopig naar het be­stendig kamp in 1836. Generaal Prisse keurt het bouwen in deugdelijke bak­steen goed, en met generaal baron Chazal begint men met een nieuwe elegante stijl, eerst in 1849 en later in 1860. Nu de vrede met Nederland sinds 1839 een feit is, beslist minister van Oorlog Pierre Emmanuel Chazal ( in 1845) dat het Kamp van Beverlo een permanent militair kamp moet worden. Ondertussen bouwt men ook verder aan de vaste diensten, zoals het ziekenhuis, de voedermagazijnen en aan de woningen voor de ambtenaren.

Men bouwt er alleen nog met goede baksteen en met vast materiaal. Eén jaar later zendt de minister de compagnie 'sans floche' 1, een tuchtcompagnie, naar het kamp om er het zand van de heide tot op de turflaag weg te scheppen. Men gaat er een koninklijk park van 40 hectaren aanleggen, dat zal doortrokken worden met bomen omzoomde lanen.

Het militaire hospitaal, opgetrokken rond 1848, bestaat uit losse paviljoenen. Dit hospitaal is het eerste en het modernste in zijn soort in Europa.

Circa 1850 begint men met de bouw van het definitieve kamp. In het infanteriekamp komen er acht secties die elk plaats bieden aan 2.500 militairen. Er ontstaan ook belangrijke logistieke installaties:

œ een bakkerij met een capaciteit van 6.000 broden per dag,

œ een slachthuis en een slagerij

œ douches met een capaciteit van 6.500 baden per dag.

œ een militair smalspoornet met 115 km spoor doorheen het kamp aangelegd. Hiermee kan men de militairen en het materieel gemakkelijk vervoeren. Het spoormaterieel en de treinstellen komen uit de ateliers van de Franse ingenieur Paul Decauville.

In 1856 krijgt het kamp ook een ge­vangenis. Het is gebouwd tijdens de Krimoor­log (1853-56) en krijgt daardoor de benaming “ Malakoff”, dit is een naam die op dit moment op ieders lippen ligt. Men noemt de ge­vangenis de Malakofftoren, verwijzend naar het voornaamste bolwerk van Sebasto­pol in die Krimoorlog. Het is een ge­weldig grote toren. De cellen geven uit op de centrale binnenplaats naar waar slechts één toegang is, die loopt langsheen het wachtlokaal. Het wachtpersoneel wordt geleverd door het kamp en er is een woonhuis voor de hoofdcipier. Na de tweede wereldoorlog wordt de toren afgebroken.

Het uitbreken van de Frans-Duitse oorlog in 1870 leidt tot de algemene mobilisatie, deze vangt aan op 15 juli 1870. Na die oorlog krijgt het kamp geleidelijk het uitzicht dat het tot aan de eerste wereldoorlog zal behouden. De modernisering in Leopolds­burg bereikt in 1913 haar hoogtepunt. Er worden zes grote kantines gebouwd. Ze worden B-C-D-E-F en G genoemd. Ze zijn voorzien van elektriciteit en centrale verwarming. Elke mess kost 500.000 Bfr. en bevat drie ref­ters van 36 meter op 23, en een leeszaal. In B-C-D en F is er een bioscoopzaal voorzien.

Het interbellum (1919-1940)

De toenadering tussen leger en natie wordt vanaf 1918 zoveel mogelijk in de hand gewerkt. De afgewerkte grote kantines geven aan het kamp spoedig een grote standing. Het Kamp van Beverlo uitgegroeid tot het grootste, maar ook tot het modernste militaire kamp van Europa. Het heeft kazernes voor 40.000 militairen en 4.000 paarden, zeer grote messcomplexen, ruime oefenvelden en schietstanden. Vanuit alle garnizoenen komen er troepen in dagmarsen te voet naar het Kamp van Beverlo. Vanuit Oostende, Brugge, Gent Antwerpen, Brussel, Charleroi en Luik. Elk jaar doen ze dezelfde kantonnementen aan en marcheren triomfantelijk, met het muziekkorps van het regiment op kop, Leopoldsburg en het Kamp van Beverlo binnen.

Wanneer een cavalerieregiment met het muziekkorps te paard Leopoldsburg binnenrijdt komen alle burgers op straat om dit prachtige spektakel te aanschouwen

De manoeuvres krijgen algauw een heel ander uitzicht dan vroeger. De motorisatie & modernisatie doet nu volop haar in­trede in het leger. Ruiterij wordt overbodig, maar de nieuwe regimenten met gepant­serde voertuigen nemen de tradities over der vroegere Lansiers, Jagers te paard en Gidsen.

Bij de infanterie zijn de lange dag­marsen nog lang niet uit de mode. Maar in het kamp wordt nu wel duchtig ge­bruik gemaakt van het Decauville­spoorwegnet, dat nu gans het kamp doorkruist en de manschappen naar de verschillende installaties en schiet­standen brengt.

's Avonds is het druk in Leopoldsburg men kan er over de koppen lopen. De militairen gaan een of (meestal) meerdere pintjes pakken in één van de talrijke cafés. In sommige herbergen speelt een orkestje en de soldaten die goesting hebben om een liedje te zingen mogen even het podium op. Het Kamp van Beverlo is zeker een van de best gekende plaatsen in België. In elke familie is er wel iemand die hier zijn kamp van vijf weken gedaan heeft. Generaties lang wordt er verteld over de bittere koude en de ijzige noorden- en oostenwind, over de snikhete dagen en de bijtende zandstormen, of over de schietwedstrijden en het eten van stoemp en boeletten. Over de vele cafés, de mooie meisjes en de 'kaberdoeskes' op Konterket doen de wildste geruchten de ronde!

De Tweede Wereldoorlog

Een tiental dagen vóór het uitbreken van de oorlog in 1940 is de 11^e Infanteriedivisie uit Luik naar het kamp overgebracht. Het 11^e Linie en het regiment Jagers te paard, de vaste be­zetting van het kamp in vredestijd, hebben al eerder hun stellingen aan het Albertkanaal ingenomen. Als op 10 mei, bij het morgengloren, het alarm wordt gegeven, begeeft de 11^e Infanteriedivisie zich overijld door de bossen, rich­ting Beringen.

Omstreeks 8 uur in de morgen wordt het kamp door Duitse vliegtuigen gebombardeerd. Vooral de infanterieschool en de officierenmess krijgen het erg te verduren.  Ook de kazerne van de tuchtcompagnie, de 'Compagnie sans Floche', is zwaar ge­troffen, daar vallen verscheidene slachtof­fers.

De Duitse bezetting gebeurt zon­der noemenswaardige verwikkelingen. Het kamp wordt weerom een opleidings­centrum voor jonge Duitse rekruten. Tijdens de bezetting verfraaien de Duitsers de blokken en werken ze verder aan beplantingen en wegen. Ook enkele administratieve gebouwen krijgen een moderner uitzicht. Het kamp blijft ook lang van bombardementen gespaard.

De Duitsers gebruiken het cavaleriekamp als kamp voor politieke gevangenen en misdadigers van gemeen recht. Velen worden van hieruit naar concentratiekampen in Duitsland afgevoerd. Van oktober 1942 tot november 1943 worden er op een afgelegen plaats in het Gemeentebos 204 man, waarvan 176 erkende weerstanders, door de Duitsers gefusilleerd.

 De slachtoffers komen uit gevangenissen vanuit heel het land en worden er ter plaatse begraven. Op 4 september 1944 geven de Duitsers de bewaking over aan de Belgische Rijkswacht, het Rode Kruis en de politie- en brandweerdiensten. Iedereen die dat kan mag naar huis terugkeren.

Het Kamp van Beverlo wordt op 12 mei 1944 door de geallieerden gebombardeerd. Bij vergissing wordt de Zuidstraat in Beverlo volkomen vernield. Hierbij komen 77 burgers om. Op Pinksterzondag, 28 mei '44, even vóór 2 uur 's morgens, ondergaat het kamp een verschrikkelijk bombarde­ment. Gedurende 25 minuten wordt er overal dood en vernieling gezaaid. Ooggetuigen kunnen meespreken over de grote paniek die de burgerbevol­king, maar vooral de Duitsers aan­grijpt. Er vallen honderden doden, maar nu vooral onder de Duitse militairen. Het aantal doden is door de Duitse overheid nooit bekendgemaakt. Men schat 6.000 man !??. Ook verscheidene burgers worden gedood.

Het infanteriekamp ligt nu volledig plat. Bij de bevrijding in 1944 is het infanteriekamp één grote puinhoop. Op de plaatsen waar ooit de trotse kantines stonden ligt nu niets anders meer dan een hoop puin, balken en verwrongen ijzer. Onmiddellijk be­gint men met het opruimen van het puin. In het infanteriekamp bakent men eerst een enorm gevangeniskamp af met prikkeldraad en uitkijktorens. Dui­zenden incivieken worden er onder­gebracht in de opgekalfaterde blokken. Met behulp van deze werkkrachten word de opruiming aangevat.

In die­zelfde periode wordt ook het Kolo­nel Baekelandtstadion aange­legd. Genoemd naar de bevelhebber der nieuwe school voor onderofficieren (1946-1949)

In september 1944 is het lang verwachte ogenblik voor Limburg aangebroken. Amerikaanse en Britse troepen verdrijven de Duitse bezetter, maar niet overal verloopt dat even vlot. Van 6 tot 12 september 1944 vormt Hechtel een toneel van hevige gevechten tussen Britse en Duitse troepen. Een Brits officier noemt Hechtel het kleine Caen, naar het met de grond gelijk gemaakte stadje in Normandië. Bij de gevechten worden 121 huizen vernield. Met een omtrekkende beweging kunnen de Britten zich meester maken van de kanaalbrug van Lommel-Barrier. Op 15 september 1944 geeft generaal Brian Horrocks in de  bioscoop Splendid (schuin tegenover het station) het historische order aan alle bevelhebbers van de landstrijdkrachten die deelnemen aan de operatie Market-Garden. Zij krijgen er de opdracht, om via de as Lommel-Valkenswaard-Eindhoven-Vechel-Nijmegen, de geallieerde luchtlandingstroepen in Nijmegen en Arnhem te gaan versterken. Met de Britten vechten ook Belgen mee, die op één of andere manier vanaf mei 1940 naar Groot-Brittannië zijn kunnen ontkomen en dienst hebben genomen in de 'Brigade Piron'. Na enkele zuiveringsoperaties in de omgeving van Brussel rukt de Brigade op 11 september 1944 verder op, overschrijdt het Albertkanaal te Beringen en bevrijdt het Kamp van Beverlo, Heppen en Leopoldsburg. Patrouilles stoten door tot Balen en Kerkhoven. Op 18 september gaat het verder tot aan het Kanaal Bree-Bocholt en patrouilles bereiken Maaseik. Op 25 september wordt de Nederlandse grens overschreden en 's avonds zijn Thorn, Neeritter en Weert bevrijdt. Na de bevrijding nemen vele Limburgers dienst bij de 'Brigade Piron'. Begin 1945 komen er 2400 oorlogsvrijwilligers bij en wordt dit de Eerste Belgische Infanterie Brigade

02-04-2011 om 11:21 geschreven door DP

De naoorlogse periode

Door het geallieerde bombardement van mei 1944 is het infanteriekamp herschapen in een puinhoop. Om deze ruïnes op te ruimen worden er al direct na de bevrijding duizenden 'incivieken' ingezet. Vanaf 1947 tot 1953 begint men met de wederopbouw van vijf van de vroegere secties van het infanteriekamp. Nu volledig aangepast aan de eisen van een modern leger dit wil zeggen met klare, luchtige lokalen, keukens met moderne instal­laties, centrale verwarming en stortba­den. Iedere sectie biedt plaats aan 600 á 800 man. Buiten de pantsertroepen en de logistieke eenheden zijn er ook andere eenheden tijdelijk in het kamp gekazerneerd. Onder meer het vrijwilligersbataljon Korea, het 8^ste  Geniebataljon, het  1^ste   bataljon Para en het   21^ste Transmissiebataljon zijn er gelegerd. In 1970 wordt het Kamp van Beverlo ook garnizoen voor de 1^ste Pantserinfanteriebrigade. Het bataljon Bevrijding,  de traditiedrager van de Brigade Piron, komt hier als eerste aan en de laatste eenheden installeren er zich in 1976. De kazernes worden gemoderniseerd en voor de families komen er honderden militaire woningen bij. Sinds de afschaffing van de militaire dienstplicht en de terugtrekking van bijna alle militairen uit Duitsland, is het Kamp Beverlo het grootste Belgische garnizoen. Heden ten dage is het kamp van Be­verlo een modern kamp. Niet alleen komen er onze militairen op oefening, maar ook onze NAVO-partners waar­deren deze oefenschool.

Het Kamp Beverlo onderhoudt goede relaties met de burgerbevolking. Het beheert de oefenterreinen, de schietstanden en de andere installaties. Het verzorgt de huisvesting en de logistiek van de kamperende troepen. De 4 KDR is verantwoordelijk voor de bouw en het onderhoud van militaire bouwwerken. Deze dienst verschaft werk aan burgers. De zeer moderne schietstanden en oefenterreinen worden regelmatig door internationale eenheden gebruikt.

03-04-2011 om 00:00 geschreven door DP

DE VERBINDINGEN NAAR EN IN HET KAMP

In de eerste helft van de 19e eeuw ge­beuren haast alle verplaatsingen te voet en de verbindingen tussen Bever­lo en de andere delen van het land vergen veel tijd. Vanaf 1837 bestaat er een postkoetsverbinding tussen Brussel en het kamp. Het ver­trek in de hoofdstad is voorzien om 18 uur en in het beste geval komt men omstreeks 3 uur in de mor­gen aan in Beverlo, een reis van negen uur voor 100 km! Er kunnen slechts vier passagiers mee. Wat de regimenten betreft, die ko­men gewoonlijk naar het kamp in lan­ge dagmarsen. Soms gaat het per trein tot Hasselt en de laatste 30 km. wor­den dan te voet afgelegd en dit over zeer slechte wegen. Pas in 1851 word de steen­weg naar Beringen en Hechtel in ge­bruik genomen en een jaar later die naar Mol. De nodige goederen worden per vrachtwagen aangebracht. In 1854 graaft men een vertakking van het Maas-Scheldekanaal vanaf Lommel tot Leopoldsburg. Op 12 juni 1857 word het ingewijd en vanaf die dag ko­men regelmatig schepen aan in de kanaalkom, vooral met bouwmateria­len.

Wanneer in 1871 de spoorlijn Hasselt-­Achel aangelegd is, stappen de troe­pen af te Wijgmaal, dit is gelegen op 10 km. van het kamp. Eindelijk kom in 1878 de spoorlijn Diest-Mol voorbij Leo­poldsburg. De eerste trein rijdt er op 27 mei 1879. De spoorlijn naar Berin­gen en Hasselt word pas na de Eerste Wereldoorlog aangelegd. Achter het cavaleriekamp wordt er een militair spoorwegstation gebouwd dat voorzien is van twee loskaaien. Acht zijsporen kun­nen elk een trein van 30 wagons ge­plaatst krijgen. Verder wordt het mili­tair spoor uitgebreid tot in het Decau­ville-station (Paul Decauville (1846-1922), Frans in­dustrieel, ontwerper van het smalspoor en bijhorend rollend materiaal, naar hem genoemd).In 1878 wordt er een enkel spoor getrokken tot bij de ko­ninklijke villa. De vorst zal er haast nooit gebruik van maken. Het Decauvillespoor wordt nu verder uitge­rust met wagonnetjes voor manschap­pen en voor materiaal. De troepen worden naar het schietveld gereden en tegen de duinen van Kamert in Hech­tel is er een soort eindstation gebouwd.

In 1887 worden de stoomtramlijnen naar Beringen en Maaseik over Bree aangelegd. De tram naar Beringen volgt er oorspronkelijk het treinspoor tot Heppen. Na de Eerste Wereldoor­log wordt de tramlijn naast de steen­weg aangelegd. Ter hoogte van de infan­terieblokken is er een vaste halte voor de tram naar Maaseik. Deze Lij­nen zulle later door bussen vervangen worden.

De steenweg naar Lommel dagtekent van 1909. Na de Tweede Wereldoorlog krijgen de wegen in het militair do­mein een ander uitzicht, de genietroepen leggen er overal betonwegen. Ook de rijksweg naar Hechtel verliest in 1950 zijn beruchte keikoppen en krijgt een betonnen wegdek.

Nu worden de meeste bevoorradingen en troepentransporten met vrachtwa­gens gedaan. Maar tijdens de manoeuvres kennen de spoorwegen nog drukke da­gen.

œ 1 – Kerk

œ 2 - Karmelklooster

œ 3 - Gemeentehuis

œ 4 - Station

œ 5 - Belgische Begraafplaats

œ 6 - Britse Begraafplaats

œ 7 - Vals Park

œ 8 - Paolamess

œ 9 - Koninklijk Park

œ 10 - Plaatsbureau

œ 11 - Astridmess

œ 12 - Militair Hospitaal

œ 13 - Monument van Tacambaro

œ 14- Sportstadion

œ 15- Chazal-Monument

œ 16- Schietstanden

œ 17- Terreinen voor manoeuvres

ONTSPANNING IN HET KAMP

Wat betreft ontspanning en vrije tijds­besteding zijn de militairen de eer­ste jaren na het ontstaan van het kamp op zichzelf aangewezen. Na de dienst­uren slenteren ze tot bij de barakken en tenten, waar burgers een «cabaret» of een handelszaak hebben in ondergebracht. Het dorp is één der twee toevluchten voor de kamperende militairen daarnaast is er ook nog het bed. Men gaat zich verpozen bij de herbergiers, die zeer primitief geïnstalleerd zijn. Of men amuseert zich met de rondtrekkende muzikanten of met een of andere beroemde zangeres. De drankhuizen zijn, zoals altijd, in drie klassen ver­deeld. Voor officieren, onderofficieren en soldaten. Ze hebben wel één gemeen­schappelijk aspect ze hebben een armzalige meubi­lering en een schaarse verlichting, dit gebeurt bij mid­del van een olielamp. Om terug te keren naar de blokken moet men het wachtwoord kennen, anders wordt men door de schildwachten tegengehouden en moet men zich verantwoorden.

Met het bouwen van de nieuwe kazernes krijgen de soldaten hun kantine en de gegradueerden hun mess. Er is een kantine op de hoek van elke rij blokken en men wordt er bediend door een marketent­ster, die daar logeert.

Zoals elk garnizoen heeft ook Beverlo slecht befaamde wijken en cafés. De boskant, waar in het zuiden van het kamp de Zwartbeek en de Katersebeek vloeien, met de beruchte Korteketen­brug, is het toevluchtsoord voor me­nig militair in nachtelijke uren. Smalend word het gehucht door de Walen « Contrequette » genoemd. Militairen en vreedzame burgers gaan vaak na een mooie wandeling sma­kelijk eten in het « Cabaret bij Colette Rijstpap ».

Het einde van de kampperiode gaat altijd gepaard met grote feesten. De militaire overheid richt dan allerlei wedstrijden in, waarin de eenheden el­kaar kunnen bekampen.

Maar het dorp doet gouden zaken ook, want de militairen vertrekken niet uit het kamp zonder nog eens de cafés en frituurtjes te bezoeken. Dat het vaak tot conflicten komt tussen feestvierende militairen en de onverbiddelijke wetsdie­naars spreekt vanzelf.

In een plaatselijk tuchtreglement van vóór de tweede wereldoorlog lezen we:

” Aan de in uniform zijnde muzikan­ten is het verboden, zonder toelating, in de drankhuizen van Leopoldsburg te zingen. Het is daarenboven aan alle militairen verboden op straat of in de drankhuizen muziek te maken of te zingen”.

Dat er ook militairen zijn die hun vrije tijd niet in de herbergen door­brengen, maar in Gods vrije natuur, blijkt uit dezelfde reglementering:

 “ Het is verboden op het oorlogsdo­mein te jagen of fretten te zetten”.

Een grote datum in de geschiedenis van het moderne Beverlo is 1913. Men werkt er de plannen uit voor het bou­wen van zeven grote messes tussen de bestaande blokken. Hier word aller­eerst aan de opvoeding en de ontspan­ning gedacht. Maar het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog komt al die mooie plannen in de war sturen. De messes staan er, maar ze zijn niet af.

Onmiddellijk na de oorlog worden ze terug geopend en weldra draaien ze op volle toeren. In feite heeft men er maar zes afgewerkt. Nummer A is nooit gebouwd. In B is een kantine voor soldaten. Mess C is de Albert I­ club voor officieren. D wordt ingenomen door de YMCA (Young Men's Christian Association staat in voor ontspanningswerk, opgericht gedurende de oorlog '14-18) en bevat naast restaurants voor alle categorieën nog speelzalen en een bibliotheek. De intendantie gebruikt de E, en F heeft een bioscoopzaal en een grote bibliotheek. Een grote schouwburgzaal wordt ondergebracht in mess C.

Na de oorlog 14-18 worden de op­voedkundige activiteiten, begonnen aan het IJzerfront, in de garnizoenen voort­gezet. Enkele liefdadigheids werken houden zich met deze edele taak bezig. Vooreerst is er de CRFB (Centre de recréation du front belge) het werk werd in 1916 te Londen gesticht en houd zich vooral met sport bezig. In het kamp van Beverlo besteedt het kredieten voor het aanleggen van uit­gestrekte sportvelden op het Chazal­plein of Kanonplein.

 De YMCA is een Britse protestantse vereniging, die aan het front leeszalen inrichtte en nu de werken ter beschikking van de garnizoenen stelt. Men heeft ook het “Werk van het boek van de soldaat”. Het stuurde gedurende oorlog individueel boeken naar de solda­ten en voorzag ook de fronthospitalen van een boekerij. Na de oorlog zijn het vooral de legeraalmoezeniers die deze taak voort­zetten.

De totale verwoesting van alle messes in  W.O.II, heeft het kamp na de oorlog voor zware problemen gesteld.

Moeizaam is kamp uit zijn puin herre­zen. De nieuwe organisatie verantwoordelijk voor de ont­spanning in het leger, alsook de nieu­we tijdsgeest bij de jongeren schept een heleboel problemen. Het bouwen van een enorme, moderne bioscoopzaal, evenals het oprichten van kantines en informatiezalen met Tv in alle kwartieren, zijn alvast stappen in de goede richting.

03-04-2011 om 00:00 geschreven door DP

03-04-2011 om 00:00 geschreven door DP

13-04-2011 om 00:00 geschreven door DP

HET PARK van het Kamp

Vanaf 1836 is er aan grondontginning gedaan, eerst door de vaste beambten, die het ganse jaar door in het kamp verblijven, en later door de herber­giers en handelaars die er hun voor­lopige woning hebben opgetrokken.

Vaststellend dat de mogelijkheid be­staat de schrale grond te bewerken en er zelfs gunstige resultaten te bereiken, begint het departement vanaf 1837 met massale aanplantingen. Vooraleer men met het park begint bouwt men in 1835 het koninklijk paleis. Het is een rechthoekig gebouw zonder verdieping. De houten wanden zijn bezet met gevlochten stro, wat aan het geheel een landelijk uitzicht geeft. Het dak, eveneens in stro, is versierd met twee grote letters « L » en de koninklijke kroon. Deuren en vensters zijn met eikentronken afge­zet. Tegen elk der vier wanden is een rotonde gebouwd, ondersteunt door boomstronken. Leopold I en II zullen er regelmatig hun intrek nemen. In 1878 legt men zelfs een spoorlijn aan, dit vanaf het station tot aan het paleis, maar er word slechts zelden gebruik van gemaakt.

Omstreeks het jaar 1900 is het pa­leis reeds vervallen. Men herstelde waar dat kan, men vat zelfs het plan op om er een nieuw te bouwen. Vermits de vorst er toch nooit meer verblijft word het in 1913 afgebroken en in de plaats komt een paviljoen voor de minister van oorlog, nu de Koningin Astridmess voor officieren.

Het eigenlijke werk aan het park begint in 1837. De genie begint met de werken op een ter­rein van zes ha. Onafgebroken word er aan gewerkt en na enkele ja­ren is het park de mooiste plaats van het hele kamp. De aanleg is gewoonweg prachtig en getuigt van het vernuft en goede smaak. Na enkele jaren bereikt men een oppervlakte van 40 ha., verdeeld in twee even grote delen door de prachtige Leopold II-laan. Het noordelijke gedeelte heet (nog steeds) Koninklijk Park dit omdat daar het paviljoen van de vorst er staat, ter­wijl het zuidelijke park in de volks­mond  het park der on­derofficieren genoemd wordt of ook wel het vals park  In dit unieke natuurkader wordt in 1964 de Paolamess  voor onderofficieren in gebruik genomen.

De aanplantingen, die in het begin slechts enkele hectaren rond het pa­leis omvatten, worden later met man en macht voortgezet. Waneer in 1846 minister Chazal de tuchtkompagnie naar Beverlo zendt, levert dat een behoorlijk aantal werkkrachten op. Nu begint men het ganse park af te bakenen en volgens een fijn uitgewerkt plan door­trekt men het met kronkelende wegen. Men zorgt er voor een passende af­wisseling van grasperken, kleine bos­jes, planten en struiken, evenals voor een grote variëteit van bomen, zoals eik, grove den, berk, robinia, es en ahorn. De resultaten blijven niet uit, het park is een oase van groen te midden de eentonigheid van kazernes en heide.

MERKWAARDIGE GEBOUWEN EN MONUMENTEN TE LEOPOLDSBURG

 Een der oudste gebouwen van het kamp is het Militair Hos­pitaal aan de Hechtelsesteenweg. Op de plaats, waar in 1835 de eerste houten barakken stonden en waarin ge­durende de kampperioden de ambulancierdiensten logeerden, richt men vanaf 1841 de eerste gebouwen op in goede baksteen. In de jaren 1860 telt het hospitaal zes grote ziekenzalen, ge­bouwd volgens een zeer modern plan gebouwen zonder verdieping, onderling verbonden met gangen en gericht naar een centrale tuin. Het is, voor haar tijd, de modernste instelling van Euro­pa. In de loop van de jaren krijgt het hospitaal naast zijn gewone op­dracht ook speciale bestemmingen, men brengt er in 1901 tbc-patiënten in onder en in 1910 de zieke militairen van de tuchtcompagnie .

Onder zijn personeelsleden heeft het hospitaal van Beverlo, in 1920, nie­mand minder dan Marnix Gijsen, alias Dr. Jan-Albert Goris, in dienst. Gedurende zes maanden doet hij er dienst als milicienbrancardier. Zijn belevenissen in dit krijgsgasthuis gebruikt hij later in twee van zijn romans, namelijk in «Klaaglied om Agnes » en in « Ter wille van Leentje ».

Achter het hospitaal vindt men de ruime IJzerkazerne, gebouwd in 1935 voor de cibisten of geestelijke brancardiers. Deze doen sinds de wet van 1921 hun militaire dienst in Beverlo. Naast de opleiding van ziekenverpleger in het hospitaal krijgen ze er ook een speciale opleiding met geestelijke oefeningen, deze opleiding wordt gegeven door een aalmoezenier. De meest beleende van deze aalmoezeniers is ongetwijfeld Edward Poppe (Tem­se 1890-Moerzeke 1924). In 1922-23 is hij aalmoezenier der cibisten. Het grote levenswerk van Poppe is, naast de stichting van de Eucharistische Kruistocht, het medestichten van het Karamelklooster te Leopoldsburg. Het voor­bestemde gebouw, de oude parochie­kerk, is jarenlang door een handelaar als stapelhuis gebruikt, er is dus veel werk aan de winkel. Priester Pop­pe kent geen rust en zet door. En ein­delijk, op 22 april 1924, komen de eerste zeven karmelietessen aan, onder wie de zuster van Poppe. Helaas, hij zal die blijde intrede niet meemaken, want op 21 december 1923 moet hij, ondermijnd door overspanning en ziek­te, Leopoldsburg voor goed verlaten. Op 10 juni 1924 overlijdt hij te Moerzeke.

Gedenkteken van Tacambaro

Aan de Hechtelsesteenweg staat, naast het militaire hospitaal, het gedenkteken van Tacambaro ter herinnering aan de expeditie naar Mexico in 1865. In 1864 worden er twee Belgische batal­jons gerekruteerd voor Mexico. In dit land is een keizerrijk tot stand ge­komen, dit door toedoen van Frankrijk, Engeland en Spanje. De kroon van dat nieuwe rijk is toegewezen aan de aartshertog van Oostenrijk, Maxi­miliaan, en aan zijn echtgenote, prin­ses Charlotte van België, dochter van Leopold I. Op 14 april 1864 scheept het keizerlijke paar in te Triëst. Hun in­trede in Mexico wekt een zekere geestdrift, maar algauw komen de opstandelingen weer opdagen en brengen de troon aan het wankelen. De revolutionairen worden hierin gesteund door een paar grote mogendheden. Daarom stelt Leopold 1 voor om een troepen­macht te sturen naar dat land waar zijn dochter in nood verkeert. De expe­ditie verwekt in binnen- en buiten­land hevige reacties.

Onze legerafdeling bestaat uit 1480 manschappen,163 officieren en 15 marketentsters. Bij hun aankomst in Mexico trekken ze er eerst , een tijdlang, de wacht op bij het paleis, maar algauw geraken ze er in hevige gevechten verwikkelt. De meest beken­de veldslag is die van Tacambaro, 14 april 1865, in dit gevecht sneuvelt de zoon van minister Chazal . In 1866 komt keizerin Charlotte terug naar België en neemt haar intrek te Meise, waar ze in 1927 zal overlijden. Haar gemaal, kei­zer Maximiliaan, word op 19 juni 1867 in Mexico gefusilleerd. Zodra de ex­peditie in ons land terug is, gaat men geld inzamelen voor een monument. Al in 1867 verrijst de 6,5 meter hoge zuil en sindsdien de Zuil van Mexico ge­noemd.

Op het Kanonplein vinden we het mooie standbeeld van luitenant-generaal baron Chazal (1808-1892). De naam Chazal heeft in het kamp een grote weerklank. Als een der leiders van de omwenteling van 1830 word hij hoofdintendant van het leger. Als minister van oorlog (1847) spant hij zich bijzonder in voor het kamp. In 1860 laat hij de kredieten stemmen voor 108 nieuwe blokken. Het monument is van de hand Van  Desenfans. Chazal staat rechtop, steunend op zijn zwaard, en omhangen met de officiersmantel. Aan zijn voeten ligt de leeuw met vlag, geweer en eikentakken. Drie bronzen platen in halfverheven beeldhouw­werk stellen de hoogtepunten uit zijn leven voor: zijn intrede te Brussel aan het hoofd der patriotten, een gezicht op de Antwerpse forten die hij steeds heeft verdedigd op politiek vlak en een herinnering aan zijn geest van modernisatie; een kanon met lauwe­ren omgeven. Het monument wordt onthuld op 30 augustus 1908.

Tegenover het gemeentehuis (1856) treffen we het monument aan voor de oorlogsslachtoffers 14 -18. Het is gebeeldhouwd door jan Burny en stelt de Belgische leeuw voor die zich uit de puinen verheft. Het op­schrift luidt: “Bourg-Léopold - Aan onze dappere verdedigers van het vaderland - A nos vaillants combattants de la pa­trie” Rond het monument staan 30 zerkjes met de namen der gesneuvelden.

In het park liggen twee begraafplaatsen naast elkaar. Eerst de Belgische begraafplaats, soms ook Duits kerkhof ge­naamd omdat de bezetter er mee be­gonnen is in 14-18. Na de oorlog werden de Duitse doden overgebracht naar grote verzamelbegraafplaatsen en vanaf 1928 werd het Duitse dodenakker een Belgische militaire begraafplaats. Het godsakker is zeer mooi en goed onderhouden. Men treft er twee kapellen aan, het zijn de monumenten ter ere van de onbekende politieke gevangenen en de onbekende krijgsgevangenen. Naast de centraal

Belgische begraafplaats

gelegen kapel vinden we de nog enig overblijvende waterput van uit de jaren 1840. Hier liggen Belgische militai­ren van de twee oorlogen begraven( 801 namen) en men vindt er ook de ka­pellen voor de onbekende politieke ge­vangenen. Naast gesneuvelden uit beide wereldoorlogen vinden we hier ook in Duitsland overleden Belgische werknemers, niet geïdentificeerde politieke gevangenen en overleden Russische krijgsgevangenen.

LEOPOLDSBURG WAR CEMETERY

Na de tweede wereldoorlog wordt er ook een Britse militaire rustplaats aangelegd en dit in een uniek en schoon natuur­kader. Dit War Cemetery wordt aangelegd in 1948. Het is een verzamelbegraafplaats voor militairen uit het Gemenebest (Commonwealth), hoofdzakelijk in Nederland gesneuveld. Naast 760 Britten liggen er ook 4 Nederlandse en enkele Poolse en Russische militairen begraven.              

Naast de ingangspoort hangt een plaat met volgende tekst: "Leopoldsburg - War Cemetery 1939 - 1945".De grond waarop dit kerkhof zich bevindt is een gift van het Belgische volk voor de eeuwige rustplaats van de zeelieden, soldaten en vliegeniers die hier geëerd worden.

14-04-2011 om 00:00 geschreven door DP

14-04-2011 om 00:00 geschreven door DP

Het ‘Het weekblad van Yperen’ publiceerde onderstaand gedicht over het Kamp van Beverloo. Het gedicht was ondertekend door “een soldaat’ en gedateerd op de 18de juni 1872.

In het kamp van Beverloo

Wederom zijn hier de troepen
Van ons legerken vergaard
Ziet! Daar liggen d’infantristen
Ginds de krijgslieden te paard.

 ’s Morgends vroeg voor hun barakken
Ziet men de soldaten gaan
Als de tamboer op zijn trommel
Luid de dagwaak komt te slaan.

Statig stapt daar de sergeant aan,
Met de naamlijst in de hand
Haastig schikt hij zijne manschap
Ginds verschijnt de luitenant.

Hoort! ’t Appèl wordt nu geroffeld
Door den tamboer van de wacht
Men begint het naamafroepen
Na ’t kommando: ‘Men geve acht!’

Wanneer het appel gemaakt is
Komt de fourrier met het brood!
Elk soldaat krijgt nu zijn portie:
Ze is waarachtig niet te groot.

Als het ontbijt is genomen,
Grijpt men ransel roer en zwaard
En nu zijn de kompagnieën
Dicht in een kolom geschaard.

Op nen bruinen hengst gezeten,
Komt de veldheer aangereen
Op een merrie, ‘lijk een sprinkhaan,
Volgt Casander zijne schreen.

Ziet, hoe ’t paardje van Casander
Hupplend zijnen  ruiter draagt;
En hoe hij, het lijf voorover,
’t beesje met de sporen plaagt

Soms moet hij bevelen dragen,
Maar dan vraagt hij; ‘Eischt het spoed?’
‘Neen? – ’t En was maar om te zeggen
dat ik liefst dan ging te voet.’

Generaal zal hij toch worden!
O! Dit zegt hij overluid,
Want al is hij ook geen arend,
Alleen wil hij toch vooruit.

Ginds op eenen ouden schimmel,
Zit een opper officier,
Op zijn teeken slaan de tamboers
Eenen marsch in lossen zwier

 hol en norsch klinkt nu zijn stemme:
‘Jongens – roept hij – ligt ’t geweer
vlug, behendig op den schouder
want daar komt ons opperheer’

 op ’t bevel van den veldheer,
stelt het leger zich op gang.
Vooraan gaat ’t muziek al spelend
Dan de troepen volgens rang.

 Op der heide breede pleinen
Rukken zoo de troepen aan:
De oorlog gaan zij hier verbeelden
- in het klein – wel te verstaan

‘Officeren! – roept de veldheer-
als uw volk in linie staat
komt dan al rond mij gedrongen
en aanhoord wel mijnen raad

 
Kapiteins en luitenanten
’t Oog vol vuur en ’t hart vol moed,
komen met getrokken degen
hunnen veldheer te gemoet

’K Wil – zegt dees – dat ‘k word begrepen
als ik spreke van den krijg
Daarom stelt uw ooren open;
Sta, en zie,  en hoor en zwijg.

Meer met teekens als met woorden
legt hij nu de krijgskunst uit.
En hij wijst met zijnen degen,
Oorst en west en noord en zuid.

Dan … dan zendt hij zijne benden
op het onafzienbaar plein.
Zij verspreiden zich in groepen
Op des horenblazerssein.

’t Schijnt dat zij nu triailleren
‘k Zie het hulpploton daar staan
Ondersteund door de reserve,
En de wapens zijn gelaan

Doch de regels zijn veranderd,
Voor de mannen in’t gevecht
’t Echte plan heeft men gevonden,
in ’t vertrouwen hier gezegd

Ziet men vecht niet meer al staande,
Neen, men legt zich op den grond.
’t Is niet lastig alzoo strijden,
en men wordt ook niet gewond

doch zoo wordt de salg gewonnen….
’t Klinkt het sein om op te staan;
Men verzamelt weer de benden
En … de veldheer is voldaan!

En … dit noemt men manouvreren
in het kamp van Beverloo!
Ja, men mag mij vrij geloven,
Bij mijn ziel, dat gaat nu zoo.
En dit alles op de jaardag

Van de slag … van Waterloo!

15-04-2011 om 14:22 geschreven door DP

Wanneer het kamp in 1835 op de Grote Heide van Beverlo verrijst, is dit in de eerste plaats een zuiver militaire aangelegenheid. Maar het is immers ook een oeroude historische wet dat legerplaatsen aantrekkingspolen zijn voor burgers die graag hun graantje willen meepikken. Van bij het begin zijn er contacten met de burgers van Beverlo.  Zij mogen, tussen de verschillende oefeningen in, op de heide turf steken en weidegrond gebruiken. Veel belangrijker zijn de burgers die zich vanaf mei 1835 in de nabijheid van het kamp komen vestigen. Ze arriveren van alle kanten. Sommigen uit Diest waar ze zich al vroeger bij het militair kamp hadden gevestigd of uit Venlo, waar sinds 300 jaar een militair garnizoen is, uit Langdorp, Geel, maar ook uit de rest van België en sommigen komen zelfs uit Frankrijk. Ze bouwen barakken en schamele hutten, op één grote lijn, die 300 meter achter de infanterie­blokken ligt. Het departement van oor­log heeft de betrokkenen gewaarschuwd dat ze, indien daar toe beslist wordt de plaats moeten ruimen. De plaatscommandant heeft voor elke bur­ger een voorlopige toelating getekend, waardoor hij op het militaire domein mag verblijven. De eerste nederzet­ting zal een tijdlang de naam « Hu­reldorp » krijgen. De wijk « Strooien Dorp » herinnert aan de eer­ste strohutten die de burgers daar neer­zetten. In 1842 staat de regering een terrein af van 26 ha. waar de eigenlijke dorps­kom zal komen.

De groei van  de gemeente Leopolds burg

Dat bonte volkje groeit al vlug aan tot 378 inwoners of 75 gezinnen in 1844. Onder hen zijn er herbergiers, hoefsmeden, kleermakers, schoenmakers, bakkers, slagers, schrijnwerkers, koperslagers, kaarsengieters, leidekkers, wolspinners, glazeniers, droogscheerders... 
Die mensen "kolonisten" van zo verscheiden afkomst hebben wellicht bijgedragen tot de eigen aard van het Kamp en zijn Kampenaars! De burgers vestigen zich vlak naast het militaire kamp in voorlopige houten of lemen hutten, bijna allemaal met stro afgedekt. De nederzetting groeit uit tot een dorpje dat nieuwe pioniers blijft aantrekken voor wat er letterlijk en figuurlijk te rapen viel. Want ook loden kogels van de schietoefeningen brengen geld op. Al in 1836 beginnen zij voor eigen gebruik akkertjes en moestuinen aan te leggen. Er is immers voldoende paardenmest om de grond vruchtbaar te maken. Bovendien kunnen o de groenten ook aan het leger verkocht worden, wat een bijkomende bron van inkomsten betekende.

De handelaars blijven liefst zo dicht mogelijk bij hun klanten en daarom ziet het leger zich in 1845 verplicht om de toegestane vergunningen in te trekken. Generaal Hurel duldt aanvankelijk wel dat burgers zich op het militaire grondgebied komen vestigen (Baron François Alexander HUREL heeft op 10 april 1841 de Belgische legerdienst verlaten en is teruggekeerd naar zijn moederland Frankrijk daar zal hij 6 jaar later, op 73-jarige leeftijd te Parijs, overlijden). Zijn opvolger heeft het op den duur moeilijk met de minder eerbare neringen die het militaire leven en vooral de moraal en de tucht van de troep verstoren. Hij beslist in 1842, in samenspraak met de gemeente Beverlo, dat er aan de westrand van het kamp, een nieuwe dorpskern moet komen, en dit buiten de grenzen van het kamp. Een terrein van 26 ha werd voor dit doel ter beschikking gesteld. Toch verkiezen vele burgers om in het eigenlijke kamp te blijven, dicht bij de militairen. Om hieraan een einde te maken worden vanaf 1845 geen (bouw)vergunningen meer toegekend en in 1848 is alle burgerlijke bebouwing in het kamp definitief ontruimd. Op het terrein dat door Beverlo word afgestaan staat  reeds een herberg (1838), een postkantoor (1840) en de fundamenten van de huidige Kapel van de Karmel (1840 -1843). De bestaande dorpskern wordt aangevuld met een pastorij (1844) en een kleine gemeenteschool (1844).

Op 1 oktober '48 verdwijnt de laatste burger uit het kamp en ein­delijk, bij koninklijk besluit van 7 juli 1850, neemt Leopoldsburg officieel zijn plaats in op de lijst der Belgische ge­meenten. Als gemeentewapen krijgt het de nationale driekleur met ge­kruist zwaard, een dubbele « L » en kroon. Dat jaar zijn er 708 inwo­ners, die 163 huizen betrokken. Om de aangroei te bevorderen bouwt de regering in er enkele offi­ciële gebouwen, zoals school, kerk en postkantoor. De eerste gemeenteverkie­zingen vinden er plaats op de tweede dinsdag van oktober 1850. De eerste burgemeester die er uit de bus komt is Hubert Anselm van der Elst. Afkomstig van Meerhout. Zoals blijkt uit de volgende cijfers kent Leopoldsburg een uitmuntende bloei:

1835 - 100 inwoners

1852 - 920 inwoners

1857 - 1742 inwoners

1866 - 2242 inwoners

1901 - 3559 inwoners

1920 - 5162 inwoners

1938 - 7084 inwoners

1960 - 9369 inwoners

1966 - 9621 inwoners

Vanaf 1851 wordt er tussen het leger en de ge­meente een akkoord getroffen om er ge­durende de zomer dagelijks markt te houden. Deze heeft plaats op een ter­rein achter het koninklijke paleis en duurt van 's morgens 05 uur tot 12 uur. Zo kunnen de militairen ge­makkelijk hun inkopen gaan doen. Gedurende de manoeuvres staan aan de Hechtelsesteenweg honderden kra­men op een kilometerslange rij. In 1853 viert het dorp zijn eerste feest en dit ter gelegenheid van de 18^e ver­jaardag van de graaf van Brabant. De klokken luiden, er is verlichting en overal wapperen er vlaggen. De arme mensen van de gemeen­te krijgen er brood, aard­appelen, vlees en steenkool. Vóór de tweede wereldoorlog kent Leopoldsburg vette jaren, duizen­den piotten komen er immers hun kamp doen. Voor af gegaan door de regimentsmu­ziek doen de troepen hun intrede in het dorp en het kamp. Eens te «Bourg» worden de bloemetjes vaak buiten gezet. 1935 zijn er niet minder dan 300 cafés, in 1963 nog 90. Ook de ande­re handelaars hebben niet te klagen. Een groot gedeelte der inwoners bestaat vanzelfsprekend uit militairen, wat regelmatige schomme­lingen in het bevolkingscijfer mee­brengt. Maar nu zijn de drukke dagen der manoeuvres voorbij. De militairen komen niet veel meer naar het dorp afgezakt! Het dorp Leopoldsburg, dat bij het kamp van Beverlo hoort en er danig mee vergroeit, heeft zich meer en meer van het legerkamp losgemaakt en is zijn eigen weg opgegaan.

De eerste dorpskern

Dit "burgerterrein" word in de openbare verkoopakte aangeduid als "Bourg" en op het verkavelingsplan als "Le Bourg". Het verkavelingsplan van de dorpskern krijgt een duidelijke geometrische vorm en dit volgens een weldoordacht dambordpatroon. Dit was zeker geen unicum maar een veel voorkomende tijdstijl, vooral te wijten aan gezondheidsoverwegingen.

Door de talrijke epidemieën in de toenmalige steden heeft men immers geleerd dat de arbeidersbevolking niet ongestraft op elkaar kan worden gestapeld. Vandaar dat de  stedenbouwers streven naar brede, lange straten en ruime pleinen en esplanaden. Een publicatie van juni 1842 meldt het volgende: "Bij het bouwen ener nieuwe woning diende men de uitgestippelde lijn te volgen. Bovendien moesten de voorgeschreven bouwstoffen gebruikt, de aangeduide afmetingen toegepast en de verordeningen op het delven van waterputten en waterafvoer worden in acht genomen. Dit was dringend nodig. Enerzijds om het dorp te verfraaien, anderzijds om de reinheid van woningen en straten te bevorderen. Dit laatste liet te wensen over". Op 15 mei 1852 werd door het gemeentebestuur besloten om op de gevel van elk onrein huis een opschrift aan te brengen met de woorden: "huis verboden om reden van gezondheid".

Van Bourg tot Leopoldsburg ... een 90 jaar durende evolutie

Koning Leopold I heeft een nauwe band met het Kamp van Beverlo. Aanvankelijk verblijft hij er regelmatig in zijn "koninklijke paleis" en is door de koningsgezinde bevolking zeer graag gezien. Daarom wordt vanaf 1848, uit dynastische overwegingen, de naam van de verkaveling "Bourg" aangevuld met de naam van de Koning. Zo ziet Bourg-Leopold of Le Bourg Leopold, zoals sommige akten vermelden, het leven. De gemeenteraad van Beverlo probeert in 1849 de naam in het Nederlands te vertalen door het als "Leopoldsboerg" te schrijven.

Stilaan krijgen de talrijke, door handel met het leger, welstellende handelaars genoeg van de bemoeienis door de gemeentelijke overheden van het ver afgelegen Beverlo. Men wilt een eigen bestuur, een zelfstandige gemeente, los van Beverlo. Ook het nabij gelegen dorp Heppen, een ander gehucht van Beverlo, heeft dezelfde verzuchting. Heppen heeft al een lange ontvoogdingsstrijd achter de rug. Bij koninklijk besluit is Heppen reeds op 25 september 1839 een zelfstandige parochie die en Heppen en Bourg-Leopold omvat met uitzondering van de verkaveling Bourg die tot de parochie van de legeraalmoezenier behoort.

Het gezamenlijke streven heeft succes. Bij wet van 4 juni 1850 worden de zelfstandige gemeenten Bourg-Leopold (Leopoldsburg) en Heppen geboren.

Er dient vermeld, dat de nieuwe gemeente Bourg-Leopold bij haar ontstaan in 1850 al meerdere belangrijke bedrijven telt. Zo is er een bergmolen (jaarlijkse maalgrondstof 400.000 kg) die deel uitmaakt van een landbouwcomplex met een jeneverstokerij (32.760 kannen van elk 1,5 liter) en een bierbrouwerij.(125 hl/jaar). Verder is er, naast talrijke kleine ambachten, een kaarsenfabriek, een tabaksmanufactuur, een steenbakkerij en men treft er ook een kanaalhaven aan.                                             Kerk Leopoldsburg

De zaken draaien goed. In 1852 meldt het nieuwe gemeentebestuur, vol trots, aan de provinciale overheid dat "de gemeente wel 10 handelaren telt van wie de zaken jaarlijks gemiddeld 350.000 fr. opbrengen". In 1856 wordt er in het centrum van Bourg-Leopold met de bouw van het gemeentehuis begonnen. Vanaf 1875 worden, tengevolge van de Frans-Duitse oorlog (1870) en op aandringen van de militaire bevelvoerders, de grote legeroefeningen niet meer gehouden in het Kamp van Beverlo maar wel in de streek van Walcourt. Door het vertrek van de militairen valt de handel op een laag peil terug. In die periode trekken talrijke inwoners weg. Het aantal inwoners daalt van 1871 (in 1870) tot 1581 (in 1883). Wanneer er in 1889 opnieuw legeroefeningen plaatsvinden in het kamp, herleeft de gemeente meteen. In 1899 telt men er 3.512 inwoners.

Vanaf de eerste taalwetten, wordt rond de jaren 1930, het gebruik van het Nederlands verplicht in alle openbare besturen. Hierdoor zal Bourg-Leopold vanaf 1932 Leopoldsburg heten.

De bezoeker heeft steeds toegang tot het militaire domein, voor wat betreft de twee parken, de begraafplaatsen en mo­numenten. De kazernes zijn soms te bezoeken ter gelegenheid van fees­ten en « open deur »-dagen. De manoeuvreterreinen en schietstanden zijn in principe niet toegankelijk. Een aan­vraag voor een bezoek aan het kamp mag steeds gericht worden tot het plaatsbureau .

15-04-2011 om 16:21 geschreven door DP

BOURG, BOURG-LEOPOLD

Bourg vindt men vaak terug als voegwoord: in namen van steden en gemeenten, denk maar bv aan Mariembourg en Cherbourg. Oorspronkelijk betekende bourg een burcht, een omwald dorp of groot dorp. Klein dorp werd soms aangeduid met bourgade bv St-Emilion-Bourgade. Bourg is ook de naam van een rijk en beroemde familie vooral wonend in Frankrijk maar ook talrijk aanwezig in Canada en de Verenigde Staten van Amerika.

We vinden ook hier telgen terug onmiddellijk na de Belgische onafhankelijkheid, gebleven na de Franse overheersing. We treffen ze aan bij de vroege uitbouw van de industrialisering in Wallonië (Henegouwen). De koolmijn van Bois-du-Luc, in de 19de eeuw één der belangrijkste ondernemingen in die streek, kende twee directeurs Bourg tussen 1831 en 1854.

V.Bourg ontwierp niet enkel in 1836 de eerste carrés als woonwijk in België, zijnde een arbeiderswijk met elkaar loodrecht kruisende straten en afgeschuinde hoekhuizen, bestaande uit 166 huisjes voorzien van koud en warm stromend water, zeer modern en hygiënisch voor die tijd. Hij werd in 1841 ook aangezocht door het ministerie van oorlog en het provinciebestuur van Limburg om het plan te ontwerpen van een nieuwe stadskern, vast tegen het in 1835 opgerichte kamp van Beverlo. De hiertoe aangelegde verkaveling kreeg in de volksmond al vlug de naam 'Bourg'. Zodat de gemeenteraad van Beverlo in 1842 besloot de nieuwe wijk officieel Bourg te heten met Bourgstraat als voornaamste toe- en doorgangsweg.

In 1850 zou deze wijk bij koninklijk besluit plaats krijgen op de lijst van de Belgische gemeenten als Bourg-Léopold (later: Leopoldsburg), met verwijzing naar de eerste Belgische koning, uit dank ook voor de oprichting van het legerkamp maar vooral uit dank voor de verleende gemeentelijke autonomie (los van Beverlo)! In het Brusselse verwijzen meerdere straten naar deze familie. Brussel kent een Bourgstraat en Schaarbeek en Evere kennen beide een Kolonel Bourgstraat.

In 1960 richtte een telg van deze familie een nieuwe fabriek op te Hévillers (Waals-Brabant) voor het produceren van machines ten behoeve van de papierindustrie en drukkerijen. CP Bourg (zoals deze onderneming is genoemd naar haar stichter Charles-Pierre Bourg) was een zodanig succes dat al in 1977 een filiaal werd geopend in Massachutsetts (USA) met een 1000 werknemers verantwoordelijk voor de Noord- en Zuid-Amerikaanse markt. Deze industriële tak van Bourg behoort in ons land nog steeds tot de 200 rijkste families. De carrés van Bois-du-Luc werden door de Belgische Staat in 1974, één jaar na de mijnsluiting, gekocht en erkend als beschermd monument.

15-04-2011 om 16:35 geschreven door DP