Als titel had hier net zo goed “schijn en wezen” kunnen staan, maar dat leek me wat hoog gegrepen voor een opstel dat maar een A4-tje lang mag worden.  Met “paradoxen” heb ik daarbij nog de mogelijkheid om er een ganse dynastie van te maken, en bij gelegenheid met “Paradoxen 2” af te komen.  Denk dus maar dat hier “Paradoxen 1.0” boven staat.xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

Twee van die paradoxen spoken me door het hoofd.  Naar aanleiding van het referendum in Frankrijk is er de vraag of zo een referendum wel het toppunt is van democratie.  En naar aanleiding van een gesprek onder vrijwilligers stel ik mij de vraag of we met het “wegnemen van drempels” niet net het omgekeerde bewerken van wat we willen bereiken.

In verband met het referendum is de eerste vraag natuurlijk wat we precies verstaan onder “democratie”.  Volstaat het om de stemmen te tellen en de meerderheid te volgen, om zich als democraat te kunnen noemen, of moeten we er soms van uitgaan dat we het beter weten, en ons gedragen als “verlichte despoten” ? 

Het antwoord zal wel weer ergens tussenin liggen.  Pim Fortuyn is niet de grootste Nederlander, al had hij de meerderheid van de volksstemmen achter zijn naam, en zelfs al zou Pascal Vyncke alle stemmen van alle gebruikers van Seniorennet hebben gekregen, dan zou hij nog niet echt de Grootste Belg zijn.  Het al dan niet aannemen van een Grondwet overlaten aan de stemmen van de kiezers, waarvan nog geen 10 % zelfs maar het voorwoord heeft gelezen, is niet de ultieme democratie.  Die grondwet blijkt dan ook nog zo complex te zijn, dat een openbaar debat er rond voeren ook al niet haalbaar is.  In zo een tekst wordt je daarbij nog meer getroffen door de punten waar je het niet mee eens bent, dan door de punten die je wel kan goedkeuren.  Dat zo een grondwet ooit zou goedgekeurd worden – buiten dan in de “nieuwe” landen die duidelijk baat hebben bij de toetreding – lijkt me een mirakel.

Het systeem van de “getrapte” democratie lijkt me betere garanties te geven.  Moet je dit nu doen via het verkiezen van een wetgevende vergadering zoals we dat nu kennen, of via een systeem waarbij cellen voor lokaal bestuur iemand afvaardigen naar een hoger niveau, die dan weer iemand afvaardigen naar een nog hoger niveau ?  Dat is weer zo een vraag waarop je binnen het formaat van een A4-tje geen gefundeerd antwoord kan geven.

De vraag of we geen drempels moeten toevoegen om echt drempelverlagend te werken sluit hier ook bij aan.  In een referendum zullen de grootste schreeuwers altijd de doorslag geven, en als er geen drempels gemaakt worden zullen het weer die grootste schreeuwers zijn die het best aan hun trekken komen

Willen we echt drempelverlagend werken, dan moeten we de kansen verbeteren van de mensen die in een hoekje gedrumd worden.  Als je overal de trappen vervangt door hellingen, dan wordt het voor rolstoelgebruikers wel wat gemakkelijker, maar tegenover de mensen die goed kunnen lopen blijven ze toch in het nadeel.  Als we niet kunnen bereiken dat iedereen die loopt niet automatisch de reflex heeft om de rolstoel voor zich uit te duwen (aangenomen dat de rolstoelgebruiker inderdaad die richting uit wil), dan moeten we bij gelegenheid een regel handhaven die aan de rolstoelgebruiker voorrang geeft.  

De rolstoelgebruiker is hier natuurlijk maar een voorbeeld.  Maar dat geldt net zo goed voor een schoolklas, waar zowel de extra zwakke als de extra sterke leerlingen ook extra aandacht zouden moeten krijgen.  Nu is die extra sterke leerlingen meestal assertief genoeg om die aandacht op te eisen, en de extra inspanning van de leerkracht zal bij die sterke leerling ook meer kans op succes bieden.

Dit lijkt wel een pleidooi te worden voor positieve discriminatie, en op zijn best is dat paternalisme, en dat is ook al een vies woord geworden.

Maar is het dan zo verwerpelijk zich als een goede vader te gedragen ?