Voor wie humor wil bedrijven is het inderdaad niet om mee te lachen !

Je kan aan humor doen omwille van de humor zelf, of je humor kan een deel zijn van je strategie. Als je humor bedrijft in de eerste plaats om je publiek te vermaken, dan maakt het wel enig verschil uit of je dat nu doe als amateur, dan wel beroepsmatig : van een professional mag je meer originaliteit en betere timing verwachten. Maar de grondregels blijven dezelfde.

Nu ligt het een stuk moeilijker als je van humor wil gebruik maken om publiek te trekken voor zeg maar de rest van je verhaal. Wij herinneren ons allemaal wel die leerkrachten die ons probeerden te boeien met een vleugje humor in de les. Sommigen leken daar moeiteloos in te slagen, anderen brachten er werkelijk niets van terecht, en het ergste daarbij was dat ze met hun mislukte pogingen tot humor meer de aandacht afleidden, dan dat ze aandacht trokken.

Het kan best zijn dat je van jezelf weet dat jou humor aanslaat bij het publiek. Als dit inderdaad het geval is, dan is het nauwelijks nodig om te analyseren waarom je succes hebt. Al is het niet zeker dat je humor meteen succesvol zal zijn bij een ander publiek, toch zal een geboren humorist zich instinctief aan publiek en omstandigheden weten aan te passen.

Maar geboren humoristen zijn zo populair precies omdat ze uitzonderingen zijn, dus de kans dat we onszelf tot die groep mogen rekenen wordt best niet overschat. Als we dan toch humor willen gebruiken om aandacht te trekken op de rest van ons werk, dan kunnen we daar beter van af zien, of anders moeten we proberen alles over humor te leren – en vooral over de “gevaarlijke” kanten ervan. Vandaar dat humor een ernstige zaak is.

Wat is de essentie van humor ? Sommigen zullen zeggen dat het gaat om het onverwachte. Maar dit kan nooit het volledige antwoord zijn. Hoe kan het anders dat we hartelijk kunnen lachen om de voorspelbare grappen van clowns, of om een sketch waarvan we de tekst stilaan kunnen mee zeggen ?

Ongepast is misschien een beter woord dan onverwacht. Humor is altijd “iets dat niet klopt”. Van een clown met al te grote schoenen kan je verwachten dat hij over zijn eigen voeten struikelt, maar over je eigen voeten struikelen blijft ongepast, “iets dat niet klopt”. Net zoals het ongepast is dat iemand zich verspreekt, of woorden gebruikt die op verschillende manier kunnen uitgelegd worden.

Een ander “geheim” van de humorist is timing. Zeker als de grap niet helemaal onverwacht is, moet de humorist de spanning zodanig opbouwen dat het een opluchting is wanneer het er eindelijk van komt, wat dan meteen de bevrijdende lach uitlokt.

Maar als je van humor gebruik wil maken om publiek te trekken voor de rest van je verhaal, heb je geen tijd om spanning op te bouwen. Dan blijft er weinig anders over dan dat “ongepaste”. Meteen moet het gevaar dat aan humor verbonden is ook duidelijk zijn : als je begint met een grap, moet je meteen aan je publiek te kennen geven dat je heel goed weet dat die eigenlijk ongepast is, en alleen bedoeld om bijvoorbeeld de spanning te breken na de buitengewoon interessante lezing die vooraf is gegaan. Hopelijk kunnen ze dat dan niet als ironisch of grappig opvatten, anders zal het publiek niets anders meer dan grappen verwachten, en moet je al extreem bekwaam zijn om nog iets ernstigs te kunnen brengen. Er is altijd een spanning tussen beginnen met “iets dat niet klopt” en daarna uitleggen dat het eigenlijk wel klopt.

Bedenk ook dat humor altijd relativerend is. Als je op het punt staat een absolute waarheid te verkondigen, dan leid je die niet in met een vleugje humor. En als je het publiek wil aanzetten tot een bepaalde actie, dan sluit je niet af met een kwinkslag.

Maar als het de bedoeling is om je publiek aan te zetten tot zelf nadenken over wat je hebt voorgehouden, dan kan humor inderdaad wel op zijn plaats zijn. En dan kan humor een hulpmiddel worden om van mening te verschillen zonder daarom het wederzijds respect te verliezen, of in onbegrip te ver­vallen. Want onbegrip is pas echt een ernstige zaak.