De tijd waarin de koning vooral in Vlaanderen aanhang vond, ligt ver achter ons. Volgens onderzoek van het Instituut voor Sociaal en Politiek Opinieonderzoek (Ispo) was in 2014 nog maar 40 tot 45 procent van de Vlamingen uitgesproken voorstander van de monarchie. 

Het Ispo onderzoek peilde zowel in 1990, 1999, 2002, 2003 als 2014 naar de houding van de Belgen tegenover het koningshuis. Gedurende die 25 jaar heeft de koning flink aan populariteit ingeboet. In 1990, onder koning Boudewijn, kreeg de koning nog meer dan zes op de tien Vlamingen achter zich. Maar nadien is de aanhang van zijn opvolgers, koning Albert II en koning Filip, gestaag geslonken. Tot minder dan de helft bij de laatste peiling.

Die daling hangt samen met een verandering in heel Vlaanderen. De secularisering en de stijging van het onderwijsniveau verklaren voor een deel de aanhoudende daling. Gelovigen en laaggeschoolden zijn meer gehecht aan het koningschap dan anderen.

De evolutie in het politieke denken speelt evenzeer mee. Hoe Belgisch gezinder iemand is, des te meer royalistisch hij zich zal opstellen. De hoge bloei van het Vlaams-nationalisme de voorbije jaren werpt dus een schaduw op het koningschap.

Behoeder van het land

Dat verklaart ook waarom Wallonië net de omgekeerde beweging maakt, al spelen ontkerkelijking en onderwijs er dezelfde rol. In 1990 lag de steun voor de monarchie in Wallonië nog net iets lager dan in Vlaanderen. 25 jaar later noemen twee op de drie Walen zich een voorstander van het koningshuis. Walen zien de koning als de behoeder van de eenheid van het land. Ze willen ook dat hij meer te zeggen zou krijgen in de Belgische politiek.

Toch begint de aanhang van de monarchie sinds 2003 ook in het zuiden opnieuw te slinken. 

‘De koning moet omhooglopen op een dalende roltrap’, zegt professor Bart Maddens (KU Leuven), een van de initiatiefnemers van het onderzoek. ‘In Wallonië is dat aanvankelijk wat beter gelukt. Met de opkomst van het Vlaams Blok in de jaren negentig zijn in Wallonië meer en meer mensen de monarchie beginnen te zien als een dam tegen het uiteenvallen van het land. Maar vanaf 2003 zijn de achterliggende verschuivingen door de ontkerkelijking en onderwijs opnieuw hun rol gaan opeisen.’