Beha'alotecha (Numeri 8:1-12:16)

haron wordt geleerd hoe hij de menorah moet aansteken.  Mosjé heiligt de Levi’iem om hun werk te doen in het Misjkan. Zij vervangen de eerstgeborenen, die ongeschikt geworden waren tengevolge van de zonde met het gouden kalf. De Levi’iem worden opgedragen dat zij na vijf jaar training in het Misjkan moeten werken, van hun 30^ste tot hun 50^ste jaar; daarna mogen zij zich met minder inspan­nend werk bezighouden.  Een jaar na de uittocht uit Egypte, geeft Hasjem Mosjé opdrachten voor het Korban Pesach.  Diegenen die het Korban Pesach niet mogen brengen vragen om een oplossing voor hun probleem, en de mitswa van Pesach Sjeni, die een „tweede kans” biedt om het offer van het Korban Pesach een maand later te brengen, wordt uiteengezet. Wonderlijke wolken die boven het Misjkan drijven, signaleren wanneer men verder moet reizen en wanneer men zijn kamp moet opslaan. Twee zilveren trompetten roepen de vorsten of het hele volk op als er iets moet worden aangekondigd. De trompetten geven ook de reisplannen aan en signaleren ook voor oorlog of  feesten. De volgorde, waarin de stammen marcheren wordt vastgelegd. Mosjé nodigt zijn schoonvader Jitro uit om het Joodse volk te vergezellen, maar Jitro keert terug naar Midjan.  De Erev Rav — het gemengde gepeupel van Egyptenaren dat het Joodse volk vergezeld heeft bij zijn uittocht uit Egypte — hitst sommige mensen op om te klagen over het manna.  Mosjé protesteert dat hij niet in staat is het volk alleen te regeren. Hasjem zegt hem 70 ouderlingen uit te zoeken, het eerste Sanhedrin, om hem te assis­teren, en Hij deelt hem mee, dat het volk zoveel vlees zal krijgen dat zij er ziek van zullen zijn. Twee kandi­da­ten voor de groep ouderlingen profeteren buiten hun bevoegdheid, en voorspellen dat Jehosjoe'a in plaats van Mosjé het volk het land Kana'aan zal binnenbrengen. Sommigen  protesteren, met inbegrip van Jehosjoe'a, maar Mosjé is er mee ingenomen dat ook anderen profeten zijn geworden. Hasjem zorgt voor een onafgebroken aanvoer van kwartels voor diegenen die klaagden over het gebrek aan vlees. Miriam maakt een constructieve opmerking tegen Aharon, die ook inhoudt dat Mosjé niet anders is dan de andere profeten. Hasjem legt uit dat de profetie van Mosjé superieur is aan die van elke andere profeet, en straft Miriam met tzara’at, alsof zij geroddeld heeft over haar broer. Mosjé bidt voor haar, en het volk wacht totdat zij genezen is, voordat het verder reist.

Door Ohr Somayach in Jeruzalem, Israël

©1998 Ohr Somayach International - Alle rechten voorbehouden

De Wekelijkse Haftara

Door Reuben Ebrahimoff

Parasjat Beha’alotecha (Zecharja 2:14-4:7

Samenvatting:

De Haftara begint met de voorspelling door Zecharja van de terugkeer van Hasjem in de toekomst, naar Jeruzalem. Dan zullen de volken van de wereld zich aansluiten bij die inzameling en dat meevieren. Het tweede deel van de Haftara gaat over de beschuldiging en vrijspraak van Jehosjoea de Kohen Gadol door het hemelse gerechtshof. Hij wordt beschermd tegen de aanklachten van de Satan. De Haftara gaat dan verder met een boodschap voor Jehosjoea de Kohen Gadol. Eerst wordt hij vermaand omdat zijn kinderen getrouwd zijn met niet-Joodse vrouwen en daarna wordt hem beloning in het vooruitzicht gesteld als hij Hasjems wegen blijft volgen. Tot slot vertelt Zecharja over zijn visioen van de Menora en de boodschap daaraan verbonden: „Niet door kracht en niet door macht, maar door Mijn geest, zegt Hasjem-Tsevaot.”

Rasji verklaart: „Dit is een teken voor Zeroebavel, dat net zoals deze olie van de Menora en de olijven, waaruit zij voortkomen, uit zichzelf rijpen, zo zal jij Mijn huis niet bouwen met jouw eigen kracht of met jouw eigen macht, maar Ik zal Mijn geest op Koning Darius van Perzië leggen en hij zal je opdracht geven te bouwen en alle bouwkosten te betalen van zijn schatkist.”

Inzicht in Parasjat Beha’alotecha

Het Geschenk van Aharon

Uit Sjeem MiSjmoeël

e sidra opent met een korte beschrijving van de Menora in het Misjkan en het gebod dat Aharon en zijn nakomelingen belast zijn met het aansteken daarvan. Dit volgt onmiddellijk op de lange beschrijving van de offers die gebracht werden bij de inwijding van het altaar, beschreven aan het eind van Parasjat Naso. Het verband tussen deze twee gebeurtenissen is het onderwerp van een bekende midrasj:

We hebben hiervoor gezien dat alle stammen offers brachten, met uitzondering van de stam Levi. Wie was het stamhoofd van Levi? Niemand anders dan Aharon, en Aharon bracht geen offer samen met de andere stam­hoofden. Hij zei: „Misschien is de stam Levi niet acceptabel wegens mij.” G-d zei tegen Mosjé: „Ga en zeg tegen Aharon: ‘Ik heb voor jou grotere dingen dan dit in petto!… De offers zijn alleen van toepassing zolang het Beet HaMikdasj staat. Maar de lichten zijn eeuwig… en al de berachot die Ik je geef zodat je Mijn kinderen mag zegenen, zullen nimmer worden opgeheven.’”

(Midrasj Tanchoema, Beha’alotecha 5)

Het is mij niet duidelijk waarom Aharon wel tevreden was met het aansteken van de Menora, terwijl hij blijkt niet gelukkig te zijn geweest met het tweemaal daags brengen van het reukoffer, hetwelk het vers als iets prijzenswaardigst beschouwd, of met de dagelijkse dier- en meeloffers, of met de Jom Kippoer dienst, allemaal diensten die alleen hij kon uitvoeren. Hij kon het Heilige der Heiligen binnengaan, in G-ds Tempel staan en hij kon in Zijn Naam zegeningen uitspreken. Inderdaad, alle leden van de stam Levi waren dienaren van G-d… Het is ook algemeen bekend dat wanneer het Beet HaMikdasj niet meer bestaat en de offers zijn geannuleerd, ook het aansteken van de Menora niet meer functioneert. Echter, deze midrasj is een verwijzing naar het Chanoeka van de Chasjmonaïem [het Chanoeka dat wij kennen], dat zelfs nog geldt na de Verwoesting.…

(Ramban, Bamidbar 8:2)

Dus in plaats van de tijdelijke offers die de andere stammen brachten, werd Aharon iets beloofd dat altijd zou blijven bestaan. De dynastie van de Chasjmonaïem, die kohaniem en dus nakomelingen van Aharon waren, vochten tegen de Grieks-Syrische legers in de tijd van het Tweede Beet HaMikdasj. Zij wijdden het veront­reinigde Heiligdom opnieuw in en toen zij de Menora wilden aansteken, gebeurde er een wonder, waarbij de hoeveelheid olie, die genoeg was om één dag te branden, acht dagen bleef branden. Dankzij de verdiensten van de Chasjmonaïem hebben de Joden door de eeuwen heen sedert dien over de hele wereld Chanoeka gevierd.

Kohaniem en Leviïem

Mijn heilige vader heeft het essentiële verschil verklaard tussen kohaniem en Leviïem. De taak van de Leviet is om de aarde met de hemel te verbinden. Zijn rol in het Beet HaMikdasj is om te zingen. Door middel van zijn schitterende melodieën inspireert hij het volk om zich hemelwaarts te richten, waarbij zij uit hun fysieke beperkingen worden opgetild naar een spirituele wereld. De kohen aan de andere kant, verbindt de hemel met de aarde. Hij trekt de aanwezigheid van Hasjem naar beneden naar het Beet HaMikdasj, het vuur op het altaar en infuseert de wereld met het Goddelijke. Noodgedwongen vindt de dienst van de Levieten plaats in het openbaar, terwijl die van de kohen plaats vindt weg van de ogen van het publiek, hetgeen de intens heilige aard ervan weerspiegelt.

Dit helpt ons de klacht van Aharon te begrijpen, zoals die vermeld staat in de midrasj. Hij was, zoals de tekst zorgvuldig weergeeft, het stamhoofd van de stam Levi, ondanks het feit dat hij zelf gepromoveerd was tot de rang van kohen. Als hun leider wilde hij niet alleen zijn aandeel hebben in zijn aparte G-ddelijke dienst als kohen, maar ook in de aparte stijl van de Levieten-dienst. Hem waren al exclusieve rechten beloofd – de speciale offer-plichten in het Beet HaMikdasj – het hemel-naar-aarde-verband. Nu, om op gelijke voet te komen met de andere stamhoofden, vroeg hij om een rol binnen zijn eigen stam – het recht op een handeling of een dienst, die de band van aarde met de hemel zou reflecteren. In antwoord daarop beloofde G-d hem de lichten van de Menora (of welke menora dan ook, waarvan we besluiten waar de midrasj het over heeft). Dat het aansteken van de Menora een Levi-achtige handeling is, blijkt uit de presentatie ervan in de verzen:

Wanneer je de lichten aansteekt [letterlijk: „omhoog voert”], zullen de zeven lichten hun licht naar de voorkant van de Menora werpen.

(Bamidbar 8:2)

Wanneer je aansteekt – [Rasji merkt op dat dit woord werkelijk ‘omhoog voeren’ betekent, en verklaart dat] daar de vlam omhoog rijst, het woord voor ‘rijzen’ gebruikt wordt in verband met het aansteken van de lichten, want men moet aansteken [d.w.z., met moet de kaars bij de pit houden] totdat de vlam uit zichzelf omhoog stijgt.

Zoals we zien spant Tora zich in om ons erop te wijzen dat niet alleen Aharon de lichten van de Menora moet aansteken, naar dat de vlammetjes naar de hemel moeten oprijzen, opdat de handeling van het aan­steken compleet kan zijn. Dit symboliseert de stijl van Levi’s dienst – de fysieke wereld naar G-d doen oprijzen, het aansteken van het enthousiasme voor spirituele zaken in de harten van het volk. Dus het aansteken van de Menora is een Levi-achtige activiteit die door een kohen wordt uitgevoerd.

Het is interessant om op te merken dat het verband tussen de Menora en de kohen wordt bewaard  door het feit dat de handeling, in tegenstelling tot de diensten van de Levieten, diep binnenin het Beet HaMikdasj wordt uitgevoerd, ver weg van het publiek. Dit kan de uitspraak van Chazal onderstrepen dat het aansteken van de Menora in feite niet geclassificeerd kan worden als een avoda – een dienst van de kohaniem. Want hoewel het wordt uitgevoerd door een kohen, heeft het aansteken een uitgesproken aarde-naar-hemel aspect, ter onderscheid van andere verplichtingen van de kohaniem. We kunnen nu appreciëren waarom het aansteken van de Menora aan Aharons verzoek voldeed, terwijl al de andere privileges waarvan hij het voorrecht genoot in het Misjkan, dat niet konden.

Chanoeka en Galoet

We kunnen nu de Ramban begrijpen, die opmerkt, dat daar zelfs het aansteken van de Menora werd opgeheven toen het Beet HaMikdasj werd verwoest, de belofte die G-d deed aan Aharon, betrekking had op de menora van ons jaarlijkse Chanoeka.

Het is van grote betekenis dat de menora van Chanoeka het enige is wat ons is overgebleven van de dienst in het Beet HaMikdasj. De G-ddelijke dienst is, zoals we al eerder kort vermeld hebben, een intens heilige aange­legenheid, die de diepste en meest spirituele begrippen uitdrukt. Als zodanig moet het in besloten kring worden uitgevoerd, achter de muren van het Beet HaMikdasj.

Ik ballingschap verandert de hele gang van zaken van de dingen en de diepzinnigheid en de vertrouwelijke aard van de G-ddelijke dienst wordt bedreigd. Dat wordt weerspiegeld in het Hebreeuwse woord voor ‘balling­schap’ – galoet, dat zijn wortel heeft in het woord galoei (onthuld, geopenbaard). Ballingschap voor klal Jisraël is een tijd waarin de kwade krachten de meest heilige delen van het Joodse leven aanvallen en dreigen datgene wat verhuld is, te ontheiligen en openbaar te maken. Het risico is te groot en dus werd de G‑dde­lijke dienst in het Beet HaMikdasj onderbroken. Natuurlijk kunnen de kohaniem hun heilige dienst niet voort­zetten, daar dit met name ongeschikt zou zijn buiten Jeroesjalajiem en het Beet HaMikdasj. Alleen wanneer de spiritualiteit die de kohaniem van omhoog naar beneden brengen, kan rusten op een geschikte plaats, binnen het afgezonderde domein van G-ds huis, kan er een dergelijke activiteit zijn binnen klal Jisraël.

Niets van dit alles echter geldt voor de aarde-hemel benadering van de Leviet. Daar zijn rol niet gespeeld wordt in een spiritueel afgezonderde plek, kan hij de mensen inspireren om onder alle omstandigheden zich tot G-d te wenden. Dit betekent dat het aansteken van de menora, hetgeen een Levie-achtige bezigheid is, kan blijven voortbestaan in de ballingschap. Zijn intens en heilige licht kan het Joodse leven blijven ver­lichten, waar klal Jisraël zich ook mag bevinden. In feite is het expliciete doel van het aansteken van de menora van Chanoeka dat het grote wonder gepubliceerd wordt, dat plaats vond in de tijd van de Chasjmo­naïem. Terwijl andere aspecten van de dienst in het Beet HaMikdasj in de galoet zijn opgeheven, krijgt het aansteken van de menora op Chanoeka meer betekenis naar mate dat meer in het openbaar gebeurt; hoe dieper de ballingschap en hoe sterker de greep van de anti-spirituele krachten, des te effectiever de bood­schap.

We kunnen nu wel begrijpen waarom Aharon getroost werd door het aanbod om de lichten van de Chanoe­ka­lamp te mogen aansteken, want dankzij de verdiensten van zijn nakomelingen, de Chasjmonaïem, heeft klal Jisraël tot op deze dag de schittering van zijn licht.