4.5 Hoofdstamlijn
Joannes Martens( 1719-1801 ) zv Judocus
4.5.1 Zijn jeugd
Joannes of Jan werd geboren te Hansbeke op 25 maart 1719 omstreeks de middag en reeds s namiddags gedoopt door onderpastoor L. De Meyere. Hij was de zoon van Judocus en Petronilla Lamme. Peter en meter waren Jan Lamme, zijn grootvader langs moederszijde, en Joanne De Vligere, de tweede vrouw van zijn paternele grootvader Joannes. Bijna 3 jaar vroeger, op 31 augustus 1716, was reeds een dochter Joanna geboren.
Zijn moeder Petronilla overleed op 27 september 1720, toen Jan slechts anderhalf jaar oud was. Bijna twee jaar later hertrouwde zijn vader Joos met Anna Maria Ledeganck, gevolgd door de geboorte van twee halfbroertjes Francies en de jong overleden Jacob. Vader Joos stierf op 26 mei 1725 en nadat hun stiefmoeder hertrouwt was woonden de weesjes Joanna en Joannes bij hun maternele grootvader Jan Lamme.
In 1729 werd de erfenis van de overleden grootvader Jan Martens, oud-burgemeester van Bellem, geregeld. De 10-jarige Jan, zijn zus Joanna en hun halfbroer Francies erfden in het sterfhuis van hun grootvader zeven partijen land, een woonhuisje staende op cheyns vanden Leybaerm bij den meulen van Bellem en de helft van eene behuysde hofstede,op de oostzijde van de Leystraete te Bellem, met de aanpalende partij land den michiel(66).
Toen hun maternele grootouders Jan Lamme en Petronilla Van Vynckt overleden, deelden Joanna en Jan Martens volgens de verkaveling van 26 juli 1740 uit de nalatenschap, elk voor de helft, ondermeer een hofstede op de westzijde van de
Nevelestraat te Hansbeke met de aanpalende akkers den meiren ofte meirman en den lijskensacker respectievelijk ten noorden en ten zuiden van het erf. Toen Jan 21 jaar werd, was hij reeds behoorlijk begoed.
4.5.2 Zijn huwelijk en gezin
Joannes huwde te Hansbeke voor pastoor J. Herman op zaterdag 8 februari 1744, ongeveer 25 jaar oud, met de bijna 20-jarige Maria Francisca De Brauwer, enige dochter van Olivier en Petronella Bogaert. Getuigen bij het huwelijk waren Joseph Loontiens, tweede echtgenoot van Joanna Lamme, zus van Jan zijn overleden moeder Pieternella Lamme, en Petronilla Bogaert, moeder van Maria Francisca.
De kwartierstaat maakt duidelijk dat Jan Martens en Maria Francisca De Brauwer bloedverwanten van de derde graad in zijlijn waren. Zij hadden een gemeenschappelijk overgrootouderpaar, namelijk Jan Lamme en Livina De Meyer. Deze waren enerzijds de maternele grootouders van de moeder van de bruid en anderzijds de paternele grootouders van de moeder van de bruidegom. Jan Martens en Maria Francisca De Brauwer waren andersweers. Ze waren kleinkinderen respectievelijk van Jan Lamme en Anna Lamme, broer en zuster. Derhalve moest dispensatie aangevraagd en bekomen worden.
Transscript van een huwelijksakte uit het parochiaal huwelijksregister van Hansbeke nr 7, blz. 162:
8va februarii 1744 petita et obtenta prius dispensatione super impedimento tertii consanguinitatis graduae (quo sese contingebant Joannes Martens et Maria Francisca De Brauwer) a reverendissimo admodum domino officiali diaecesis Gandavensis utpote facultate ipsi concessa ab illustrissimo ac reverendissimo domino Luca Melchiori tempi archiepiscopo Nicomediensi Bruxellis nuntio apostolico 4ta februarii 1744, in super habita dispensatione super tribus bannis antenuptialibus supra nominate Joannes Martens et Maria Francisca De Brauwer subditi nostri contraxerunt matrimonium coram me infrascripto et testibus Josepho Loontiens et Petronilla Bogaert.
Joannes Herman, deservitor
Vertaling
Op 8 februari 1744, na een eerste dispensatie aangevraagd en bekomen hebbend over het beletsel van bloedverwantschap in de 3e graad (waarin zich bevonden Joannes Martens en Maria Francisca De Brauwer) van de zeer eerwaarde heer officialis van het bisdom Gent krachtens de macht die hem werd verleend door de hoogeerwaarde heer Lucas Melchiori tijdelijk aartsbisschop van Nicomedia apostolisch nuntius te Brussel de 4e februari 1744, eveneens bekomen hebbend dispensatie over de drie roepen voor het huwelijk van genoemde Joannes Martens en Maria Francisca De Brauwer, hebben onze onderdanen een huwelijksverbond gesloten voor mij ondertekende en de getuigen Jozef Loontiens en Petronilla Bogaert.
Uit dit huwelijk werden 11 kinderen geboren: 7 meisjes en 4 jongens.
Gezinsfiche
Joannes Martens Maria Francisca De Brauwer
fs Judocus en Petronilla Lamme
fa Livinus en Petronella Bogaert
° Hansbeke 25.03.1719 ° Hansbeke 22.04.1724
x
Hansbeke 08.02.1744
+ Hansbeke 23.01.1801 + Hansbeke 19.06.1806
Kinderen
1. Joanna Catharina
° Hansbeke 15.01.1745
+ Hansbeke 05.02.1745
2. Regina Petronelle Joannes Franciscus Vander Vennet
° Hansbeke 07.09.1746 fs Carolus en Joanna Van Kerrebroeck
° Hansbeke 06.09.1754
x
Hansbeke 20.06.1775
+ Hansbeke 13.12.1830 + Hansbeke 24.10.1829
3. Jacobus Joannes Livina Catharina Maenhout
° Hansbeke 05.09.1748 fa Joannes en Maria Francis. Haerens
° Hansbeke 13.09.1751
x
Hansbeke 24.09.1776
+ Hansbeke 20.04.1794 + Hansbeke 01.01.1834
4. Norbertina Judocus Franciscus Maenhout
° Hansbeke 08.03.1751 fs Petrus en Serafie De Deckere
° Hansbeke 18.09.1748
x
Hansbeke 19.04.1785
+ Hansbeke 09.02.1821 + Hansbeke 22.04.1829
5. Joanna Petronilla Jan Baptist Hallaert
° Hansbeke 20.10.1752 fs Petrus en Livina De Neve
° Aalter 24.02.1743
x
Hansbeke 06.09.1785
+ Aalter 19.04.1831 + Aalter 09.05.1813
6. Maria Petronilla Joseph Caeckaert
° Hansbeke 14.01.1754 fs Bauduyn en Joanna Meganck
° Nevele 09.02.1753
x
Hansbeke 08.04.1788
+ Nevele 19.08.1789
7. Petrus Franciscus
° Hansbeke 10.03.1756
+ Hansbeke 29.11.1756
8. Carolus Franciscus
° Hansbeke 26.10.1757
+ Hansbeke 05.03.1759
9. Carolina
° Hansbeke 05.04.1761
+ Hansbeke 31.07.1837
10.Rosalia Jacobus Franciscus Van Hove
° Hansbeke 23.06.1763 fs Jacobus en Suzanne De Neve
° Hansbeke 23.04.1764
x
Hansbeke 18.05.1808
+ xx.xx.1813 + Hansbeke 12.02.1813
11.Carolus Maria Rosa Sutterman
° Hansbeke 12.01.1766 fa Boudewijn en Joanna De Pauw
° Hansbeke 12.01.1771
x
Hansbeke 22 04.1807
+ Hansbeke 26.12.1837 + Hansbeke 14.09.1850
Van de 11 kinderen zijn er 3 jong gestorven en bleef 1 dochter ongehuwd. Tussen 1775 en 1808 zijn de 7 andere kinderen gehuwd te Hansbeke. Joanna volgde haar man naar Aalter en Maria volgde haar man naar de wijk Veldeken te Nevele.
Joannes Martens en Francisca De Brauwer kregen 30 kleinkinderen. Toen Joannes op 23 januari 1801 te Hansbeke stierf op zijn erf langs de steenweg op Nevele, op de gezegende leeftijd van 82 jaar en na 57 jaar huwelijk, was hij een zeer rijke landbouwer. Zijn vrouw Francisca stierf ruim 5 jaar later, op 19 juni 1806. Ook zij werd 82 jaar.
4.5.3 Zijn bedrijf
Wegens het vroegtijdig overlijden van zijn ouders had Joannes, toen hij als 25-jarige op 8 februari 1744 in het huwelijk trad, reeds tweemaal geërfd van zijn grootouders. Zij vestigden zich op het hof De Meren, waarvan de geschiedenis terugggaat tot omstreeks 1700. In Stam Martens, Jg 2, nr 3(1971) wordt deze geschiedenis geschetst, alsook in Het Land van Nevele, Jg 20, nr 3, bij de bespreking van begijntje Joanna Martens, zus van Joannes, die een zilveren ampulleschaal schenkt aan de kerk van Hansbeke.
Omgebouwde hofstede De Meren (2005)
Aan de westerzijde van de steenweg naar Nevele, aan de rand en ten zuiden van Hansbekedorp, ligt een hofstede waarop gedurende bijna 300 jaar afstammelingen van de familie Martens woonden. De gebouwen staan afzonderlijk en zijn ingepland in U-vorm. De langwerpige woning is met de zijgevel naar de steenweg gekeerd, de voorgevel naar het zuiden. Tegenover het woonhuis staat het wagenhuis (thans afgebroken) en achteraan op het hof, volgens de richting zuid-noord evenwijdig aan de steenweg, liggen de schuur en de stallingen. Volledig afgezonderd, dicht bij de steenweg, stond een klein gebouwtje: het ovenbuur.
Het erf wordt vermeld in het Lantboeck der prochie van Hansbeke of Metinghe Boeck van de generale prochie van Hansbeke, soo van landen meerschen bosschen als andersints, opgemaakt in 1700 door Meester Joos Meysman, gezworen landmater, in opdracht van de heren Bailliu, Burghemeester, Schepenen ende Notabele Ghemeyntenaeren van Hansbeke. Meysman heeft de prochie Hansbeke op eene caerte figurative uitgetekend en ingedeeld in vier weycken ofte beloopen namelijk Kercke en Voorde, Roo en Sande, Reybroeck en Ceuppendonck, Hamme en Velde.
In dit landboek, dat berust in het Rijksarchief Gent, wordt de hofstede vermeld onder nummer 366 in de wijk Roo en Zande. De hofstede of partij land wordt erin vernoemd als De Meren. Ze is één gemet en zes roeden groot of 306 roeden(1 roede=15m2). In 1700, bij het opmaken van het landboek, was het erf eigendom van een zekere Sanderlinck en verpacht aan Cornelis Bayens. Als pachters worden nog aangegeven: Jan Baeyens in 1701 en Joos Bayens in 1703.
In 1729 is de hofstede blijkbaar eigendom geworden van Jan Lamme en was in 1730 verpacht aan Jacques Van Maldegem. Jan Lamme is de vader van Pieternella die op 2 mmart 1715 huwde met Judocus Martens. Joanna en Joannes zijn hun kinderen. Na het overlijden van Pieternella Lamme op 27 september 1720 hertrouwde Judocus met Maria Ledeganck en de kinderen Joanna en Joannes uit zijn eerste huwelijk werden rechtstreekse erfgenamen van Jan Lamme.
Jan Lamme stierf te Hansbeke op 6 april 1740. Volgens de verkaveling of verdeling der goederen van 26 juli 1740, ten sterfhuise van Jan Lamme, is het hof De Meren toegekomen aan Joannes Martens en zijn oudere zus Joanna, elk voor de helft. Ze erfden o.a. bovendien:
-eene partije land genaemt De Meiren ofte Meirman, paelende oost de straete naar Nevele, suyt de hofstede (De Meren) groot 477 roeden
-eene partije land genaemt Den Meiren ofte Meirman, paelende oost de straete naar Nevele, suyt de voorgaende partije, groot 360 roeden
-eene partije land genaemt Lystenacker, abouterende oost de straete naar Nevele, noord de hofstede (De Meren) groot 409 roeden.
Joanna Martens was toen reeds in het Groot Begijnhof te Gent binnengetreden. Joannes huwde op 8 februari 1744 met Maria Francisca De Brauwer en vestigde zich hetzelfde jaar op de hofstede De Meren.
In 1740 bestond deze hofstede enkel uit den huyse, oven, boomen ende haegen. Samen met zijn zuster-begijntjen, die toen voor de helft in de onkosten kwam, heeft Joannes Martens vermoedelijk bij of kort na het betrekken van de hofstede nieuwe werken laten uitvoeren voor een bedrag van 33 ponden, 13 schellingen en 8 grooten. Deze werken bestonden in het bouwen van eene nieuwe schuere, stallen, waegenhuys, hovenbuer ende oven. Het wagenhuis, waarvan het oorspronkelijk geraamte tot bij de afbraak nog in een vrij goede staat bewaard was gebleven, was een merkwaardige constructie waarvan de balken van de gebinten met vergaringen en houten tappen aan elkaar waren verbonden.
Het Goed ter Elst, een andere hofstede ten oosten van Hansbekedorp, aan de steenweg naar Merendree, die later ook eigendom wordt van de familie Martens (zie hoofdstamhouder Emiel Martens) heeft omstreeks dezelfde periode belangrijke bouwwerken gekend, vermits daar 1753 ingebijteld werd in een steunbalk van de woning.
Omstreeks 1760 verkocht begijntje Joanna haar gemene helft in alle de edifitien ende catheylen van De Meren voor dertig pond grooten. Nadien heeft Joannes een deel van het audt slecht woonhuys afgebroken ende gebauwe, een nieuw steenen woonhuys bestaende in keuken, twee kaemers, twee vauten ende twee kelders. Het betreft hier het oostelijk gedeelte van de bestaande woning. In één van de zolderbalken, thans aan het gezicht onttrokken door een valse zoldering, zou het jaartal 1760 te vinden zijn.
Naderhand, , bij uytgrootynge van 28 juli 1767, cedeerde Joanna eveneens haere generaele vaderlijcke goederen ende gronden van erven met alle de edifitien ende catheylen daer op staende ende medegaende, gestaen ende gelegen soo binnen de prochie van Hansbeke als binnen de gonne van Lootenhulle Nevel ende Bellem voor de som van 385 ponden 12 schellingen. Joannes moest deze koopsom niet neertellen maar beloofde aan zijn zus-begijntje een jaarlijkse kapitaalrent van 15 ponden 8 schellingen 9 grooten te betalen, met ingang van kerstavond 1766(67).
Volgens de Staet ende Inventaris in baeten ende commeren van 3 september 1784, waarin ook de kinderen van de reeds overleden halfbroer Francies rechthebbend waren, werd Joannes na het overlijden van Joanna te Aalst op 11 januari 1784 volle eigenaar van de door hem bewoonde hofstede en van de eigendommen komende van zijn moederszijde. Joannes was toen al 65 jaar oud. Volgens deze staat van goed bestonden deze eigendommen, gelegen te Hansbeke uit een hofstede abouterende suyt den dorpwegh naer Lotenhulle, west het Clynckaertstraetjen, de grond van een behuysde ende beschuerde hofstede langs de Nevelestraat en acht partijen land: den Meiren ofte Meirman verdeeld in twee percelen, de Lijskensacker, de Nieuwenthuyn, het Hoveken, de Smetdriesch, de Potstaecke en den Hul.
In 1797 heeft Joannes Martens tenslotte het overblijvend deel van het oud woonhuis afgebroken en heeft aan de westgevel van het nieuw gedeelte van de woning gebouwd een woonhuys bestaende in eene keuken, vautte, kelder, schotelhuys, swynskot ende vertrek.
De historiek van deze hofstede werpt een duidelijk licht op de bekommeringen en de ondernemingsgeest van Joannes Martens. Bezorgd om de bloei van zijn landbouwbedrijf heeft hij, kort na zijn huwelijk, niet het audt slecht woonhuys verbouwd, maar eerst de schuur en de stallingen opgetrokken, samen met het
ovenbuur en de oven om in hun dagelijks brood te kunnen voorzien. Na verloop van jaren, tijdens dewelke hij meerdere partijen land heeft aangekocht, is hij uiteindelijk in twee fasen overgegaan tot het vernieuwen van de woning. In tegenstelling tot de meeste voorouders uit de hoofdstamlijn, heeft Joannes blijkbaar geen plaatselijk openbaar mandaat vervuld. Dit wordt opniew anders met zijn zoon Petrus-Francies en meerdere van zijn afstammelingen.
Na het overlijden van Joannes Martens te Hansbeke op 23 januari 1801, en van zijn echtgenote Maria Francisca De Brauwer op 19 juni 1806, beide gestorven op voornoemde hofstede, is deze hofstede met de aanpalende partijen land, samen 2 ha 32 a 80 ca of 1552 roeden, volgens de verkaveling der goederen van de overledenen op 12 maart 1807 overgegaan aan hun ongehuwde dochter Caroline die in 1837 zou overlijden.
De verdere geschiedenis van De Meren komt later aan bod. Hier toch enkele feiten op een rij:
- op 10-9-1835 wordt broer Carel Martens, die het Goet ter Elst uitbaat, eigenaar van De Meren, die hij verpacht aan August Hanssens (grootvader van Emiel Hansssens, echtgenoot van Maria Martens, en overgrootvader van Maria De Waele, echtgenote van Marcel Martens);
- op 28-10-1850 , na het overlijden van Maria Rosa Sutterman, weduwe van Carel, wordt de hofstede eigendom van hun oudste zoon Petrus-Francies die deze hofstede ook betrekt nadat zijn broer Joannes Francies , gehuwd met Maria Paulina Van Nieuwenhuyse, op Goet ter Elst bleef wonen;
- op 14-10-1893 gaat Petrus-Francies over tot de verdeling van goederen en laat De Meren onverdeeld over aan zijn minderjarige kinderen Charles, Irma en René, die later uit onverdeeldheid zijn getreden;
- René Martens, jongste zoon van Petrus, baat De Meren verder uit met zijn echtgenote Leontine Van Hoecke na hun huwelijk op 2 januari 1903; Elisa Martens, dochter van René en Leontine, huwt met Maurice Verhelst en neemt het bedrijf kort voor de tweede wereldoorlog over. Maurice en Elisa werden de laatste beroepslandbouwers op De Meren.
|
