De laatste tijd kan je de TV niet aanzetten of je ziet wel één of ander kookprogramma. Ze lijken de plaats te hebben ingenomen van de vele verschillende programma’s over de meest onwaarschijnlijke levensomstandigheden die schuilgaan achter de gesloten deuren van Vlaamse huisgezinnen. Een tijd geleden vonden de televisiemakers het immers nodig om de rommel waarin sommige gezinnen leven, zo sensationeel mogelijk in beeld te brengen. En dan denk je: dit kan toch niet… dit moet toch opgemerkt worden door buren, vrienden, familie… tot je er zelf mee geconfronteerd wordt.

3 juni 2008, 4 uur ’s nachts. Voor de vierde maal in evenveel dagen worden we ’s nachts uit bed gebeld door mijn schoonbroer, die een vijftal kilometer verderop woont samen met zijn moeder (mijn schoonmoeder dus). De jongen – of eigenlijk zou ik ‘man’ moeten zeggen, want hij was toen 46 – heeft een mentale leeftijd van een jongetje van zeven. Voor de zoveelste keer kregen we hetzelfde verhaal: “moeder is aan het stikken, dat ene rode pilletje wat ze ’s avonds moet innemen, blijft in haar keel steken en ze krijgt geen adem meer”. Nu heeft mijn schoonmoeder sinds het overlijden van haar echtgenoot 20 jaar geleden wel een historiek van regelmatige aanvallen van hyperventilatie en paniekaanvallen, maar omdat ze nu toch telkens over ’slik’problemen klaagde, was er voor diezelfde 3e juni reeds een onderzoek in het ziekenhuis gepland om toch een eventuele fysieke oorzaak uit te kunnen sluiten. Ik probeerde mijn schoonbroer dan ook duidelijk te maken dat er op zich weinig was wat we zo midden in de nacht konden doen en dat hij maar moest proberen om moeder te kalmeren. Tot ik haar opeens op de achtergrond hoorde ademhalen op een manier die zelfs mij door merg en been ging en besefte dat ik van deze jongen eigenlijk het onmogelijke verlangde. Niet langer getwijfeld dus… snel aankleden, de auto in en de situatie zélf gaan evalueren. Bleek er ook geen kalmeren meer aan te zijn, dus toch maar een ziekenwagen gebeld. Het was het begin van een lange lijdensweg, op vele vlakken.

Toen we mijn schoonmoeder diezelfde avond gingen bezoeken in het ziekenhuis waren we getuige van hoe onvoorstelbaar groot haar angst voor het innemen van dat ene pilletje wel was. Echt nooit gezien zoiets. Had men een revolver tegen haar hoofd gehouden, haar reactie zou niet heftiger geweest zijn dan bij de gedachte dat pilletje te moeten innemen. En toch bleek er fysiek niets mis te zijn. Opmerkelijk. Wat me bij het afscheid ook opviel, was dat ze vrij verward was in haar uitdrukkingen en dat ze na ons vertrek de neiging had om een verkeerde kamer binnen te gaan. Kleine tekens dat er méér aan de hand was en waarvan we later zouden beseffen dat ze samenhingen met beginnende dementie.

Nu vaststond dat mijn schoonmoeder toch wel meerdere dagen zou opgenomen blijven in het ziekenhuis, moest er natuurlijk ook gezorgd worden voor de nodige nachtkledij, ondergoed en toiletgerei. Dus gingen we de volgende dag naar het huis van mijn schoonmoeder om daar het nodige bij elkaar te proberen sprokkelen. Enkele spulletjes wist ik wel liggen in de kast in de woonruimte, maar er was toch wel één en ander waarnaar ik op zoek moest. Dus trok ik – voor het eerst in de 22 jaar dat ik met mijn man gehuwd was, want zoiets was not done als schoondochter - enkele kasten open op zoek naar handdoeken en toiletgerei. En toen deed ik een eerste schokkende ontdekking. Alle kasten – en dan bedoel ik ook ALLE kasten, uitgezonderd die ene in de woonruimte – puilden uit van de papieren. Rekeninguittreksels, oude betaalde rekeningen, brieven allerhande, weekbladen, alles door elkaar. Iedere kast proppensvol. Stilaan begon ik te begrijpen wat de onderliggende oorzaak was van mijn schoonmoeders slikproblemen. Eigenlijk kon het lieve mensje het allemaal niet meer slikken.

Op dat moment begon ik me natuurlijk ook zorgen te maken over de financiële toestand en of er misschien ook onbetaalde rekeningen en/of aanmaningen tussen die hele papierberg lagen. En toen begon ook het schuldgevoel te knagen. Hoe was het mogelijk dat we dit nooit hadden gemerkt? Je kan jezelf wel voor de kop slaan op zo’n moment. Het enige wat me de laatste tijd was opgevallen, was dat het poetsen niet meer zo goed leek te lukken. Maar meer ook niet. Dit had ik nooit kunnen vermoeden. Oppervlakkig leek alles immers in orde. Maar nu zo duidelijk gebleken was dat dat helemaal niét zo was, sloeg de angst me toch wel enigszins rond het hart bij de gedachte wat we nog allemaal zouden vinden.

Nog diezelfde dag vroeg ik mijn schoonbroer om de bankkaart van moeder zodat ik minstens de rekeninguittreksels zou kunnen inzien en me vergewissen van de financiële toestand. En die bleek eveneens dramatisch. Nét geen schulden, maar daarmee was ook alles gezegd. Bovendien bleek dat er kortelings twee zware rekeningen zouden moeten betaald worden waar ze eenvoudigweg het geld niet meer voor had. Het werd dan ook snel duidelijk dat we hier drastisch zouden moeten ingrijpen.

Het eerste wat ik vervolgens deed, was telefonisch contact opnemen met de sociale dienst van het ziekenhuis om een dringende afspraak te regelen. Want dat ik dit niet alleen aankon, was me al snel duidelijk. Verder moest die hele papierberg zo snel mogelijk uitgezuiverd worden. En dan maar hopen dat we de meest belangrijke documenten zoals het aanslagbiljet van de belastingen – het eerste document waarnaar gevraagd wordt bij alles wat je vraagt van sociale hulp – zouden terugvinden. Tegen de tijd dat alle kasten leeg waren, was onze auto tot de nok toe gevuld. Zowel in de kofferbak als op de achterbank lagen de papieren opgestapeld in dozen en wasmanden.

Thuisgekomen begon ik meteen met het proberen uitzuiveren van deze hele chaos. En daarbij stond mijn hart nog twee keer bijna stil. De eerste keer toen ik een contract vond dat mijn schoonbroer ondertekend had voor de installatie van een draadloze modem voor digitale TV én voor internet, terwijl ze niet eens een computer hebben nota bene. De volgende – nog grotere – schok kreeg ik toen ik ontdekte dat mijn schoonbroer een doorlopend krediet had van 6500 euro waarvan hij ruim 6100 euro had opgenomen.

Gelukkig werden me verdere dergelijke verrassingen bespaard en twee dagen en twee slapeloze nachten later hield ik nog exact twee dikke klasseermappen over met de meest belangrijke documenten. Eentje voor mijn schoonmoeder en eentje voor mijn schoonbroer. Drie grote verhuizersdozen waren gevuld met de rest. Twintig jaar aan papieren, zo was gebleken. En achteraf bekeken, was het eigenlijk nog een groot geluk dat ze alles systematisch in de kasten gepropt had en niet gewoon had weggegooid, want dan was het allemaal nog veel moeilijker geweest.

Enfin… zover waren we. De ernst van de toestand helemaal ontbloot (of zo dachten we toen toch), vastbesloten om een oplossing te vinden. De eerste afspraken met de verschillende banken waar ze klant waren en met een sociale assistente van het ziekenhuis waren geregeld. Ik voelde me  klaar voor de strijd en had er – in tegenstelling tot mijn man en mijn (8 jaar jonger) schoonzusje – alle vertrouwen in dat het uiteindelijk allemaal wel goed zou komen. Leve de positieve naïviteit… want ze heeft me uiteindelijk door alles wat hierna volgt heengeholpen. Wordt vervolgd.