Liefde - seks - dood tussen 8ste en einde 16e eeuw
02-11-2020
Geld in de middeleeuwen
Bij mijn volgende blogs ga je regelmatig tegenkomen dat ik boetes vermeldt die zowel de kerkelijke als de wereldlijke overheden aan hun overtreders aanrekenden. in deze is het wel belangrijk wat je de waarde kent van het geld in de periode van de vijftiende eeuw.
Een pond Vlaams (lb.fl) werd onderverdeeld in twintig shellingen ( s.fl). een shelling was op zijn beurt weer twaalf denieren (d.fl) waard. m.a.w. 1lb.fl. = 20s.fl = 240 d.lf.. Enkele vergelijkingspunten met uit vijftiende eeuwse bronnen : het dagloon van een gemiddelde meester-metselaar lag tussen de 8 en 9s.fl. hun helpers verdienden tussen de 4 en 5 s.fl per dag. eendoorsnee maandloon voor een meester zal niet veel hoger gelegen hebben dan 10lb.fl terwijl een knecht per maand ongeveer de helft verdiende. uiteraard wren er ook nog andere munten in omloop zoals de groot
Vergeet ook niet dat de Nederlanden in deze eeuw een woelige periode doormakten en hyperinflatie en devaluaties, frequent voorkwamen. Ook dat elke vorst zijn munt hanteerde en dat het met de wisselende krijgskansen der vorstenhuizen, het er niet allemaal gemakkelijker op werd voor de doorsnee mens.
Dit maakt dat men met alles zuinig diende om te springen. het was bijvoorbeeld normaal dat in een testament werd bepaald wat er met de garderobe van de overledene diende te gebeuren. Religieuze broedreschappen en schuttersgilden eisten veelal van hun leden dat bij hun overlijden een van de kledingstukken de vereniging zou toekomen. Kleding werd zelfs aan het onroerende patrimonium gelijkgesteld. Dat maakt dat opkopers in elke stad een zwaar gewicht hadden.
Toen Filips de Goede in Valenciennes een ontmoeting plande met een Engels gezantschap, liet hij de daar aanwezige badstoven in oirde maken en gaf zijn dienaren de volgende boodschap mee:' Voor hen en voor allen van hun gevolg, en wel baden voorzien van al wat tot Venus'ambacht hoort, om naar keur en keus te nemen wat men begeerde, en alles op kosten van de hertog'.
En stopt het daar mee. Neen,
De Utrechtse bisschop Philips van Bourgondië (1465-1525) de jongste van de 26 bastaarden van Philips de Goede (bij 33maîtresses) had een woning nabij de stadspoort die hij gebruikte van amoureuze afspraken. Aan de muren hingen afbeeldingen van Venus. Hij stond bekend als mecenas van de schilder Jan Gossaert, en zag zich als bijzonder viriel en zinnelijk aangelegd. Kuis leven vond hij onzin. Bijgevolg kreeg Gossart rond 1520 de opdracht om naakten te schilderen als verheerlijking van zinnelijk genot, waaronder ook masturberende vrouwen. Ze hingen wel achter gordijnen. In zijn schatkamer stond een beeld van Priapus met een buitenmodel lid in erectie. Dit om te zeggen dat vele schilderijen met mythische afbeeldingen – of bijbeltaferelen, waarin naakte dames in voorkwamen - voorlopers waren van de centerfold van Playboy of nu de internetsites.
Tijdens de vroeg middeleeuwen sliepen allen in de kastelen naakt in één kamer . Privéslaapkamers – en dan enkel voor de heer en zijn dame – verschijnen sporadisch op het einde van de 12de eeuw. Dit maakte ook, door zo dicht opeen te wonen, men geen privacy kende en men door de omstandigheden nogal open stond tegenover seksualiteit. In de steden gingen mannen regelmatig, zonder enige schaamte, naakt zwemmen op openbare plaatsen.
Het was in de vroegmoderne tijd heel gebruikelijk, voor meerdere mensen van hetzelfde geslacht, om een bed te delen. Dat gold zeker voor jongens die in de leer waren bij hun leermeesters, of leerlingen bij een schoolmeester.
Men betrapte regelmatig koppels in de kathedraal….de cinema van vroeger, waar men nog iets van privacy kon hebben. Terwijl terzelfdertijd paren in het koren, achter hagen en rond de slotgracht tot het standaardgedrag bleef behoren. Mensen gingen vrijelijk om met elkaar. Men knuffelde, aaide, zoende makkelijker dan men nu zou doen.
Was het in die tijd ook niet gebruikelijk om een voornaam man voor de nacht een dienstmaagd aan te bieden als hij bleef logeren? Was de veelwijverij onder vorsten niet geboden volgens het Oude Testament?
De allegorie rond de Witte Dame op een toernooi in Gent in 1470 veroorzaakte grote opwinding daar zij vertolkt werd door een naakte blonde vrouw met lang blond haar. Bij de blijde inkomst van hertog Filips de Goede werden er geheel naakte vrouwen opgevoerd die langs de route in stille vertoningen figureerden als badende sirenen Bij de Blijde Inkomst van keizer Maximiliaan in Antwerpen op de Grote markt gingen er naakte meisjes, afkomstig uit goeden huize, voor de stoet of stonden naakt op de praalwagens. Dat er weinig actrices voorhanden waren in de middeleeuwen hoeft niet worden betwijfeld, maar als het om functioneel naakt ging, bleken er altijd wel vrouwen beschikbaar.
Prinselijke testikels konden zelfs getoond worden aan het volk als er twijfels ontstonden over het geslacht van de erfopvolger, zoals bij Filips de Schone.
Op het toneel vierde naaktheid eveneens een geliefde rol. Adam en Eva werden voor de zondeval naakt gespeeld, ook om beter te doen uitkomen hoe ze zich na hun wandaad uit schaamte bedekten.Ooit verweten de Antwerpse rederijkers deze van Berchem dat ze zich ronduit schunnig hadden gedragen door personages in verregaande staat van ontbloting zomaar uit bed te laten komen
Seksueel expliciete woorden en plaatjes konden vrijelijk worden afgebeeld. Dit kwam tot uiting in de olijk vunzige taal van de schuine verhalen op rijm ( men neme deze Fabiliaux, met titels als ’de ridder die kutten liet praten’ of de ‘ kut die met een schop werd uitgegraven’).
We moeten wel oppassen met het woord kut. Het is pas in de 18e eeuw dat daarmee expliciet de vagina werd aangeduid. Daarvoor was het woord ‘conte’ in zwang waarmee men zowel de vagina als de kont of de anus kon bedoelen. De eerste woordenboeken in de 16e eeuw registreren met bijgevoegde toelichting ‘ de kutte der vrouwen schamelheyt’ .En is het Antwerpse woord ‘poepen ‘ , dat gebruikt wordt voor neuken, geen uitvloeisel van het woord ‘conte’???
Ook de invloed van de Kruisvaarders, die nieuwe ideeën terugbrachten, bracht vele wijzigingen mee. Bijvoorbeeld de islamitische gewoonte om schaamhaar te scheren, werd verspreid door de terugkerende kruisvaarders. In de Koran en de Sunnah staat dat volwassen vrouwen en mannen hun oksels en schaamstreek minstens een keer in de veertig dagen behoren te ontharen. Er waren ontharingsmiddelen, zoals pek op lapjes stro, en soms werden de haarzakjes met gloeiende naalden vernietigd. Vrouwen uit de hogere klassen gebruikten harsmengsels met honing en olie om zich van ongewenst lichaamshaar te ontdoen. Buiten het schoonheidsaspect kan er ook een praktische kant aan geweest zijn, vergeet ook niet dat praktisch iedereen luizen had in de middeleeuwen. Men liet zich ontluizen door zijn geliefden, maar meestal moesten vrouwen zowel elkaar als de mannen ontluizen. Misschien ook een extra argument om zich te ontharen. Momenteel lijdt dit tot het uitsterven van de schaamluis….
Speciale mogelijkheden tot het duivels opgeilen van mannen bood het afscheren van schaamhaar. Het christendom zwoer bij de natuurlijke schoonheid van een authentiek vachtje ter plaatse. In de 16e eeuw werd de mode in betere kringen om het schaamhaar enigszins binnen de perken te houden en min of meer te verzorgen – ook bij mannen. Adam en Eva kregen licht krullend haar tussen hun benen, dat er vooral bij beeldhouwwerk uitzag als een permanentje. Het volledig wegscheren moest elke seksuele ambitie ontkennen doch was in tegenspraak met de gewoonte bij sekswerksters die juist optimale zichtbaarheid nastreefden.
Een leuk verhaal daaraan gekoppeld is dat prostituées verzamelden in de vroegere tijden (18e -19e eeuw) het schaamhaar van hun mannelijke cliënten. Ze gaven er seksuele connotaties aan:
Was het recht – het was een amoureuze man
Was het licht gekruld- gepassioneerde man
Krulde het helemaal – dan was het een onverschillige man.
Ook medische verhandelingen uit die periode stelden dat haargroei een soort condensatie was van kwade dampen en dat een teveel aan vrouwelijk vocht, dat niet langs natuurlijke weg kon wegvloeien, veranderde in een soort schuim dat moest worden verwijderd.
Vanaf de reformatie, einde 16de eeuw, wijzigde dit. Volgens Het Vaginaboek hadden aristocratische dames in de zestiende eeuw de gewoonte om het zo lang mogelijk te laten groeien, om het dan te versieren met strikken en linten.
