Diafragma

Het diafragma heeft twee belangrijke functies. Ten eerste kan met behulp van het diafragma de hoeveelheid licht, die tijdens de belichting op de sensor terecht komt, worden geregeld. Ten tweede kan met het diafragma de scherpte worden beïnvloed. Het diafragma kan zo worden ingesteld dat het hele beeld scherp wordt. Maar ook so, dat slechts een gedeelte scherp is. Beide punten tonen aan dat het kiezen van het juiste diafragma erg belangrijk is voor een goed resultaat.

Het gebruik van een kleine diafragma opening {f11, f16, f22...) heeft een grote scherptediepte tot gevolg. Dat betekent dat een groot gebied van dichtbij tot veraf scherp op de foto zal worden afgebeeld. Dit is vooral nuttig bij opnamen van landschappen, gebouwen enzovoort. Een grote scherptediepte heeft als voordeel, dat de fotograaf zich bij snel bewegende onderwerpen een kleine fout bij het scherpstellen kan veroorloven. Dit zonder dat het onderwerp onscherp in beeld komt. Ook bij nacht-opnamen is een grote scherptediepte en dus een klein diafragma-opening erg nuttig.

Een grote diafragma opening: (f1.4, f2, f2.8) geeft maar een beperkte scherptediepte. Alleen de dingen die vlak voor of vlak achter het scherpstelpunt staan zullen nog scherp in beeld komen. Bij toepassing van een grote diafragma-opening moet dus heel precies worden scherpgesteld. Een grote opening wordt vaak gebruikt voor portret en amateuropname. Door de gering scherptediepte wordt de achtergrond namelijk onscherp, zodat het eigenlijke onderwerp beter tot zijn recht komt. Het wordt als het ware geïsoleerd van zijn omgeving. Dingen die zich vlak voor het objectief bevinden worden met een grote diafragma opening zo onscherp dat ze op de foto niet of nauwelijks zichtbaar zijn.

het lijkt wel of het menselijk ook alles tegelijk scherp kan zien. Dat klopt niet maar ons oog is in staat om heel snel scherp te stellen. Het camear objectief heeft wat dat betref een aantal beperkingen. De foto van de tulpen toont een duidelijk voorbeeld van het selectief gebruik van de scherptediepte. Slechts twee bloemen zijn scherp. Zowel de dichterbij als de veraf gelegen bloemen zijn onscherp. De opbouw van het scherptegebied is zodanig, dat ongeveer 2/3 van de scherpte achter het punt light waarop is scherpgesteld en 1/3 ervoor.

De scherptediepte-schaal van een objectief laat zien welk gebied bij de ingestelde f-waarde scherp zal zijn. Het gebied begerend door de twee punten, een dichtbij, de andere verder weg van de camera. Bij de oudere analoge toestellen was deze schaal steeds op het objectief gedrukt. Maar ook op de meest recente goede lenzen is deze schaal voorzien.

Bij het zoeken naar de beste beeldopbouw en bij het scherpstellen wordt bij voorkeur een volledige diafragma-opening gebruikt. Dit is momenteel standaard op vrijwel alle camera's. Het beeld is dan het helderst zodat het mogelijk is om heel precies te kadreren en de scherpstelling te beoordelen. Het werken met volledige opening heeft een bezwaar: het beeld dat we in de zoeker zien, heeft door de volledige opening maar heel weinig scherptediepte. Dat betekent bijvoorbeeld dat allerlei zaken in de achtergrond onscherp kunnen gezien worden. Pas nadat de foto genomen is kan men ontdekken dat de onscherpe dingen door de veel grotere scherptediepte van het effectief gebruikte diafragma haarscherp en zeer storend aanwezig zijn.

Een kleine diafragma-opening levert een zo groot scherpte-gebied op, dat onderwerpen in de voor en achtergrond helemaal scherp in beeld zullen komen. Vaak zullen die voorwerpen erg opdringerig werken en de aandacht van het hoofdonderwerp afleiden. Bij het vaststellen van de meets geschikte difragmawaarde moet met dergelijke voorwerpen goed rekenning worden gehouden. Kies daarom een diafragmawaarde nooit groter dan echt nodig is om alles goed scherp te kunnen stellen, wat ook werkelijk scherp moet zijn.

Veel spiegelreflexcamera's zijn voorzien van een scherptediepte-controleknop, waarmee het diafragma tijdelijk op de ingestelde waarde kan worden gebracht. Daardoor wordt de zoeker natuurlijk wel een stuk donkerder, maar anderzijds kunnen we goed zien wat er wel en wat er niet scherp zal worden.