Fred Vorstenbosch: Oud en Nieuwjaar gebruiken in Georgië / Europa.

November 2008.

Toen God het land van de wereld verdeelde, feestten de Georgiërs ; daarom waren zij laat voor de verdeling

Toen zij hoorden dat God het land aan het verdelen was, besloten zij hem om hun aandeel te gaan vragen.

Tegen de tijd dat zij aankwamen, vertelde God hen, dat al het land reeds was verdeeld. God vroeg hen toen waarom zij zo laat waren. De Georgiërs beantwoordden, dat zij feesten en een toost op God brachten. God was zeer geraakt door dit en was zeer droevig. Hij besloot om hen het kostbare kleine stukje grond te geven dat hij voor zich had gehouden.

Een Nieuwjaars sprookje, welke overigens verschilt van streek tot streek, gaat als volgt:

In Georgië geloven de kinderen in „Tovlis Babua“ (de Grootvader van de Sneeuw). Hij is een oud mens met een witte baard en een snor. Hij draagt witte Chokha Akhalukhi en Kabalakhi (nationaal kleding en een hoofddeksel ).

Als Kerstman, rijdt Tovlis Babua in een slee met herten voorop en geeft cadeautjes aan de kinderen in een khurjini (een speciale zak). Volgens een legende leeft hij in de Caucasus en brengt cadeautjes naar de kinderen in de nacht wanneer zij slapen.

De Georgiërs doen hun uiterste best en doen grote voorbereiding om het Nieuwjaar te gaan vieren. Zij maken gewoonlijk hun huizen schoon en alle leden in de familie worden gekleed in nieuwe kleren. Een traditionele Oudejaarsavond begint bij middernacht in hun eigen huis.

In de verschillende gebieden in Georgië zijn er verschillende Nieuwjaars gebruiken. Vele oude gewoontes zijn verdwenen maar de traditie van eerste-voet wordt nog bewaard en de Georgische mensen genieten van deze gewoonte.

Als u een vooringenomen persoon bent, zult u van de traditie „Mekvle“ houden:

De meeste Georgiërs geloven er in, dat wanneer er een persoon hun huis na Nieuwjaar binnenkomt, dat hij of zij „grote geluk“ zal brengen en dit positieve aura zal voor het gehele jaar gelden.

Gewoonlijk komt „mekvle“ aan de deur na 00:00 in de Nieuwjaarsnacht en slaat hij op de deur, waarna de gastheer de „mekvle“ontmoet met een speciale korte toespraak en de deur voor hem opent. „Mekvle“ gaat het huis in en „brengt hen geluk“. Het belangrijkste deel van de traditie zal de „mekle“ dwingen om wijn te drinken vanuit een kom in de vorm van een schip. Dus als iemand u om zijn „mekvle“ vraagt te worden, bent U van te voren gewaarschuwd: u zou wel eens dronken kunnen worden.

Eerste voeter is de eerste persoon die bij u thuis aan de deur klopt.. Hij zal het geluk van de familie tot het einde van het jaar bepalen. Daarom wordt de - eerste voeter- zorgvuldig door vele families gekozen.

In het plaatsje Khevsureti maakt een gastgever gewoonlijk één grote cake met een kruis, een mens, een stier, een koe, een paard enz. erop bovenop, bestemd voor -eerste voeter-.

Wanneer de cake wordt gebakken, wordt er zorgvuldig op gelet, dat die van de beelden zal puffen.

In het plaatsje Khevsuruans gelooft men, dat het gepufte beeld in overvloed in het Nieuwjaar zal zijn. De -eerste voeter- gaat het huis binnen en blijft gedurende de gehele nacht bij de familie. Bij dageraad gaat het hoofd van de familie naar buiten en brengt wat sneeuw in het huis om op alle familieleden te bespuiten. Bij de zonsopgang verlaat het hoofd van de familie opnieuw het huis om de klok te luiden. De -eerste voeter- moet nu naar buiten gaan en het huis opnieuw betreden. Na de ceremonie is de deur open en de familieleden mogen naar buiten gaan, maar zij mogen niet eerder hun buren bezoeken tot na de derde dag van het Nieuwjaar.

In het plaatsje Pshavi ontmoet de uitnodiger de -eerste voeter- met een tafeltje, zodra hij de drempel overgaat. De -eerste voeter- brengt een toost uit op het begin van het Nieuwjaar. Traditioneel staan er 3 tafeltjes gereed: voor de overleden voorvaderen, een andere voor de doden die door hun verwanten worden vergeten, en een derde voor de doden die geen verwanten hebben.

In het plaatsje Racha geloven de mensen dat in het Nieuwe Jaar hun dromen zullen worden vervuld. Een dag voor Nieuwjaar brengen de families wat hout, chichilaka (hoogste tak van notenboom) en wat hooi op een slee. Op de Oudejaarsavond slachten zij gewoonlijk een varken. Gedurende de nacht bakken zij brood Basilaakindo met een beeltenis van een man zijn gezicht en een groot gewoon brood. Zodra de haan voor de eerste maal kraait in de ochtend maakt de -eerste voeter- een groot vuur. Dan verlaat hij het huis met suikergoed, neemt chichilaki (lekkernij) van de slee, gaat in de graanschuur, neemt een zeef en gaat in het huis terug.

Met het grote brood in zijn handen, zegt de -eerste voeter- luid „ik heb de drempel van het huis gekruist, mag God u zegenen.

Ik wens u welvaart, overvloed van wijn en tarwe, geluk en voorspoed. Mag God u duizenden Nieuwjaren geven“.

Na de ceremonie gaat de -eerste voeter- naar de stallen en wenst het vee veel geluk en voedt hen met wat hooi.

De benodigdheden voor het Nieuwjaar zijn de boom en Chichilaki van het Nieuwjaar.

In tegenstelling tot de boom van het Nieuwjaar, die onlangs Georgië vrij (een paar eeuwen geleden) inging, is Chichilaki het echte antieke attribuut van de Georgische tradities voor het Nieuwjaar. Het wordt gewoonlijk gemaakt van een notenboom: het in orde maken van hout leidt tot haar spaanders die het belangrijkste bezit van Cichilaki zijn. Soms is het verfraaid met snoepjes. Het wordt verbrand traditioneel na 14 Januari.

2 en 15 Januari zijn andere grote dagen in de vieringen van het Georgische Nieuwjaar. Deze dagen worden genoemd „Bedoba“ (het lot). Georgiërs geloven sterk in de manier waarop zij de tweede dag na Nieuwjaar doorbrengen welke hen tijdens het gehele jaar zal volgen. Geen kwestie van wat u doet of wat met u op dag gebeurt „Bedoba“ dat het lot dat u tot het eind van het jaar zal volgen. Ondanks de hoge populariteit van de Christelijke kerk, bestaan hier nog dergelijke kleine bijgeloven

Het nieuwjaar wordt tweemaal gevierd in Georgië, eerst op 1 Januari het tweede op 14 Januari dat Oud Nieuwjaar wordt genoemd.

Zoals het Nieuwjaar, wordt Kerstmis ook tweemaal gevierd, eerst op 24 December en het tweede, Orthodoxe Kerstmis op 7 Januari. Orthodoxe Kerstmis wordt traditioneel gevierd door de Georgische kerk, die door traditionele „Alilooba“ liefdadigheidsactie wordt gevolgd waarin jonge kinderen, gekleed in kerkkostuums, in de straten van Georgische steden en dorpen rondgaan om er snoepjes, kleding en geld voor daklozen en gehandicapte kinderen verzamelen.

Vele families in Georgiër zijn jagers en zij hebben jachtgeweren. Traditioneel vuurt het hoofd van de familie 2 schoten af op slag van middernacht, wanneer het Nieuwjaar begint.

De Nieuwjaarstafel is vol met verschillende soorten smakelijk voedsel.

Maar Satsivi (gekookt kalkoen in saus van noten en verscheidene culturele installaties), Churchkhela (geschaafde noten op draden en opgehangen in Tatara, gekookte druivensap met tarwe er in), Gozinaki (gekookte honing met noten) en fruit Chiri (zongedroogd fruit in suikerpoeder) zijn uitsluitend de schotels van een Nieuwjaar in Georgië.

Het komt zelden voor in Georgië dat een feest geen toostmeester of Tamada heeft. De Tamada is een persoon die optreedt als een soort van directeur ,die traditionele toosten aankondigt met betrekking tot vrede, geluk, liefde, goed - zijn, kinderen, mooie vrouwen, geboorteland , en nog veel meer redenen kent om daarop te toosten.Georgische toosten zijn talrijk en u kunt zelf er wel een of meer bedenken waarop u een toost zou willen uitbrengen.

Deze toosten zijn van een werkelijke dramatische kunstvorm.

Elke toost duurt minstens vijf of meer minuten voor dat men tot het te drinken toekomt.

In Georgië drinkt u nooit wijn zonder het toosten, dat niet van toepassing op bier is.

Zoals hierboven vermeld, wordt de tafel geleid door de Tamada.

Als u de tafel wilt verlaten zal de meest aangewezen manier de volgende zijn: vraag eerst de Tamada toestemming om een toost te mogen uitbrengen, dan toost u op de gastheerfamilie en alleen met hun permissie mag u de tafel verlaten.

Sinterklaas op de manier zoals wij die in Nederland kennen, maar dan gekleed in een ander kostuum, kent men ook in Georgie, maar wodt op 14 Januari gevierd.

Dit bericht werd mij toegestuurd door 1 van mijn vele Georgische vrienden en ik vertaalde het voor haar, zodat U kennis kunt nemen van enige gebruiken van Georgie, gelegen in de Cauasus, de hoogste bergen van Europa.

Haar naam is Manana en Manana weet heel veel van Georgië en de gebruiken.

Inmiddels ben ik 6 maal in Georgie geweest en heb daar vele vrienden gemaakt, wat overigens niet zo moeilijk is.

Het is veelal in Georgie als bij ons in Nederland wat vriendschappelijkheid betreft, mar dan Nederland 50 jaar geleden.

Ik zou zeggen, ga ook eens naar Georgie en ontdek hun cultuur, natuur en nog veel meer.

Fred Vorstenbosch

2008