alles over asten van toen tot thans Alles over Asten.
29-08-2008
Heksenpaviljoen in Heusden..
ASTEN - "Ruïnes vertellen de allermooiste verhalen." Daarvan is historica Marianne Gommans overtuigd. Omdat ze het belangrijk vindt dat die verhalen verteld blijven worden zijn er plannen om in een paviljoen tuin van het kasteel een studiecentrum voor heksenvervolging te starten.
De gemeenteraad van Asten stemde deze week in met het starten van een bestemmingsplanwijziging. Gommans, zelf woonachtig bij het kasteel, gaat nu namens de Stichting Behoud Kasteelerfgoed Asten, op zoek naar fondsen en subsidies om het houten paviljoen te financieren.
Als muren konden praten, hadden de deels door klimop overwoekerde muren van de kasteelruïne heel wat te vertellen. Kasteelheer Bernard van Merode startte rond 1600 een plaatselijke heksenjacht. Hij nam vijftien vrouwen uit Asten en naburige dorpen gevangen, onder wie zelfs de dienstmeid van de plaatselijke pastoor. In de kerkers van het kasteel werden de vrouwen gemarteld. Een van hen, Anna Ceelen, overleed als gevolg van de folteringen. Dit leidde uiteindelijk tot verzet in het dorp en een tik op de vingers van de kasteelheer door de schepenen van 's-Hertogenbosch. Het verhaal van de heksenvervolging spreekt ook nu nog tot de verbeelding. "We hebben hier zelfs soms nu nog bijeenkomsten van moderne heksen", vertelt Gommans. Schoolkinderen vinden het verleden van het kasteel vooral spannend. "Maar we willen hen ook meegeven dat het vervolgen van mensen omdat ze anders zijn , nog steeds actueel is." In het studiecentrum wil de stichting de kennis over heksenvervolging verzamelen. De verslagen van de heksenprocessen in Asten zijn bewaard gebleven, maar liggen in archieven in Brussel en Den Bosch. De maquette van het kasteel staat in het plaatselijke gemeentehuis en de in 2007 gevonden Baardmankruik is ergens in een depot opgeslagen. " Het zou mooi zijn om al die dingen op een plek te hebben, met een bibliotheek erbij." Een overdekte ruimte bij de ruïne is sowieso geen overbodige luxe. "Bij slecht weer hebben we geen plek om groepen op te vangen, ook is hier geen openbaar toilet", vertelt Gommans. Het kenniscentrum beperkt zich straks niet alleen tot Asten maar moet veel breder worden. "Het moet een plek worden waar mensen alles kunnen vinden over wereldwijde heksenvervolging." Wanneer het gebouw gerealiseerd wordt, is afhankelijk van de financiën. "De eerste klus is nu om het geld bij elkaar te krijgen."
Ik prijs mij gelukkig een paar vrienden te hebben die vogelaar zijn.Zij proberen mij wegwijs te maken in een doolhof van vogelsoorten en -geluiden. Met een van hen, Toon Joosten, maak ik een tochtje over de Strabrechtse Heide. Toon is niet zomaar een vogelaar. Hij is al jaren vrijwillig vogelteller bij Staatsbosbeheer. Aan hem en zijn maat André de Koning is een van de zes gebieden toegewezen waarin de hei op papier is onderverdeeld. Eens in de 14 dagen houden zij er de aanwezige vogels bij, op grond van wat zij zien en/of horen. Meestal gaat Toon 's morgens vroeg, soms 's avonds laat, als hij bijvoorbeeld wil zien hoe het ervoor staat met de nachtzwaluw. Onderzoekers van de Radboud Universiteit hebben raadselachtige miniatuur-wigwams op de hei neergezet waar zij insecten binnenlokken om te kunnen zien of het daaraan ligt dat er steeds meer nachtzwaluwen zijn.
Vandaag vertrekken we 's morgens. Om een uur of 5 fietsen we de hei op, het moment waarop de dag onverbiddelijk door de nacht breekt. Nevelslierten bedekken de velden. "Geelgors", roept Toon, als hij de tonen herkent van Beethovens Vijfde Symfonie. Ik zie vinken vliegen, maar die hoeft hij niet te noteren. Mezen, merels en piepers ook niet. Daarvan zijn er te veel om op te noemen.
Gekraagde roodstaarten daarentegen moeten wel op zijn formulier. Hij kort ze af als GKR. Deze maand worden alle formulieren van alle vogeltellers verzameld. Deskundigen van Staatsbosbeheer laten er ingewikkelde rekensommen op los om de veranderingen aan te tonen die de vogelstand dit jaar heeft ondergaan.
We leggen aan bij de vogelhut bij het Beuven. Door de nevel zien we praktisch niets. Het gekrijs van meeuwen overstemt alle andere vogelgeluiden. In een logboek staan waarnemingen van vogelaars. Sommigen menen zich flauwe grapjes te moeten permitteren, maar Rinus Manders stelt keurig uitgewerkte lijstjes samen. Rooie Rinus ken ik al lang als een bevlogen natuurman. Hij had maar één nadeel, dat hij altijd ongelooflijk naar knoflook stonk.
Met Toon fiets ik langs de Witte Loop in de richting van het Wasven. "Het mooiste stukje van de hei", volgens hem. Omdat hij vogelteller is, mag hij op plekken komen die voor normale stervelingen verboden zijn. En omdat hij mijn vriend is, mag ik met hem mee. Dat geeft de sensatie een uitverkorene te zijn. Wij fietsen over handbrede, door overwoekering met hei en gras vrijwel onzichtbare koeienpaadjes. Toon kent de weg, mijn vertrouwen in hem is volkomen. In de verte blaft een ree als een hond, maar het gaat hier om vogels. We horen de riedels van veldleeuweriken, het tikgeluid van roodborsttapuiten, de melodieuze fluit van een wielewaal en de metalige klank van blauwborsten. Soms twijfelt hij als hij van ver een vogel ziet: is dat nou een boomvalk of een koekoek? "Als ik het niet zeker weet, schrijf ik het niet op", zegt hij.
Toon constateert dat er steeds minder wulpen op de hei zitten. Vanochtend zien of horen we er geen een. Als we op een bank onze ochtendboterham eten, komt voormalig boswachter Toon Bussers eraan. Toon is blijkbaar een populaire naam onder vogelaars. De ene Toon bevestigt de andere Toon in zijn zorg om de afwezigheid van wulpen. "Vroeger wachtten de wulpen me op als ik de hei op kwam gefietst. Ze begeleidden me van het ene naar het andere territorium."
" Nee, nee, de hei is niet meer wat-ie geweest is", zegt Toon Bussers in het kader van de gedachte dat vroeger alles beter was. "Maar er zijn wel meer nachtzwaluwen dan voorheen", probeer ik. "Die boswachters van tegenwoordig zitten meer in hun kantoor dan in het veld", bromt Bussers onverstoord. Maar dan kijkt hij op. "Een havik", wijst hij.
En verder? Waarom weet ik ook niet, maar er schiet me een tegeltjeswijsheid te binnen die ik me van een kunsttentoonstelling herinner: "Lang geleden was alles kort. Kort geleden was alles lang." Zie maar wat u ermee kunt.
ASTEN - Het natuurgebiedje De Berken ten oosten van Ommel roept tegenstrijdige gevoelens op. Het is prachtig, zeker.
De Astense Aa mag er helemaal zelf bepalen hoe ze haar weg zoekt door het weelderig struweel. Dan eens naar links, dan naar rechts, de zo natuurlijke weg van de minste weerstand. Maar juist het ondergaan van zoiets moois doet des te pijnlijker beseffen hoeveel er de vorige eeuw in Brabant aan natuur is opgeofferd.
Tussen Ommel en Vlierden is in het kale beekdal die andere, ontzielde Aa te zien, maar bij de Berken ontsprong het riviertje zo'n veertig jaar geleden over een lengte van enkele kilometers de ruilverkavelingsdans. Een wandelpad volgt losjes de loop van de beek. En al is dit oude natuur, de moderne tijd is nooit ver weg. De harde rand van een maïsveld, het onophoudelijk geronk van de snelweg veel te dichtbij. Dat mis je hier het meest: een knop om die achtergronddreun uit te zetten.
Op de plek waar je alleen als voetganger verder kunt, staan de spelregels waar bezoekers zich aan moeten houden. Met een windscherm mag je er bijvoorbeeld niet in, al wil je nog zo graag. En je mag geen koopwaar aanbieden ook een eigenaardig verbod, want er valt vaak genoeg zelfs geen mens te bespeuren aan wie je iets kwijt zou kunnen.
Jaren terug kwam er wel een gezelschap van zeven jonge mensen in de Berken. In de vroege ochtend van 27 april 1944 was dat, en ze hadden de plek niet zelf gekozen. Een Duitse Messerschmidt schoot hun vliegtuig, de Lancaster ND 873 van de Britse luchtmacht, uit de hemel omlaag.
Onder eiken langs het traag bewegende stroompje wordt het verlies van hun levens herdacht. Hun namen blijven immer levend, staat er. Het monumentje is twee jaar geleden onthuld. De broers en zussen van Alfie McKay uit het hoge noorden van Schotland hebben het bezocht en een foto achtergelaten van een ingelijst portret dat waarschijnlijk bij een van hen thuis aan de muur hangt. Alfie blikt daarop vol verwachting de wereld in. Onder het portret blinken medailles op een rij. Hij zou nu 85 zijn, maar vond als 21-jarige zijn einde bij een mooie beek in Asten.
Lengte: Astense Aa totaal 22 kilometer, deeltraject De Berken 3 kilometer. Bron: Inlaat Deurnes Kanaal. Monding: Aa ten zuiden van Helmond.
Ecologische kenmerken: Ten noordoosten van Asten loopt de Astense Aa door het natuurgebied De Berken. Het landschap is hier kleinschalig, door een afwisseling van bosjes en graslanden met houtsingels. De Astense Aa heeft in de Berken nog een meanderend karakter en hier en daar (door de beek) ontwortelde bomen. Door de beschaduwing en het voedselrijke water ontbreekt de watervegetatie en ook de vegetatie langs de beek is indicatief voor deze omstandigheden. De Astense Aa is door haar natuurlijke morfologie aantrekkelijk voor met name libellen en andere macrofauna. De dagvlinders maken vooral gebruik van de natte graslanden langs de beek.
Bijzondere kunstwerken: De zandvang aan de benedenstroomse zijde van De Berken is in feite een verbreding van de Astense Aa. Daardoor daalt de stroomsnelheid en zakt het zand en slib naar de bodem.
Historie: De Astense Aa ontspringt ten zuidoosten van Neerkant en mondt bij Helmond uit in de Aa. De beek is tussen 1960 en 1970 over vrijwel de gehele lengte gekanaliseerd. De Astense AA loopt veelal door landbouwgebied, maar in enkele natuurgebieden (zoals in de Berken) is het meanderende karakter behouden gebleven.
