Zijn zus Marie: zelfmoord op een zondag in de lente.
Op de mooie zondagnamiddag van 5 april 1903 pleegt zijn zuster Marie zelfmoord: "La jeune femme s'est jetée d'un deuxième étage et s'est écrasée sur le sol dallé") "La vie tourmentée de Max Elskamp", Marcel Schiltz, uitg: Ca ira, 1937, oplage 112 ex.). Marie is veertig jaar oud en woont bij haar vader en broer op de Boulevard Leopold. (de moeder was gestorven in 1883). In 1922 wijdt de dichter ook aan haar een "in memoriam" in "La Chanson de la Rue Saint-Paul". En in het jaar dat deze bundel verschijnt, negentien jaren na de zelfdoding, schrijft Max Elskamp hierover in een brief aan Albert Mockel:
"Anvers, le 27 octobre 1922. Mon bien cher ami, Je loge, comme je te l'ai dit, dans l' ancienne chambre de ma pauvre sur Marie, et elle vient, dans ce que j' appellerais le demi-sommeil, souvent me visiter. Je lui ai demandé si elle était avec mon père et ma mère, elle m'a dit non et qu'elle ne pouvait pas me répondre à cette demande, m'expliquer pourquoi. Et puis que si elle le faisait, je ne la comprendrais pas. Je lui ai demandé: "Es-tu heureuse?" Elle a souri mais n'a pas répondu. Elle s'est promenée dans sa chambre qui est restée telle quelle était, sauf un grand portrait d'elle, que j'y ai placé, puis a souri encore, et soudainement a disparu. Je ne crois pas que j'ai rêvé, mon cher Albert, je suis même sur que c'était vrai, ce que j'ai vu. C'est la quatrième fois qu'elle vient me visiter, avec la même robe, ses longs cheveux et ses yeux bleus qui disent notre vie."
Deze nachtelijke bezoeken komen ook in het gedicht zelf ter sprake: Ma Soeur souvent qui revenez Dans les nuits qui nous font croyance
Des rêves en soi que lon fait, Ma Sur alors qui revenez
De laatste verzen van het in memoriam verwijzen naar zijn ultieme wens: de eeuwige slaap te mogen genieten. Zijn slapeloosheid kon zijn verlangen naar die "eeuwige slaap" alleen maar versterken. (Zijn zuster en zijn moeder leden overigens aan dezelfde kwaal. De vader was de enige die 's nachts écht sliep; de drie andere bewoners dwaalden dus bij nacht door de woning). Elskamp wilde van de eeuwige slaap genieten dicht bij zijn dode geliefden: zijn moeder, zijn zuster en ook zijn vader.
Het verlangen naar die eeuwige slaap is ook het orgelpunt van het grote "Calvariegedicht": "Mon Dieu mien... donnez-moi le sommeil doux qu'après la vie, j' ai de tous les temps espéré". En de vervulling van deze ultieme wens is ook het onderwerp van het gedicht "Vigie", op de pagina : "Weerzien met zijn zuster Marie op het Kielkerkhof".
In memoriam III A MA SOEUR MARIE
Ma Sur Marie, Ma Sur Marie, Et qui mavez aussi quitté,
Comme souriait à la vie Un dimanche daprès-dîné,
Alors quavril, lumière-luie, Telle dun adventice été,
Et lilas branches refleuries Chantaient dans lair printemps qui naît,
Ma Sur Marie, Ma Sur Marie, Et qui mavez alors quitté.
Ma Sur Marie, Ma Sur Marie, Qui souriiez triste à la vie,
Ma Sur qui aviez trop rêvé Aux grands ciels bleus du paradis
Et de ne lavoir approché, Gardiez en vous un cur contrit,
Ma sur parfois et qui riiez, Mais plus souvent avez pleuré,
Ma sur qui navez pas trouvé Le bonheur que vous attendiez.
* Ma sur alors un peu déçue, Qui avez su les jours de pluie,
Mais navez eu la part élue Qui donne au cur foi dans la vie,
Ma Sur dont les yeux étaient gris, Cétait en eux votre âme luie,
Et comme un miroir sans secret, Vous disant douce, sûre et vraie,
Dans une tendresse alanguie, Où parlait tout bas le regret.
* Ma Sur souvent qui revenez Dans les nuits qui nous font croyance
Des rêves en soi que lon fait, Ma Sur alors qui revenez,
Vous souvient-il de notre enfance Là-bas dans la maison aimée,
Quand cétait vous en robe blanche Et comme une vierge parée,
Qui les écoutiez, les dimanches, A Saint-Paul, les heures sonner? (Max Elskamp benadrukt hier dat hij en zijn zusje dat torenuurwerk hoorden slaan op de zondag, en dus niet op de weekdagen want dan verbleven de kinderen in een andere woning onder toezicht van "trouwe meiden").
* Ma sur, vous souvient-il encore Des roses que tant vous aimiez,
Quand au printemps, le soleil dor Dans notre jardin descendait,
Faisant clarté sur toutes choses Après les grands hivers moroses
De brume, de vent et de froid, Dont le fleuve disait lémoi,
Ma Sur vous souvient-il encor Des roses lors que vous cueilliez? (Claire Cousin, hun moeder, vond het een vergrijp om rozen in de tuin af te knippen.)
* Ma Sur Marie, Ma Sur Marie, Après, ce fut vous dans la vie,
Où les jours viennent, les jours passent, Faisant cur lourd ou lâme lasse,
Quand le bonheur quon a rêvé Na pas été, las! approché,
Et vous navez pu loublier, Ma Sur Marie, Ma Soeur Marie,
Et davril une après-diné, Ma Sur, vous nous avez quitté.
* Ma Sur à présent qui dormez, Là-bas, à côté de mon père,
Au long des jours quont les années Dites de printemps ou dhiver,
Ma Soeur là-bas qui mattendez, Dans la nuit noire de la terre,
Pour être un jour à vos côtés Lorsque mon heure aura sonné,
Ma Sur Marie, Ma Sur aimée, Vous aussi qui avez souffert,
Ce sera nous lors comme avant Réunis, mais dans le sommeil,
Et dans la paix que lon attend Après sa vie sous le soleil.
In Memoriam III Aan mijn Zus Marie
Mijn Zus Marie, Mijn Zus Marie, Jij die mij ook verliet,
Met de glimlach van het leven Op een zondagmiddag in april
Wijl het licht blonk Als een vroege zomergril
En de lilabloesem zong Dat de lente net begon,
Mijn Zus Marie, mijn Zus Marie, En die mij dan verliet. Mijn Zus Marie, mijn Zus Marie, Die naar het leven lachte als iets triest,
Mijn Zus die teveel droomde Over het weidse paradijs met blauwe hemelen
En die ze niet dichterbij kon brengen, En daarom jouw hart gesloten hield,
Mijn Zus die zich soms verblijdde Maar veel vaker schreide,
Mijn Zus die niet gevonden heeft Het geluk waar men voor leeft.
*
Mijn Zus die dan enigszins bedrogen In dagen met veel regen
Het deel niet hebt gekregen Dat levensmoed moet geven,
Mijn Zus met de grijze ogen, Waarin jouw ziel glansde,
En als in een smetteloze spiegel Liet zien hoe lief je was, trouw en oprecht
Wegkwijnend in tederheid Als je gedempt sprak van je spijt.
*
Mijn Zus die vaak bij mij terugkomt In de nachten die ons doen geloven
In de dromen die men koestert, Mijn Zus die dan terugkomt,
Weet je nog in onze kindertijd, Daar in het dierbare huis,
Dat jij daar stond in t wit gekleed, En als een madonna gepaleerd,
En dat je s zondags daar kon horen De uren slaan op de Sint-Paulustoren?
*
Mijn Zus, weet je nog, Dat jij zo van de rozen hield
Wanneer de gouden lentezon In onze tuin naar binnen viel,
Licht gevend op alle dingen Na de lange sombere winters,
Met mist, kou en wind, Die de Stroom met zich brengt,
Mijn Zus, weet je nog Dat je de rozen dan afknipte?
*
Mijn Zus Marie, mijn Zus Marie, Later was jij het die in het leven
Waarin de dagen komen, de dagen gaan, Zwaarmoedig werd in je bestaan,
Omdat je het geluk uit je dromen Helaas! niet dichter kon doen komen,
En dat vergeten kon je niet, Mijn Zus Marie, mijn Zus Marie,
En op een namiddag in april, Mijn Zus, was het dat je ons verliet.
*
Mijn Zus die nu slaapt, Daar aan de zijde van mijn Vader,
Alle dagen die de jaren tellen, Zo in de lente als de winter,
Mijn Zus die daar op mij wacht, Onder de aarde in zijn zwarte nacht,
Tot ik op een dag aan jullie zijde lig, Als mijn uur geslagen is,
Mijn Zus Marie, Mijn Zusje lief, Voor jou evenzeer, na het lijden dat je leed,
Zal het dan zijn zoals weleer, Wij weer samen maar in slaap bijeen,
En in de vrede die is s mensen bede Na een leven onder de zon.
***
|