Saoedische vrouwen levenslang onder toezicht

REPORTAGE, Ferry Biedermann
16 februari 2008 10:31

RIYAD - Vrouwen kunnen in Saoedi-Arabië geen kant op.
 Zonder begeleider zijn vrouwen helemaal niets

‘Maar ze heeft iets fout gedaan, natuurlijk moest ze gestraft worden.’ De oudere man in het kapitale huis in de Saoedische hoofdstad verwoordt ongetwijfeld een groot deel van de publieke opinie in het land als het gaat om de verkrachtingsaffaire die bekend is komen te staan als de zaak van het Katif-meisje, naar de streek waar het plaatsvond.

Saoedische rechters veroordeelden vorig jaar de jonge vrouw uit Katif tot een gevangenisstraf en zweepslagen nadat ze verkracht was door een groep mannen. Omdat ze op stap was gegaan met een man die geen familie van haar was.
 Na een storm van protest uit het buitenland verleende de koning gratie.

‘De koning was vergevingsgezind, maar dat betekent niet dat de uitspraak fout was,’ zegt de Saoediër, een lid van de officiële mensenrechtencommissie van het land.
Mensenrechten zijn in Saoedi-Arabië vooral mannenrechten.
 De wetten van het land zijn er verder vooral om de rechten van vrouwen in te perken en ze de zware last te laten dragen van het concept van eer in de oerconservatieve samenleving.

Begin februari leverde de VN felle kritiek op de officiële Saoedische houding ten opzichte van vrouwen.
 Ze ontberen veel van de basisrechten en er zijn te weinig wetten die vrouwen beschermen, was de niet opzienbarende conclusie van het VN-comité dat de discriminatie tegen vrouwen in de gaten houdt.

De echte boodschap van het rapport was nog schokkender.
 Het comité is bezorgd over de ‘aparte uitleg’ die de Saoedische autoriteiten geven aan het hele ‘principe van gelijkheid.’
Die uitleg houdt in dat de Saoediërs het eerder hebben over ‘vergelijkbare rechten’ en over de ‘aanvullende rollen en de harmonie tussen mannen en vrouwen dan over gelijke rechten van vrouwen en mannen.’

Het is moeilijk om te overdrijven hoe onderschikt de positie van vrouwen is in Saoedi-Arabië. Zowel in het dagelijkse leven als in de myriade wetten die van toepassing zijn op alles aspecten van de maatschappij is de vrouw onmachtig.

Vrouwen mogen bijvoorbeeld geen auto rijden, hoewel er geruchten gaan dat daarin dit jaar nog verandering zal komen.
Het klinkt absurd maar het betekent vaak dat een vrouw geheel afhankelijk is van de goede wil van de mannen in haar familie om haar ergens naar toe te brengen, van afspraken bij de dokter tot werk.
 De rijkere families hebben chauffeurs die de vrouw ter dienst staan maar lang niet iedereen heeft die luxe.

Vrouwen en mannen mogen niet gemengd in cafés zitten, hoogstens alleen met familie in een speciale familieafdeling die lang niet alle openbare gelegenheden hebben.
Zelfs als zo’n afdeling er wel is, zoals in sommige van de vele Starbucks in de Saoedische hoofdstad, kan dat toch nog tot grote problemen leiden, ondervond een zakenvrouw onlangs.

De vrouw, een financieel analiste werd gearresteerd omdat ze een zakengesprek voerde in de familieafdeling van de Starbucks met een buitenlandse collega, meldde de Engelstalige krant Arab News.
De religieuze politie, die toezicht houdt op naleving van de religieuze wetten en van de normen en zeden, nam haar mee, dwong haar te ontkleden om haar ‘te fouilleren’ en hield haar vast tot haar echtgenoot ingreep.
De man met wie ze de afspraak had, zou nog vastzitten.

Maar dit soort concrete problemen voor vrouwen vormen slechts het topje van de ijsberg. Het ernstigste obstakel voor gelijkheid is de juridische onderschikking van vrouwen aan mannen.

Iedere vrouw staat haar leven lang onder toezicht van de man in haar familie, of dat een vader, broer, echtgenoot of zelfs zoon is.
 Deze toezichthouder heeft de macht om de vrouw te verbieden te reizen, te werken, hogere opleidingen te volgen enzovoort.
Een vrouw kan niet zonder begeleidend toezichthouder voor de rechtbank verschijnen en veel regeringsfunctionarissen weigeren met vrouwen te praten.
Vrouwen kunnen niet eens zonder zo’n begeleider door een ambulance worden meegenomen.

Fawzia Abu Bakr, academica en vocale voorvechtster van de vrouwenrechten vertelt over een zwangere vriendin die in het ziekenhuis moest wachten op de toestemming van haar echtgenoot voor de keizerssnede die de artsen haar adviseerden.
‘Zelfs over haar lichaam, in het geval van een medisch noodzakelijke ingreep, heeft de vrouw geen recht van beschikking’, zegt Abu Bakr.

De onmachtige positie van de vrouw in de wet wordt nog verergerd door de houding van de religieuze rechters die oordelen over alle civiele en criminele zaken in het koninkrijk.
 Als het gaat over erfenissen, scheidingen en andere familiezaken, heeft de vrouw wel rechten volgens de islam maar de rechters negeren dat regelmatig en willen vrouwen zelfs vaak niet horen.
 ‘Ze schreeuwen gewoon tegen de vrouw dat ze haar mond dicht moet houden’, zegt Abu Bakr.

Sinds koning Abdullah, die bekendstaat als gematigd, twee jaar geleden aan de macht kwam, heeft het land een paar aarzelende stappen gezet op het pad naar modernisering. Ook op het gebied van de vrouwenrechten zijn hele kleine verschuivingen te zien.
Er zijn meer vrouwen in het zakenleven hoewel dat vaak gaat om familiebedrijven.
Vrouwen mochten stemmen en meedoen aan verkiezingen voor enkele kamers van koophandel.
Maar het VN-rapport geeft ook aan hoe beperkt dat is en dat vrouwen nog nauwelijks een rol spelen in de politiek.

Volgens veel Saoediërs, inclusief vrouwen, is het beter zo.
De vrouw moet beschermd worden, tegen de maatschappij en tegen haarzelf, zeggen ook veel vrouwen.

‘Ik wil wel autorijden maar voor de rest moet het blijven zoals het is’, zegt een studente die samen met haar moeder aan het winkelen is.
‘We kunnen geen dingen verlangen die tegen de islam ingaan.
 Onze eer moet beschermd blijven’, zegt ze.

De indoctrinatie van vrouwen is enorm, zegt Abu Bakr. ‘Ik was vorig jaar geschokt toen een klas met eerstejaars studentes binnenliep.
Op iedere bank lag een glossy folder met een boekje en een cd waarin werd uitgelegd hoe meisjes zich volgens de islam moeten gedragen.’

Het was een initiatief van een religieuze stichting, maar het advies beperkte zich niet tot religieuze zaken.
‘Er stond bijvoorbeeld dat je geen goed moslimmeisje bent als je rookt, op het internet gaat, televisie kijkt, make-up draagt en met jongens over de telefoon spreekt.’