Wat zijn hiërogliefen?
Wij gebruiken de 26 letters uit ons alfabet als we een tekst schrijven. De oude Egyptenaren gebruiken hiërogliefen: tekens en kleine tekeningen van onder andere mensen, dieren, planten en dingen. En daar hebben ze er niet 26 van, maar ongeveer 750.
Deze manier van schrijven noemen ze het schrift van de woorden der goden, want ze geloven dat het een geschenk is van Thot, de schrijver onder de goden.
Als Egypte rond 3000 voor Christus een koninkrijk wordt, gaan de Egyptenaren voor het eerst in hiërogliefen schrijven. Rond 450 na Christus gebeurt dat voor het laatst. Ze gebruiken dit ingewikkelde schrift voornamelijk voor officiële en godsdienstige teksten. Gewonere teksten schrijven ze in het hiëratisch of het demotisch. Dat schrijft veel sneller.
Teksten in het hiëratisch zien er eenvoudig en duidelijk uit, een klein beetje zoals wij schrijven. Met wat moeite zijn er nog hiërogliefen in te herkennen, want daar is het hiëratisch uit ontstaan. De Egyptenaren gebruiken deze manier van schrijven voor alledaagse teksten, bijvoorbeeld voor een boodschappenlijstje.
Uit het hiëratische schrift ontstaat rond 660 voor Christus nóg een schrift, het demotische schrift. Dat is nog simpeler dan het hiëratisch. Soms bestaat een heel woord uit niet meer dan een krabbel. Ook het demotische schrift wordt voor alledaagse teksten gebruikt.
Vanaf 332 voor Christus wordt het Grieks populair bij de Egyptenaren. In dat jaar verovert Alexander de Grote Egypte, waardoor de Egyptenaren kennismaken met Griekse gewoontes en gebruiken. Vanaf dat moment gebruiken ze steeds vaker het Grieks voor teksten en inscripties.
|
Papyrus met twee soorten schrift
|
Hoe zien hiërogliefen eruit?
Er zijn drie soorten hiërogliefen: beeldtekens, klanktekens en determinatieven.
1. Beeldtekens
Soms betekent een hiëroglief gewoon wat er is getekend. Als een Egyptenaar bijvoorbeeld het woord 'huis' wil schrijven, dan tekent hij een plattegrond van een huis:
2. Klanktekens
Het is een stuk moeilijker om iets te tekenen wat je niet kunt zien, bijvoorbeeld het werkwoord 'uitgaan'. Hier hebben de Egyptenaren wat op gevonden. Ze tekenen dan een voorwerp dat hetzelfde klinkt als het woord dat ze niet kunnen tekenen, dus net als bij een rebus. In het Nederlands kun je dat met het woord arm (= niet-rijk) doen. Dan teken je gewoon een arm (het lichaamsdeel). Daar moet dan nog wel iets bij waardoor de lezer weet dat het om niet-rijk gaat en niet om een lichaamsdeel.
Het werkwoord uitgaan klinkt in het Egyptisch hetzelfde als het woord huis: per:
De Egyptenaren schrijven daarom uitgaan door de hiëroglief voor huis te gebruiken en daar twee beentjes (= beweging) onder te tekenen. Dus:
3. Determinatieven
Hoe weten de Egyptenaren nou of de hiëroglief voor 'huis' ook echt huis betekent of een woord dat precies hetzelfde klinkt? Dat doen ze zo. Als het tekeningetje betekent wat je ziet, dan zetten ze bij de hiëroglief een verticaal streepje (het beeldtekenstreepje).
Huis wordt dan:
Betekent de hiëroglief iets anders, dan voegen ze nog een tekeningetje (een determinatief) toe. Zon determinatief is een aanwijzing voor hoe je de hiëroglief moet lezen. Dat zag je hierboven al bij uitgaan. Dat woord klinkt wel als huis, maar door die beentjes eronder weet je dat je het hier een andere betekenis heeft. Enkele voorbeelden van determinatieven zijn:
 vrouwelijk  god  beweging  tijd
|
Hanger in de vorm van een scarabee
|
In welke richting moet je lezen?
Wij lezen altijd van links naar rechts. De Egyptenaren doen dat niet altijd. Wel begint een tekst in hiërogliefen altijd bovenaan, maar verder is het even puzzelen. Zij kunnen namelijk net als wij van links naar rechts schrijven, maar ook van rechts naar links. En zelfs van boven naar onderen in kolommen.
Om te weten of je van links naar rechts of van rechts naar links moet lezen, kijk je naar de tekeningen van mensen of dieren. Zij moeten je bij het lezen als het ware aankijken; dat is beleefd. Staan er verticale strepen tussen de regels, dan is de tekst van boven naar onderen geschreven. Ook dan blijkt uit de kijkrichting van de afbeeldingen of je van links naar rechts of van rechts naar links moet lezen.
|
Voorbeeld 1
De tekst begint rechts bovenaan. De cijfers en de pijltjes geven aan
wat de leesrichting is.
Voorbeeld 1
|
Voorbeeld 2
De tekst begint rechts bovenaan.
De figuren kijken immers naar rechts.De cijfers en de pijltjes geven aan wat de leesrichting is.
Voorbeeld 2
|
Mannelijk of vrouwelijk?
Het Egyptisch kent alleen mannelijke en vrouwelijke woorden (de-woorden), dus geen onzijdige (het-woorden). De mannelijke woorden hebben geen speciale uitgang. Vrouwelijke woorden eindigen op een ('t').
Enkele voorbeelden:
|
Hoe wordt er geteld?
De Egyptenaren hebben een eenvoudig systeem om getallen te noteren. Ieder cijfer onder de tien bestaat uit een aantal verticale streepjes: één streepje voor 1, twee streepjes voor 2, etc. Het cijfer 7 wordt:
Zeven streepjes naast elkaar zetten vinden de Egyptenaren niet mooi. Vandaar die afwisseling tussen hoge en lage streepjes.
Voor het cijfer 10 gebruiken de Egyptenaren een boogje, voor 100 een krul en voor 1.000 een lotusplant.
 10 100 1000
De Egyptenaren zetten de hogere getallen voor de lagere getallen, net als wij. Het getal 123 wordt:
|
Ring met hiërogliefen
|
Moeilijke woorden
Hiërogliefen
Hiërogliefen zijn schrifttekens van de oude Egyptenaren. Het woord hiëroglief is afgeleid van de Griekse woorden hieros (heilig) en glyphein (graveren).
Egyptische hiërogliefen worden inderdaad in hout of steen gegraveerd, maar ook vaak op papyrus geschreven.
Hiëratisch
Het hiëratisch is de snelle variant van het hiërogliefenschrift. Brieven en contracten worden meestal in het hiëratisch geschreven. Rond 660 voor Christus wordt het verdrongen door een ander snelschrift, het demotisch.
Als na 332 voor Christus de Grieken Egypte veroveren, gebruiken alleen priesters het hiëratisch nog. Vandaar dat het woord hiëratisch is afgeleid van het Griekse woord hieratikos, dat 'priesterlijk' betekent.
Demotisch
Het woord demotisch komt van het Griekse woord demos, dat 'volk' betekent. Demotisch schrift is dan ook het 'volksschrift' voor dagelijks gebruik, bijvoorbeeld voor de handel.
De hiërogliefentekens zijn in het demotisch nog meer vereenvoudigd dan bij het hiëratisch het geval is. Hele woorden worden samengevat in een krabbel.
Determinatief
Het determinatief is een teken in het hiërogliefenschrift dat wordt gebruikt om iets van de betekenis van het woord te verduidelijken. Determinatieven hebben geen klank en staan aan het einde van een woord.
|
|
