vzw monumentenwacht vlaanderen viert haar 25ste verjaardag

De spectaculaire beelden van aan kerktorens bungelende monumentenwachters zijn iedereen ondertussen wel bekend. Al 25 jaar behartigt Monumentenwacht, als partner van eigenaars en beheerders van waardevol erfgoed, het belang van goed en efficiënt onderhoud. Door haar unieke manier van werken is Monumentenwacht in de loop der jaren uitgegroeid tot hét expertisecentrum op vlak van preventieve conservering in de vijf Vlaamse provincies. De monumentenwachters inspecteren heus niet alleen kerktorens. Ondertussen komen ze ook interieurs, begraafplaatsen, molens, varend erfgoed en zelfs archeologisch erfgoed inspecteren. Haar missie, “beter voorkomen dan genezen”, kadert in een integraal erfgoedbeleid.

Wat begon als koepelorganisatie en vijf provinciale monumentenwachten met telkens twee bouwkundige monumentenwachters, is ondertussen uitgegroeid tot een organisatie met een staf van een zestigtal vaste medewerkers en 6.724 aangesloten erfgoedobjecten. Jaarlijks voeren de monumentenwachters ongeveer 1000 inspecties uit. Na 25 jaar staat de totale teller op 21.115 inspecties.

Goed onderhoud van erfgoed begint met vast te stellen in welke staat het zich bevindt en op basis daarvan de onderhoudsnoden te bepalen. Ten behoeve hiervan voert Monumentenwacht periodieke inspecties uit om de onderhoudstoestand goed te kunnen opvolgen en op tijd te signaleren wanneer actie nodig is. De neerslag hiervan in een rapport en de deskundige begeleiding die monumentenwachters bieden, zijn voor veel eigenaars/beheerders de stimulans om gebreken aan te pakken en aan periodiek onderhoud te doen. De werkwijze van Monumentwacht is uniek door haar bottom-up approach, haar expertise inzake preventieve conservering en haar objectieve en onafhankelijke dienstverlening.

(zie ook bijgevoegde achtergrondinfo)

Contactgegevens

Monumentenwacht Vlaanderen
Voorzitter: Luk Lemmens, gedeputeerde provincie Antwerpen, secretariaat: 03 240 50 31 -
Dagelijkse leiding: Manoëlle Verbeeck, Tina Van den Durpe: 03 212.29.50 – info@monumentenwacht.be ı www.monumentenwacht.be

Provincie Antwerpen
Gedeputeerde Luk Lemmens, 03 240 50 31
Communicatiedienst: Hilde Verhelst, 03 240 51 49

Provincie Limburg
Gedeputeerde Igor Philtjens, 011 23 70 58 – igor.philtjens@limburg.be
Sandro Claes, afdelingshoofd erfgoed, 0473 74 08 61 – sandro.claes@limburg.be

Provincie Oost-Vlaanderen
Gedeputeerde Jozef Dauwe, 09 267 82 42
Persconsulent: Jessie Beurms, 09 267 82 13


Provincie Vlaams-Brabant
Gedeputeerde Tom Dehaene, 016 26 70 22
Communicatiedienst: 016 26 70 00, info@vlaamsbrabant.be

Provincie West-Vlaanderen
Gedeputeerde Myriam Vanlerberghe, 050 40 31 57
Persdienst: Fanny Depijpere, 050 40 35 17 fanny.depijpere@west-vlaanderen.be


Achtergrondinformatie bij perstekst 25 jaar Monumentenwacht Vlaanderen vzw

Historiek
Op 12 september 1991 zag Monumentenwacht Vlaanderen het licht als initiatief van de Koning Boudewijnstichting, de Vereniging van Vlaamse Provincies en de toenmalige Stichting Monumenten- en Landschapszorg. De vereniging werd in het leven geroepen naar Nederlands voorbeeld als concreet antwoord op de behoefte aan meer en efficiënter onderhoud van gebouwen. Dankzij regelmatig onderhoud kan het erfgoed immers langer standhouden met opmerkelijk minder restauraties. Herstellingskosten nemen aanzienlijk toe als je het werk zelfs maar één jaar uitstelt. Met tijdig en efficiënt onderhoud voorkom je verdere aftakeling en bijhorende ingrepen. Investeren in preventie loont dan ook echt de moeite! Met deze idee ging de overheid de eigenaars en beheerders van monumenten stimuleren om hun erfgoed beter te beheren. Als hulp daarbij steunde ze de oprichting van Monumentenwacht.

Uniek samenwerkingsverband
Monumentenwacht kenmerkt zich door een uniek samenwerkingsverband tussen verschillende overheden. Na de oprichting van Monumentenwacht Vlaanderen in 1991, worden een jaar later, in 1992, vijf provinciale Monumentenwachtverenigingen opgericht in elke provincie. In 2014 ondergaat de organisatie, tot dan toe bestaande uit zes vzw’s, een bestuurshervorming. Enkel Monumentenwacht Vlaanderen blijft bestaan als vzw onder de koepel van de Vereniging van Vlaamse Provincies. Monumentenwacht West-Vlaanderen wordt een autonoom provinciebedrijf en de andere vier provinciale Monumentenwachten (Antwerpen, Limburg, Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant) worden verankerd binnen de diensten van de respectieve provincies. Vandaag de dag zijn het dan ook de vijf Vlaamse provincies die instaan voor de financiering van de hoofdopdracht van Monumentenwacht, zowel bij de provinciale teams als bij de ondersteunende taak van Monumentenwacht Vlaanderen. Ook de Vlaamse overheid erkent en ondersteunt de rol van de vzw Monumentenwacht Vlaanderen. Jaarlijks worden vanuit de Vlaamse overheid financiële middelen voorzien voor de drie projecten: varend erfgoed, archeologie en meerjarenonderhoudsplanning.

De provinciale monumentenwachten leveren de eerstelijnsdienstverlening. Zij voeren de inspecties uit en voorzien de leden van advies en ondersteuning bij het behoud en beheer van hun erfgoed. Monumentenwacht Vlaanderen is de organisatie die de samenwerking tussen de provinciale monumentenwachten optimaliseert en verstevigt om de kwaliteit en de gelijkwaardigheid van de diensten over de vijf Vlaamse provincies te garanderen. Ze is bovendien verantwoordelijk voor het bundelen van deskundigheid en de uitwisseling van ervaring en kennis door middel van vernieuwingsprojecten, het ontwikkelen van methodieken, interprovinciaal overleg, het organiseren van opleidingen voor monumentenwachters, uitbrengen van publicaties…

Een dienstverlening in beweging
In 25 jaar is niet alleen de organisatie geëvolueerd, maar ook de dienstverlening. Wanneer deze zich aanvankelijk beperkte tot toestandsinspecties van gebouwd erfgoed, kwamen daar na verloop van tijd ook historische interieurs (1997), roerend, varend (2008) en zelfs archeologisch erfgoed (2009) bij. Vandaag de dag heeft Monumentenwacht voor elk van deze disciplines een specialist in huis. Dit laat een integrale erfgoedbenadering toe. Ook voor speciale categorieën van gebouwd erfgoed (denk maar aan molens, funerair erfgoed, klein historisch erfgoed zoals veldkruisen, militair erfgoed enz.) zijn er gespecialiseerde monumentenwachters. Een (voorlopig) laatste uitbreiding van de dienstverlening vond plaats in 2011, met de “meerjarenonderhoudsplanning en kostprijsindicatie”. Eigenaars en beheerders van bouwkundig erfgoed die lid zijn van Monumentenwacht kunnen vanaf nu voor een indicatie van de kostprijs en een planning van de aanbevolen onderhoudswerken terecht bij de medewerkers meerjarenonderhoudsplanning. De dienstverlening voor archeologisch en varend erfgoed, en de “kostprijsindicatie” vereisen een specifieke expertise en worden daarom centraal vanuit Monumentenwacht Vlaanderen voor alle provinciale leden van Monumentenwacht aangeboden.

Naast een verbreding van de dienstverlening wordt achter de schermen ook permanent gewerkt aan het optimaliseren van de kwaliteit van de dienstverlening. Naast onder andere de continue opleiding van de medewerkers en het uitwerken van methodologieën, worden ook op vlak van datamanagement de nieuwste technologieën opgevolgd. De centrale monumentenwachtdatabank wordt hierbij momenteel omgebouwd naar een toekomstgerichte webbased databankomgeving. Daarnaast werd de laatste jaren ook gewerkt aan de ontwikkeling van een nieuw rapportagesysteem voor de bouwkundige inspecties, om zo de dienstverlening te optimaliseren. De bouwkundige rapporten zullen voortaan opgemaakt worden in een databank. Nieuw hierbij is onder andere dat de verschillende adviezen van de monumentenwachters zullen worden samengevat in een heldere onderhoudskalender. De rapporten zijn er zo op gericht dat de eigenaars of beheerders er gemakkelijk mee aan de slag kunnen of ermee naar een specialist of uitvoerder kunnen stappen. Voorts kunnen de rapporten gebruikt worden om een premie aan te vragen of een beheersplan op te maken.
Via deze vernieuwingen wil Monumentenwacht haar leden nog beter ondersteunen, nu en in de toekomst.

Enkele cijfers
In de verschillende erfgoedverenigingen, -agentschappen en –overheden zijn er een groeiend aantal databanken met gegevens over het Vlaamse erfgoed. De gegevens in deze databanken zijn vaak uniek en zeer waardevol in beleids- en besluitvorming. Zo beschikt Monumentenwacht onder andere over een uniek beeld over de staat en de evolutie van haar aangesloten bouwkundig, varend en archeologisch erfgoed. Deze statistische gegevens worden jaarlijks gedeeld met de Vlaamse overheid.

Ongeveer 1/3 van het beschermd bouwkundig erfgoed maakt deel uit van het bestand van Monumentenwacht. Op 30/09/16 telt het volledige bestand van Monumentenwacht 6.724 beschermde en niet-beschermde te inspecteren objecten. Hoewel in dit bestand kerken sterk vertegenwoordigd zijn, geven de inspectieverslagen een goed beeld van de fysieke staat van het onroerend erfgoed in Vlaanderen. Om een indicatie van de globale toestand van het ganse gebouw of complex te verkrijgen, wordt door Monumentenwacht een gewogen gemiddelde van de cijfers van de bouwonderdelen berekend. Hierin wegen de staat van daken, goten en kapconstructies zwaarder door, omdat deze delen als ‘schil’ van de constructie het schadelijke (regen)water moeten buiten houden. De globale staat van de gebouwen wordt weergegeven in vijf categorieën gaande van goed (80-100%) tot zeer slecht (0-20%).

Uit de beschikbare cijfers van Monumentenwacht blijkt dat de gebouwschil van 43% van de geïnspecteerde monumenten in redelijke staat is en 27% van de gebouwen in goede staat is. 23% van de gebouwen is echter in matige staat. 6 % van de monumenten is in slechte staat en 1% zelfs in zeer slechte staat.

Figuur: Globale staat van gebouwen op basis van de beschikbare objectscores op 30/09/2016 voor de objecten en complexen binnen het bestand van Monumentenwacht Vlaanderen waaraan een objectscore werd toegekend