copyright: stad Antwerpen
 

Antwerpse archeologen stoten op historische draaibrug van de oude Kempische Vaart

Archeologen van de stad Antwerpen zoeken naar overblijfselen van de oude Kempische Vaart onder de IJzerlaan. Na het vooronderzoek in 2014 werd een vervolgonderzoek uitgevoerd. Hierbij werden de verschillende delen van de vaart in kaart gebracht, zoals sluis, land- en brughoofd, duiker en kadetalud. Deze opgravingen kaderen binnen de heraanleg van de IJzerlaan en bieden meer inzicht in de historische waterinfrastructuur van Antwerpen.

De afgelopen twee weken zetten de archeologen van de stad Antwerpen hun onderzoek aan de kruising van de IJzerlaan en de Bredastraat verder. Uit vooronderzoek in 2014 was gebleken dat een van de brughoofden en een deel van kade van de Kempische vaart nog in goede staat bewaard waren. In het kader van de heraanleg van de IJzerlaan, werden er daarom afspraken gemaakt met de aannemer om het vervolgonderzoek mee op te nemen in de planning.

Vondsten

De brug aan de Bredastraat bestond uit een platform, een brughoofd, een zwevend brugdek uit smeedijzer en enkele bijgebouwen. In februari werd aan de zuidzijde van IJzerlaan het volledige draaiplatform van deze brug over de vaart blootgelegd. Dit platform van 12 op 24 meter was verhard met platte kasseien en was monumentaal afgewerkt met natuursteen. Het bevatte nog de metalen geleiders en het mechanisme, waarop de brug met houten brugdek draaide rond een spil. De vorm en werking van de draaibrug kan vergeleken worden met de nog oorspronkelijke Willembrug (1869) in Antwerpen, die het Kattendijkdok met het Willemdok verbindt. Tussen dit bruggenhoofd en het platform was het kanaal 7,5 m breed, net voldoende om een ‘Kempenaar’ door te laten. Dit waren vrachtschepen geschikt voor binnenvaart op ondiepe en smalle kanalen.

Overig onderzoek

Schepen Van de Velde: “Na het onderzoek werden de resten van het draaiplatform en het bruggenhoofd verwijderd om plaats te maken voor de nieuwe aanleg. De metalen elementen van het draaimechanisme en de boorden en trappen uit natuursteen werden ontmanteld. Daarnaast wordt ook een selectie van de kade bijgehouden. Deze blokken krijgen een plaats in de nieuwe aanleg als verwijzing naar de Kempische vaart.”

Net voorbij de spoorwegbrug werd een ander element van de lokale waterhuishouding onderzocht. Hier bevond zich een kanalisatie (duiker) uit baksteenmetselwerk. Door middel van verschillende overwelfde kanalen werd hier een zijarm van de Schijn onder de Kempische vaart geleid. Zowel de dieper gelegen kanalen (op meer dan 5 meter diepte) als de toegangsschacht tot de duiker werden in kaart gebracht. Door duikers werd ook de binnenzijde van de constructie opgemeten. Deze informatie kan nu afgetoetst worden aan de historische plannen.

Historiek Kempische vaart

De Kempische vaart volgde het traject van de huidige IJzerlaan. Aanvankelijk kwam het kanaal uit op het Kattendijkdok, maar bij het graven van het Asiadok (1873) werd de vaart door middel van een sluis op het nieuwe dok aangesloten. Zo verbond de vaart uiteindelijk het Noordschippersdok met het Asiadok.  Bij de bouw van het Albertkanaal in 1930 werd het traject voor binnenscheepvaart verlegd en in 1935 werd de Kempische vaart gedempt.

De Kempische vaart nam vrijwel de volledige breedte in van de huidige IJzerlaan. Het westelijk deel tot aan de sluis aan het Asiadok was meer dan 30 meter breed en ter hoogte van de draaibrug aan de kruising met de Bredastraat versmalde de vaart tot circa 20 meter, terwijl de te overspannen doorgang circa 7,50 meter bedroeg. Over de Kempische vaart lagen verschillende draaibruggen, die zichtbaar zijn op oude foto’s en plannen. In de geschiedenis van de Kempische vaart werd de brug aan de Bredastraat als eerste aangelegd.