KOEN VAN DEN HEUVEL

VLAAMS MINISTER VAN mgeving, natuur en landbouw

12 miljoen euro voor 80 lokale klimaatprojecten in Vlaanderen

Vlaams minister van Omgeving, Natuur en Landbouw Koen Van den Heuvel investeert 12 miljoen euro in 80 lokale klimaatprojecten in Vlaanderen. “Met deze financiële steun maken we 80 heel concrete lokale klimaatprojecten mogelijk”, zegt Koen Van den Heuvel. “ De invulling van de verschillende projecten is divers, maar er wordt vooral ingezet op renovatie en duurzame mobiliteit. Het is logisch dat daar de focus ligt, want twee derde van de Vlaamse uitstoot buiten de energie-intensieve sectoren is afkomstig uit de transport- en gebouwensector. Daarnaast zijn er projecten rond alternatieve energiebronnen, natuur en voedsel.”

In 2018 werden gemeenten en lokale verenigingen opgeroepen om projecten uit te werken die de klimaatuitdaging op het terrein concreet aanpakken. Een jury van deskundigen selecteerde 80 projectvoorstellen die een subsidie ontvangen van 75 procent van het investeringsbedrag. Het gaat om projecten tussen de 10.000 en 250.000 euro.

Minister Van den Heuvel maakte vandaag de weerhouden projecten bekend tijdens een bezoek aan de Kalmthoutse heide, waar de actie “Veenherstel” van Natuurpunt kan rekenen op 187.500 euro subsidie.

Een overzicht van alle projecten vindt u hier.
Een overzicht van de projecten van de provincie Antwerpen vindt u hieronder.

Project “Grootschalig veenherstel in de Nol” in het Grenspark Kalmthoutse Heide

Natuur is een van de krachtigste wapens in ons arsenaal tegen klimaatverandering. Het Grenspark Kalmthoutse Heide is een van de laatste relicten van het ooit zo uitgestrekte heidelandschap van de Kempen. Een bijzonder deelgebied van het Grenspark is de Nol, een voormalig hoogveengebied van 60 ha dat sinds 2009 door Natuurpunt wordt beheerd.
 

Een drainagegracht zorgt nog voor een sterke verdroging van het gebied, met veenafbraak tot gevolg waarbij grote hoeveelheden CO₂ vrijkomen. Omdat deze gracht niet kan gedempt worden, wil Natuurpunt het gebied hydrologisch isoleren met een kleischerm. Dat zal het water houden en zo een positief effect hebben op de veen- en natuurontwikkeling en de C0_2-conservering.

“Door het veen natter te maken, houden we de oude C0₂ in de grond én capteren we jaarlijks 356 ton C0₂ extra. Het gebied fungeert zo als een spons die water vasthoudt. Dat is van belang voor infiltratie in de diepere grondwaterlagen wat gevolgen heeft voor onze drinkwatervoorziening, om uitdroging van de natuur in de ruime regio te voorkomen en dus ook om de klimaatverandering af te remmen door koolstof op te slaan”, aldus Koen Van den Heuvel.

Daarnaast worden nog een aantal kleinschalige maatregelen genomen om de veengroei terug op te starten. Deze manier van werken zal zorgen voor het behoud en herstel van de veenbasis en meer soortenrijke heide- en veenvegetaties met Europees beschermde soorten.

Het is de eerste keer dat er een kleischerm in Vlaanderen aangelegd wordt. Alle fasen van het project worden goed gedocumenteerd. Bij een positieve evaluatie van deze methodiek kan deze ook toegepast worden in andere gebieden met problemen met het waterregime.

Projecten in de provincie Antwerpen:

Fietsdelen voor iedereen (gemeente Bornem)

De gemeente Bornem wil in samenwerking met Mobit en Flexpack minstens 100 deelfietsen op het grondgebied verspreiden (zonder vaste stations) om nog meer mensen op de fiets te krijgen en auto’s thuis te laten. Deelfietsen moeten er mee voor zorgen dat iedereen op elk moment op een klimaatvriendelijke manier van het centrum naar de deelgemeenten kan en omgekeerd. Het huren van een deelfiets kan per dag of rit. De doelgroep van het systeem zijn inwoners, werknemers/pendelaars station/werkverkeer, toeristen en bezoekers aan evenementen. Op relatief korte termijn kan er worden samengewerkt met Puurs-Sint-Amands om heel Klein-Brabant fietstoegankelijk te maken.

Het systeem van ‘free float’ fietsdelen werd nog niet eerder uitgetest in een meer landelijke context en is op dat vlak vernieuwend.

Edegems klimaatbos (gemeente Edegem)

De gemeente Edegem wil een nieuw bos- en natuurrecreatiegebied creëren en openstellen voor wandelaars en fietsers. Recent zijn er een aantal weinig renderende landbouwgronden rond de Edegemse beek aangekocht. Deze gronden zullen omgevormd worden tot klimaatbos –en natuurgebied.Het vochtige karakter van de beekvallei zal worden hersteld. Met de inwoners zal een geboortebos worden aangeplant met streekeigen bomen. De lokale voedselproductie met volksmoestuinen wordt uitgebreid met de aanplant van een fruitboomgaard. De zone zal men ontsluiten  met trage verbindingswegen.

Politiecommissariaat en Kunstencampus (stad Herentals)

In het centrum van de stad Herentals staat een Belgacomgebouw uit 1968. Het stadsbestuur besliste dit gebouw aan te kopen om het te renoveren en de teken- en muziekacademie erin onder te brengen en het politiecommissariaat in dit gebouw te behouden. Gedurende het volledige traject staan verschillende doelstellingen centraal:

• Herbestemming van Belgacomgebouw tot eigentijdse Kunstencampus waarbij het politiecommissariaat ook in het gebouw blijft.
• Streven naar modal shift: door de concentratie van nabijgelegen openbare en publieke functies zoals onderwijsinstellingen, bibliotheek en cultuurcentrum zal een wederzijdse versterking ontstaan. Bovenstaande functies liggen allen op wandelafstand van elkaar, het stadscentrum en het station. Bezoekers kunnen zich snel en gemakkelijk met de fiets of te voet verplaatsen. In het gebouw werden tevens ruime fietsenstallingen voorzien.

• Streven naar geringe impact op het milieu en duurzaam ruimtegebruik: door de bewuste keuze voor het herbestemmen van een bestaand gebouw wordt sloopafval uitgespaard. Bovendien moet er geen onbebouwde oppervlakte buiten de stadskern aangesproken worden waardoor er gestreefd wordt naar een duurzaam ruimtegebruik. 
• Het aanspreken van hernieuwbare en groene energievormen: zo zal er een uitgebreid fotovoltaïsch zonne-energiesysteem uitgebouwd worden.
• De realisatie van een vooruitstrevend energetisch performant gebouw: tijdens het ontwerp werd er niet alleen voldaan aan de wettelijk opgelegde EPB-eisen, maar werd de uitdrukkelijke eis geformuleerd om het BEN-niveau te behalen.

Campus Stede Akkers warmtenet-proof maken (stad Hoogstraten)

De stad Hoogstraten wil op de campus “Stede Akkers” een warmtenet uitbouwen dat op lange termijn gebruik zal maken van warmte uit diepe geothermie. Op campus Stede Akkers zijn veel verschillende woonvormen voor ouderen op een relatief kleine oppervlakte: 25 bejaardenwoningen, 23 serviceflats, 20 assistentiewoningen en een woonzorgcentrum met 154 kamers en een dienstverleningscentrum voor 10 bewoners. Verder zijn er plannen om een nieuwbouw te voorzien met onder meer 35 assistentiewoningen. Samen met het zwembad en het administratief gebouw van het OCMW, vertegenwoordigen die gebouwen een aanzienlijk geïnstalleerd vermogen voor verwarming en sanitair warm water.

Na een voorstudie worden alle bestaande en nieuwe gebouwen op de campus “warmtenetproof” gemaakt: hun aansluiting op het warmtenet wordt voorbereid door daken te isoleren, verwarmingssystemen aan te passen en de nodige aansluitingen te voorzien.  De warmte wordt geleverd door een centrale biomassacentrale, en op lange termijn wil men ook diepe geothermie als warmtebron gebruiken.

Energieaudits en begeleiding voor lokale ondernemingen (gemeente Hulshout)

Met dit project geeft de gemeente Hulshout een energiescan en gemeentelijke subsidie aan de lokale bedrijven om CO₂-besparende maatregelen uit te voeren. 45 bedrijven op het grondgebied kunnen profiteren van die maatregel. Dat is 23% van de ondernemingen op Hulshouts grondgebied. Om toch een zo hoog mogelijk rendement te behalen met dit project, moeten de ondernemingen wel een minimaal verbruik van 20 000 kWh/jaar aan elektriciteit aantonen of 50 000 kWh/jaar aan brandstof. Er wordt eveneens ingezet op sensibilisatie van bedrijven en bedrijfsleiders om verdere inspanningen te doen naar energie-efficiëntie toe.

Kasterlee – Fietslease (gemeente Kasterlee)

De gemeente wenst voor zijn medewerkers een fietslease-formule aan te bieden voor de woon-werkverplaatsingen met vrij gebruik van de fiets voor privégebruik. Binnen het leaseproject zal de gemeente als werkgever een deel van de maandelijkse leasekost financieren in ruil voor het engagement van de werknemer om minstens een vooraf bepaald aantal werkdagen de fiets te gebruiken voor de woon-werkverplaatsing. Het bestuur zal in de maandelijkse leasekost per fiets maximaal 25 euro op zich nemen en dit bedrag koppelen aan het percentage werkdagen per fiets.

De gemiddelde woon-werkafstand is 5,1 km waardoor de doelgroep perfect in aanmerking komt voor woon-werkverkeer met de (elektrische) fiets. Dit project wordt gekoppeld aan een interne communicatiecampagne rond duurzame mobiliteit met aandacht voor vele beleidsdomeinen zoals onder meer sport, gezondheid en welzijn op het werk.

Trage wegen doorheen walenhoek en kapittel Niel (gemeente Niel)

Doel van het project is het verbeteren van de verplaatsingsmogelijkheden voor zwakke weggebruikers tussen de zone Walenhoek en de zone Kapittel in Niel.

Het aanleggen van een modern ecologisch netwerk van een hoofdpad van ca 2 km voor fietsers en wandelaars biedt ook de mogelijkheid om olifantenpaadjes (niet-officiële fiets- of wandelpaden die onbedoeld door gebruikers in de loop van de tijd worden gecreëerd) te kunnen vervangen door een goed alternatief voor wandelaars of fietsers. Daardoor zal het gemakkelijker worden om bijkomende water- en boszones af te schermen van te veel menselijke aanwezigheid zodat – ook in functie van de Natura 2000 zone waarin het gebied ligt – een meer afgesloten ruimte voor natuur ontstaat.

Beneden de N148 wordt naast het natuurgebied, een veilig wandel- en fietspad aangelegd dat zowel de nieuwe verkeersstroom vanuit Kapittel kan opvangen als veilig fiets- en wandelverkeer van de wijk Hellegat naar het dorpscentrum kan faciliteren.

De aanleg van een hoofdas van wandelpaden op basis van een checklist van ecologische en erfgoedwaarden, is voor de Rupelstreek vernieuwend. Dat is ook aanpasbaar voor andere regio’s waar in een postindustrieel landschap ecologische verkeersassen kunnen aangelegd worden. De checklist zal in deze zone opgesteld en uitgeprobeerd worden i.s.m. de VLM en het Regionaal Landschap Rivierenland.

Het project heeft zowel een lokaal als een bovenlokaal belang; lokaal als trage weg voor lokaal verkeer en bovenlokaal als belevingsverbinding met een sterk cultuurtoeristische inslag.

Warmte-Koude Opslag Basisschool De Kleine Wereld (gemeente Ravels)

Eind 2016 besloot de gemeente Ravels om de gemeentelijke basisschool “De kleine wereld” te vervangen door een volledige nieuwbouw. De gemeente Ravels wil de geplande gasgestookte verwarmingsinstallatie voor de nieuwe school vervangen door een warmtepomp gekoppeld aan ondiepe geothermie (meer bepaald: Warmte-Koude opslag.) Via deze installatie kan de rol van aardgas in de verwarminstallatie gedecimeerd worden.

Renovatie en uitbreiding serviceflats (gemeente Rijkevorsel)

Het project betreft de renovatie van serviceflats van het OCMW van Rijkevorsel met bijkomend een nieuw gedeelte bovenop de bestaande serviceflats.

Het lokaal bestuur van Rijkevorsel besliste al in 2015 om voor alle nieuwbouwprojecten en grootschalige renovaties de 30-30-30-regel toe te passen. Dit wil zeggen dat voor alle projecten een E-peil en K-peil van maximum 30 wordt opgelegd en dat de netto energiebehoefte maximum 30 kWh/m²/jaar mag bedragen. Voor zowel het nieuwe deel als de renovatie van de serviceflats zal die regel ook worden gebruikt. Momenteel beschikt het OCMW al over 45 serviceflats. Binnen dit project zullen 16 bestaande serviceflats bijkomend geïsoleerd worden en zullen 16 extra serviceflats gebouwd worden.

Het project kiest er bewust voor om efficiënt om te gaan met de beschikbare ruimte. De uitbreiding van de serviceflats wordt volledig gedaan bovenop de bestaande flats. Op die manier kan de capaciteit vergroot worden zonder bijkomende ruimte in te nemen. Bovendien bevinden de serviceflats zich in het centrum van Rijkevorsel wat de verplaatsingen voor minder mobiele bewoners eenvoudiger maakt.

Het lokaal bestuur zal bovendien uitgebreid communiceren over de geleverde inspanningen op het vlak van energie bij de bouw en renovatie van de serviceflats.

Bebossing en aanleg Trage weg (gemeente Schelle)

De afgelopen jaren investeerde de gemeente Schelle in de aankoop van 7 hectare grond aan de Tuinlei. Dat gebied zal de komende jaren ingericht worden om meerwaarde te creëren voor de inwoners van Schelle, lokale organisaties en voor het klimaat. Het zal tevens een aansluiting vormen op het bestaande Berrenheibos, dat de komende jaren zal worden uitgebreid en ruimte zal bieden voor natuur en recreatie. Het terrein krijgt verschillende invullingen, die elk met de grootste aandacht voor het klimaat gerealiseerd zullen worden. Er is nl. een luik rond bebossing en een luik dat de aanleg van een trage weg omvat. De combinatie van die twee luiken zorgen voor een klimaatproject met een groot bereik en doelpubliek. Het project past binnen de ambitie van gemeente Schelle om tegen 2020 klimaatneutraal te zijn en haar bos- en groenoppervlakte uit te breiden naar 70 hectare. De nieuwe trage weg fungeert als ontsluiting van de toekomstige Chirolokalen met het bestaande netwerk van fiets- en wandelpaden in Schelle en de omringende gemeenten.

Uitbouw mobipunten (gemeente Schoten)

De gemeente Schoten wenst in verschillende wijken mobipunten uit te bouwen. Via mobipunten wordt een concrete oplossing geboden voor combimobiliteit. Zo wordt een alternatief geboden voor individueel autobezit, dat vaak leidt tot reflexmatig autogebruik.

Elk mobipunt bevat minimaal enkele essentiële mobiliteitsfuncties zoals parkeerplaatsen voor autodelen, fietsparking en een nabije halte van openbaar vervoer. Afhankelijk van de locatie kunnen bijkomende zaken voorzien worden zoals een locker voor pakjes, een fietspomp, een laadpunt, een aangename wacht- of ontmoetingsruimte… Een mobipunt kan zowel in een woonbuurt als in een bedrijventerrein ontwikkeld worden.

Daarnaast wordt ook een fietsdeelsysteem en een professioneel autodeelsysteem opgezet. Elk mobipunt dient voorzien te worden van die deelwagens en een dropzone van het fietsdeelsysteem.

Dienstverleningspatrimonium Vorselaar: clustering en totaalrenovatie (gemeente Vorselaar)

De gemeente Vorselaar wil haar gebouwen centraliseren en daarbinnen een duurzame en energie-neutrale opwaardering van het volledige gemeentelijk patrimonium realiseren. Dat levert een grote CO₂-besparing op, niet alleen door de energetische renovatie maar tevens door o.a. het vermijden van veelvuldig transport tussen gebouwen, vervanging auto’s,  vergroening, ontharding ... Er wordt ingezet op een coproductie van vele partners. Een monitoringssysteem na de uitvoering kan zorgen voor een duidelijk overzicht van de resultaten. Na afloop zal er ook sterk ingezet worden op kennisdeling naar andere gemeentebesturen.

100 woningen maken werk van groene warmte (Intergemeentelijke samenwerking  IGEAN)

In het kader van een duurzaam warmtebeleid stelt IGEAN voor om 100 bestaande woningen, wooneenheden of woongebouwen die momenteel verwarmen op fossiele brandstof of elektriciteit te ondersteunen bij de omschakeling naar groene warmte (via warmtenet, biomassaketel, warmtepomp, zonnethermie …). Het project wil de overstap van klassieke verwarming naar groene warmte in een bestaande woning vlot laten verlopen door goede begeleiding van experten voor, tijdens en na de werken. Daarnaast wil men gezinnen financieel ondersteunen om de stap naar groene warmte te zetten.

De intergemeentelijke aanpak zorgt voor een ruime kennisopbouw over de praktische aanpak van de overstap naar groene warmte. Die kennisopbouw/ervaring zal opgedaan worden in zowel landelijke gemeenten als verstedelijkte gebieden. Het project zal kennis bundelen rond de omschakeling naar groene warmte in verschillende types van woningen, in verschillende wijken en gemeenten. Dit maakt dat uitrol in een andere Vlaamse gemeente of door een andere intercommunale in een andere regio relatief eenvoudig.

Samen van Thermoscan naar Renofan (Iintergemeentelijke samenwerking IGEMO)

Dit project heeft tot doel 1600 woningen energetische te renoveren in de loop van 3 jaar door verder te bouwen op de lessen geleerd in See2Do!. Doelstelling is om burgers die een thermografische scan en/of renovatie-advies ontvingen, verder te ondersteunen naar effectieve renovatie. Samen met de burgers worden de ondersteunende maatregelen bepaald voor het wegnemen van de drempels voor renovatie. Waarom hebben ze de maatregel nog niet doorgevoerd, omwille van financiële redenen, praktische bezwaren of organisatorische problemen?

Het project voorziet ook het verder uitvoeren van nieuwe thermografische scans met behulp van vrijwilligers en leerlingen van technische scholen. Hierdoor wordt alle kennis rond energieverlies en thermografie verankerd als methode om die in beeld te brengen lokaal, in het dagelijkse leven van de leerlingen en in de gemeente. Leerlingen praten er thuis en bij familie over, vrijwilligers praten er thuis over, bij vrienden, op café… men is trots op het feit dat men aan dit project meewerkt. Zo wordt een grote betrokkenheid van diverse groepen gecreëerd (groot multiplicatoreffect).

Totaalrenovatie pastorij Oosthoven (vzw Bosgroep Kempen Noord)

De Pastorie Oosthoeven zal uitgebouwd worden tot een levend(ig) landschapshuis dat mensen en

organisaties lokaal verbindt rond de thema’s landschap, natuur, bos, stilte, erfgoed, trage wegen,

toerisme, recreatie, streekproducten…

Bij de renovatie van het gebouw wordt gekozen voor milieuvriendelijke materialen en een optimale isolatie. Bij de renovatie wordt tevens nagedacht over een multifunctioneel gebruik en een duurzame indeling van het pand. De keuken en refter kunnen tegelijk dienst doen als

buurtcafé. Buiten de kantooruren, in weekends en vakanties staan die ter beschikking van

personen en verenigingen uit Oud‐Turnhout, net als de flexibele ruimten voor

overleg of workshops. De benedenverdieping en de tuin zijn toegankelijk voor het publiek dat

er informatie, advies en demonstraties rond bos- en landschapthema’s kan vinden. Voor de

buurt voorzien we banken en rustpunten, een buitenklasje, toegankelijkheid voor

mindervaliden…

Er wordt veel aandacht besteed aan de participatie en betrokkenheid van de buurt(-bewoners), verenigingen en scholenHet project kan een voorbeeld zijn voor de renovatie van historische gebouwen en streekontwikkeling. De bezoekers zullen de pastorie ervaren als voorbeeld van duurzaam renoveren en geïnspireerd worden voor eigen realisaties. Er zal hierover duidelijk gecommuniceerd worden, vb. gebruik van Kempens hout.

Foodsavers Zuiderkempen, voedseldistributieplatform (vzw Milieu en Werk)

Vzw Milieu en Werk gaat in 2020 samen met een aantal partners (o.a. vzw De Kringwinkel, Vzw Komosie, lokale besturen en sociale hulporganisaties, andere distributieplatformen) het distributieplatform voor voedseloverschotten uitbouwen onder de naam Foodsavers Zuiderkempen. Daarvoor is een locatie voorzien in Laakdal, aansluitend bij De Kringwinkel Laakdal, Oude Geelsebaan 96. Milieu en Werk wil daarbij dienstverlening bieden aan de 18 gemeenten van zijn werkingsgebied (samen 320.000 inwoners).

Foodsavers moet een vertrouwde en vaste partner worden voor alle voedselverwerkende bedrijven, landbouwbedrijven en supermarkten in het werkgebied, die door verschillen tussen productieplanning en verkoop vaak met grote hoeveelheden perfect herbruikbaar voedsel blijven zitten. Door deze voedseloverschotten toch nog voor menselijke consumptie te bestemmen, wordt er heel wat  een bCO₂ bespaard.

Tegelijk kunnen deze overschotten ook gaan naar sociale kruideniers, sociale restaurants en voedselbedelingen en bv. ook aan bedrijven die er nieuwe voedingsproducten voor menselijke consumptie mee maken (bv. Restjesfabrieken).

Grootschalig veenherstel in de Nol (Natuurpunt Beheer vzw).

Het Grenspark Kalmthoutse Heide is een van de laatste relicten van het ooit zo uitgestrekte heidelandschap van de Kempen. Een bijzonder deelgebied van het Grenspark is de Nol, een voormalig hoogveengebied van 60 ha dat sinds 2009 door Natuurpunt wordt beheerd.

Een drainagegracht zorgt nog voor een sterke verdroging van het gebied, met veenafbraak tot gevolg waarbij grote hoeveelheden CO₂ vrijkomen.  Omdat de drainagegracht niet kan gedempt worden, wil Natuurpunt het gebied hydrologisch isoleren met een kleischerm. Dat moet het water houden, en zo een positief effect hebben op de veen- en natuurontwikkeling, waterconservering en C0₂-conservering. Daarnaast worden nog een aantal kleinschalige maatregelen genomen om de veengroei terug op te starten.

Deze manier van werken zal zorgen voor het behoud en herstel van de veenbasis en meer soortenrijke heide- en veenvegetaties met Europees beschermde soorten.

Het is de eerste keer dat er een kleischerm in Vlaanderen aangelegd wordt. Alle fasen van het project worden goed gedocumenteerd. Bij een positieve evaluatie van deze methodiek kan deze ook toegepast worden in andere gebieden met problemen met het waterregime.

CANAPE – Creating a new approach to peatland ecosystems (Regionaal Landschap de Voorkempen)

De voornaamste doelstelling van het project is om gedegradeerde venen te herstellen en gezonde venen te beschermen met eenzelfde Europese benadering.

Natuurpunt zal op zijn eigendom binnen het Grenspark Kalmthoutse heide aan het ven ‘De Nol’ een kleischerm inrichten om er het hoogveen te herstellen.

Dit project speelt in op de noodzaak om meer landbouwers te informeren en te stimuleren om blauwe diensten te leveren, gericht op waterkwantiteit, waterberging en -conservering als klimaatadaptieve maatregel. Via het agrarisch stuwpeilbeheer op perceelniveau dragen landbouwers op vrijwillige basis bij tot het watermanagement van hun gronden volgens de principes van integraal waterbeheer. Het project streeft naar een agrarisch stuwpeilbeheer op perceelniveau om het hemelwater bovenstrooms langer vast te houden. Hierdoor wordt de grondwatertafel efficiënter aangevuld en dragen landbouwers actief bij aan herstel van het hoogveen in de Kalmthoutse heide.

Met de ervaringen uit dit project kan dit principe met een minimum aan kosten dit principe uitgebreid worden naar andere locaties waar veenherstel plaatsvindt. Anderzijds kunnen de waterconserveringsacties ook toegepast worden in gebieden waar droogte een knelpunt is. Omdat het gaat om kleinschalige ingrepen die landbouwers zelf kunnen nemen, kan dit project een voorbeeld zijn voor andere regio’s.

Gerrit Budts
Woordvoerder
0479/ 732 893

Kabinet van Koen Van den Heuvel

Vlaams minister van Omgeving, Natuur en Landbouw