Elvis Presley

Elvis Aaron Presley (Tupelo (Mississippi), 8 januari 1935 – Memphis (Tennessee), 16 augustus 1977) was een Amerikaans popzanger en acteur. Hij wordt voornamelijk gezien als de pionier van de rock-'n-rollmuziek. Hij veranderde het landschap van de populaire muziek door countrymuziek, gospel en rhythm and blues te vermengen. Elvis wordt tevens gezien als de grondlegger van de rockabilly, en verwierf hiermee de bijnaam "The Hillbilly Cat From Memphis". Hij geldt als een van de populairste en invloedrijkste artiesten van de 20e eeuw. Vele artiesten, zoals Eddie Cochran, Cliff Richard, Neil Diamond, The Beatles, Bob Dylan, U2 en Bruce Springsteen zijn schatplichtig aan hem. Zijn manager was Colonel Tom Parker, een Nederlander (uit Breda) van geboorte, die eigenlijk Dries van Kuijk heette.

Biografie

Elvis was de zoon van Gladys Love Smith en Vernon Elvis Presley, werd op 8 januari 1935 in Tupelo (Mississippi) geboren. Hij was de helft van een tweeling, zijn broer Jesse Garon Presley kwam levenloos ter wereld. Het gezin leefde een zeer armoedig bestaan. De omgeving waarin de Presleys leefden was zeer religieus en was van grote invloed tijdens de opvoeding van Elvis. Meerdere keren per week was het gezin te vinden in de kerkgemeenschap First Assembly of God, daar waar Elvis kennismaakte met de vele spirituals en gospelsongs waarbij de predikanten luidkeels en stampvoetend het woord van God predikten. Waarschijnlijk ging Elvis wel eens luisteren bij een 'zwarte' kerk naar de gospelmuziek.

Toen hij tien was nam Elvis deel aan de allereerste muziekwedstrijd in z'n leven. Z'n ouders vonden dat hun jongen een gouden stem heeft en regelden voor hem een plaatsje op de kandidatenlijst. Ook de jury was gecharmeerd door het schuchtere jongetje met z'n veel te grote broek die foutloos het kinderliedje "Old Shep" van Red Foley bracht. Radio WELO was ter plaatse en bracht, toen al, rechtstreeks verslag uit van de zangwedstrijd. De radio-uitzending werd echter niet opgenomen.

Elvis kreeg op zijn elfde verjaardag een gitaar als verjaardagscadeau van zijn moeder, maar hij kon niet eens spelen. Hij wilde eerst een fiets of een geweer, maar zijn ouders konden alleen een gitaar betalen. Uiteindelijk kreeg de jonge Elvis dan les van zijn oom: uncle Vester, Vernons broer. Nog steeds is de Tupelo Hardware Company waar Gladys (zijn moeder) die gitaar kocht een drukbezochte toeristische trekpleister in Tupelo.

Beginperiode

Elvis werkte na het eind van zijn schooltijd als vrachtwagenchauffeur. In 1953 besloot hij om een plaatje te maken bij de (inmiddels legendarische) Sun Studio, waar iedereen voor vier dollar een liedje kon laten opnemen. Waarschijnlijk was dit een cadeautje voor zijn moeder.

Elvis zong het nummer My Happiness en maakte hiermee zo'n indruk op de studiosecretaresse Marion Keisker, dat die onmiddellijk zijn naam noteerde. Volgens haar had Elvis iets bijzonders. Na veel aandringen van Keisker besloot Sun Records-eigenaar Sam Phillips Elvis uit te nodigen. In juli 1954 nam Elvis bij Sun Records zijn eerste plaat op. De eerste radio-exposure van zijn eerste single That's all Right Mama had zo'n impact, dat Elvis plaatselijk meteen een groot succes was. Met liveoptredens (in de regio) nam zijn populariteit alleen maar toe. Dit onderkende ook ene Tom Parker, beter bekend als 'The Colonel', die Elvis kon overtuigen om hem als manager te nemen.

Het eerste wapenfeit van Elvis' nieuwe manager was om Elvis onder te brengen bij RCA Victor. Elvis ondertekende bij de invloedrijke muziekproducent Steve Sholes een platencontract voor $35.000, destijds een recordbedrag, waarmee RCA ook de rechten voor alle Sun-opnamen overnam. In januari 1956 trad hij voor het eerst op in een landelijke televisieshow, de Stage Show van Jimmy en Tommy Dorsey. Elvis zou daarna nog veelvuldig van het medium televisie gebruikmaken om zijn populariteit te behouden.

In datzelfde jaar mocht hij zijn eerste gouden plaat in ontvangst nemen voor zijn eerste RCA-plaat, die nr. 1 stond in drie verschillende hitlijsten: Heartbreak Hotel. Nummers als Money Honey en I Got a Woman waren oorspronkelijk van andere zangers, maar de manier waarop Elvis ze uitvoerde sprak de tieners van die tijd aan en werden alle rockklassiekers. Nummers als Love Me Tender, Hound Dog, Don't Be Cruel, All Shook Up, Teddy Bear, Jailhouse Rock waren zeer grote hits. Tot in 1958 nam hij de ene na de andere plaat op, in totaal 14, die alle ongehoord veel succes hadden.

Vooral Elvis' optredens deden veel stof opwaaien. Veel mensen vonden de snelle bekkenbewegingen waarmee hij zijn podiumoptredens begeleidde schandalig en immoreel. Hij werd al gauw 'Elvis the Pelvis' genoemd (pelvis=bekken), een bijnaam die Elvis zelf niet al te leuk vond. Zijn invloedrijke manager wist Elvis op onnavolgbare wijze te vermarkten. Colonel Parker zou later 'ontmaskerd' worden als de illegaal geëmigreerde Nederlander Dries van Kuijk.

Dienstplicht

Toen Elvis werd opgeroepen voor de militaire dienst (1958 - 1960) waren veel critici van mening, dat aan de carrière van Elvis nu een eind was gekomen. Elvis maakte het zichzelf niet makkelijk door de gewone dienstplicht als soldaat te doorlopen in plaats van gebruik te maken van zijn populariteit. Hij begon zijn dienstplicht in Fort Hood in Texas. Later zou hij worden uitgezonden naar Duitsland. Hier (in Bad Nauheim) heeft hij een tijdje gewoond met zijn familie. In die tijd heeft hij ook o.a. een uitstapje naar Parijs gemaakt. Op de terugvlucht naar Amerika heeft het vliegtuig een tussenlanding in Schotland gemaakt. Dit is de enige keer dat Elvis in Groot-Brittannië is geweest.

De Europese fans hebben Elvis nooit live mogen zien optreden in Europa. Dit had mogelijkerwijs te maken met Colonel Tom Parker. Doordat deze in het Amerikaanse leger op Hawaï had gediend, was hij zijn Nederlands staatsburgerschap kwijtgeraakt. Parker heeft nooit het Amerikaans staatsburgerschap aangevraagd en kon bij gebrek aan een paspoort dus niet naar het buitenland. Zijn gedachtegang was: zolang ik niet in aanraking kom met justitie en mijn belastingen betaal, zal er geen haan naar kraaien dat ik illegaal in de VS verblijf. Ook Elvis heeft nooit gepoogd enig belastingvoordeel te behalen en heeft zijn leven lang het volle pond betaald. Wellicht op aanraden van Parker, om ook indirect niet in diskrediet te geraken met de overheid. Daarnaast heeft Elvis het als 'redblooded American' als zijn plicht gezien iets terug te doen voor zijn land, en ook hierom zal hij zonder morren zijn belasting hebben betaald. Ook om deze reden onderging hij de dienstplicht als enig willekeurige andere dienstplichtige, zonder voorkeursbehandeling.

Acteur

In 1956 speelde Elvis de hoofdrol in zijn eerste film, Love me Tender. In totaal speelde hij in 33 bioscoopfilms, waaronder ook Jailhouse Rock (1957). Zijn laatste twee bioscoopvoorstellingen stonden in het kader van een documentaire namelijk: Elvis: that's the way it is en Elvis on tour.

Dat Elvis over een redelijk acteertalent beschikte, bleek onder andere uit zijn prestaties in de film King Creole uit 1958. Zowel Hollywood als de Colonel hadden andere plannen met Elvis' talent en bonden hem vast aan massieve contracten waardoor Elvis jaren aaneen enkel in aanmerking kwam voor jodelende, blije films zonder sterk karakter. Zowel vriend als jaloerse vijand hebben opgemerkt dat Elvis altijd beleefd en professioneel was en andere acteurs wist te vermaken met zijn spontane gevoel voor humor. De enige actrice van (later) formaat die voor Elvis' charmes viel was de jonge Ann-Margret.

Familie

In 1967 trouwde hij met Priscilla Ann Beaulieu, die hij in Duitsland had ontmoet tijdens zijn militaire dienst. Begin jaren '60 kwam Priscilla naar Graceland om samen te wonen met Elvis. Dit leidde uiteindelijk tot hun huwelijk. Precies 9 maanden later werd hun enig kind geboren: dochter Lisa Marie. Het huwelijk zou standhouden tot 1973. Het stel groeide uit elkaar door Elvis' vele afwezigheid door het maken van films en later de optredens. Priscilla kreeg een relatie met haar karateleraar. Elvis kon dit zeer moeizaam verwerken. Lisa Marie (geboren op 1 februari 1968) zou later een kortstondig huwelijk hebben met Michael Jackson. De moeder van Priscilla Ann Beaulieu heette Anne Lillian Iversen.

Comeback

In 1968 maakte hij een televisieshow voor NBC, die met kerst uitgezonden werd en alle kijkrecords verbrak. Deze show werd vanaf die tijd ook wel de comebackshow genoemd. Elvis trad er op met zijn oude muzikanten en was voor het grootste deel van de show gekleed in een zwartleren pak. Vanaf 1969 trad hij voornamelijk op in Las Vegas. Hiervan is de documentaire Elvis: that's the way it is (1970) gemaakt. Daarna ging Elvis weer op tournee in de VS. Hiervan werd de documentaire Elvis on tour (1972) gemaakt.

Priscilla maakte aan Elvis kenbaar, dat zij hun relatie wilde beëindigen. Een scheiding was het gevolg. Hierna ging het langzaam bergafwaarts met de King of Rock and Roll. Ongezonde leef- en eetgewoontes, excessief pillengebruik, Elvis was bijzonder goed op de hoogte van de medicatie (uppers en downers) die hij tot zich nam. Hij had te kampen met vele lichamelijke beperkingen, ongemakken, ziektes en afwijkingen (welke mogelijk het gevolg waren van een jarenlange uitputtende levensstijl). De druk van het 'Elvis-zijn' en de stress van het artiestenleven sloopten zijn gezondheid.

In 1973 had hij nog één keer een primeur: het eerste live via een satelliet over de hele wereld uitgezonden concert, met de naam Aloha from Hawaii. Met deze show bereikte hij het grootste televisiepubliek dat hij ooit had: één tot anderhalf miljard mensen hebben deze show gezien, wat in 1973 een derde van de wereldbevolking was.

Elvis' vrouwelijke fans stonden erom bekend niet weg te willen gaan uit de zaal als Elvis zijn optreden had afgerond. De presentatoren zeiden dan "Ladies and gentlemen, Elvis has left the building" (Dames en heren, Elvis heeft het gebouw verlaten) dat tot zijn dood gebruikt werd als standaardzin na optredens en later uitgroeide tot gezegde om uit te drukken dat iets is afgerond of gestopt is.

Jumpsuits

Elvis bleef optredens in Las Vegas verzorgen en vloog dwars door de Verenigde Staten, in een hoog tempo met letterlijk honderden concerten per jaar. Tijdens deze concerten (totale carrière ruim 1.100 concerten) droeg hij kostuums, zogenaamde jumpsuits, die waren afgeleid van een karatepak, voorzien van een hoge kraag en vaak een brede riem. Deze jumpsuits waren voorzien van motieven. De meeste kostuums, die overigens maar een- of tweemaal werden gedragen, kregen namen mee als Sundial of Bold Eagle suit.

Concerten

Zijn optredens kenden hoogte- en dieptepunten, hetgeen bijvoorbeeld het drukke concertjaar 1976 duidelijk aantoonde: de concerten van de zomer van dat jaar getuigen van een weinig alerte Elvis: hij vergat zijn teksten en compenseerde dit met grappige uithalen en opmerkingen. Aan de andere kant worden de eindejaarsconcerten in Dallas en Pittsburgh tot de beste van zijn latere carrière gerekend. Het laatste optreden vond plaats op 26 juni 1977. Elvis werd tijdens de concerten begeleid door een vaste band bestaande uit James Burton (gitaar), John Wilkinson (gitaar), Ronnie Tutt (drums), Glen Hardin (piano), Jerry Scheff (bas) en Charley Hodge (tweede stem), een oude vriend uit zijn diensttijd. Als achtergrondstemmen traden verder op Kathy Westmoreland, the Sweet Inspirations en J.D. Sumner Quartet, aangevuld met het Joe Guercio Orchestra. Een aantal van de bandleden is later de wereld rondgegaan met Elvis The Concert, dat ook een aantal keren in Nederland (2000, 2003 en 2005) met heel veel succes op de planken heeft gestaan. Voor deze concerten waren beelden uit "Elvis on Tour", "Elvis: that's the way it is" en "Aloha from Hawaii" aan elkaar geplakt tot één concert. Vervolgens was het geluid van de muzikanten verwijderd, zodat alleen de stem van Elvis overbleef. Tijdens Elvis the Concert werden de beelden van Elvis op grote schermen geprojecteerd en speelden de oorspronkelijke muzikanten mee. Tijdens een van deze concerten heeft dochter Lisa Marie Presley samen met haar vader 'Don't Cry Daddy' gezongen.

Het naderende einde

In een hoog tempo vloog Elvis van staat naar staat en verzorgde tientallen shows per maand. Om zijn dag-nachtritme te controleren gebruikte hij veelvuldig "uppers" en "downers". Hij was volgens velen afhankelijk geworden van medicatie, welke onder meer was voorgeschreven door zijn lijfarts, George Nichopoulos.

Vaak sliep hij overdag, nadat hij hiervoor wat had ingenomen. Nadat hij eenmaal was ontwaakt tegen het avonduur (ook hiervoor had hij diverse medicamenten), gaf Elvis de keuken de opdracht een maaltijd voor hem klaar te maken. Meestal bestonden dergelijke maaltijden uit sterke koffie, toast met gebakken bananen, spek, pindakaas en bananen-sandwiches, aansluitend brood met warm vlees, sorbetijs en hij voegde daar soms nog gehaktbrood aan toe.

Meestal bestonden de dagen voor Elvis in deze periode uit niet meer dan de gehele ontwaakte tijd in een ochtendjas doorbrengen, zittend op het toilet, lezend in religieuze en diep filosofische boeken, wat televisie kijken en opdrachten geven voor het organiseren van nieuwe optredens, alhoewel dat maar mondjesmaat was, omdat Elvis feitelijk geen echte behoefte meer had om de deur nog uit te gaan. Ging Elvis de deur uit dan was het vooral om op te treden.

De kritische uitspraken van Sonny en Red West (Memphis Mafia), de auteurs van het boek "Elvis what happened ?", vormden de nagel aan Elvis' doodskist. Elvis begreep niet dat zijn (in juli 1976 door zijn vader Vernon) ontslagen personeel hem na al die jaren zo bruut kon afschilderen.

Overlijden

Elvis overleed op 16 augustus 1977 in Memphis in de badkamer van zijn huis Graceland , officieel door een hartstilstand, maar later zou na autopsie blijken dat zijn lichaam sporen van meerdere soorten pillen (poly-farmacy) bevatte. Vermoedelijk was er sprake van een overdosis van door zijn arts voorgeschreven medicijnen.

Na zijn dood

Oorspronkelijk werd Elvis begraven in een familiemausoleum op Forest Hill Cemetery, maar na een kidnappoging werd zijn lichaam, en dat van zijn moeder, verplaatst naar zijn landgoed. Elvis' graf werd al snel een bedevaartsoord voor Elvisfans. In 1982 werd Graceland opengesteld voor publiek. Graceland is het meestbezochte woonhuis dat als museum fungeert in de VS, na het Witte Huis. Per jaar komen er meer dan 600.000 mensen op bezoek. Naast het huis, aan de andere kant van de 'Elvis Presley Boulevard', is een groot complex gebouwd, bestaande uit een hotel (Heartbreak Hotel), het Graceland-winkelcentrum, Graceland Plaza met winkels, een bioscoop en diverse tentoonstellingen en Elvis' Automuseum. Bovendien zijn Elvis' privé-vliegtuigen Hound Dog II en Lisa Marie er te bewonderen. Er ontstond een cultus rond de overleden ster.

In 2006 is Graceland door de Amerikaanse overheid benoemd tot National Landmark. Dit gebeurt normaal gesproken alleen met huizen van (ex-)presidenten van de VS en overige gebouwen en locaties die een bepaalde culturele betekenis hebben voor de Amerikanen. De benoeming van Graceland is uniek doordat het het eerste privé woonhuis is dat op de lijst van National Landmarks is terechtgekomen.

25 jaar na zijn dood was de muziek van Elvis nog steeds in de belangstelling. Het destijds minder bekende nummer A little less conversation kreeg ten behoeve van een reclamespot een remix van de Nederlandse DJ Junkie XL (JXL) en in grote delen van de wereld stond dit nummer hoog in de hitlijsten. Een jaar later werd dit succes bevestigd met een bewerking van een ander minder bekend nummer: Rubberneckin.

Op het moment van overlijden had hij een vermogen van 4,9 miljoen dollar. In 1993 was dat bedrag gegroeid tussen de 50 en 100 miljoen dollar.

In 2004 slaagde Elvis erin opnieuw de Britse hitlijsten te veroveren met de heruitgave van 17 hitsingles (aangevuld met de JXL-remix) die ook tijdens zijn leven reeds de hoogste plaats in de lijsten verwierven. Elvis bereikte opnieuw meermaals de top van de hitparade.

In 2005 werd Elvis door het Amerikaanse volk verkozen tot de top tien van de "Greatest Americans". Hij was de eerste niet-politicus in de rangschikking. Slechts Martin Luther King en zeven Amerikaanse presidenten (waaronder de Founding Fathers en Elvis-fan Bill Clinton) moest hij laten voorgaan.

De populariteit van Elvis Presley in Nederland

Vergeleken bij de Verenigde Staten en Groot-Brittannië was de populariteit van Elvis in Nederland niet buitengewoon groot. Ter illustratie: in de Verenigde Staten scoorde hij tussen 1956 en 1977 maar liefst 18 nummer één-hits, in Groot-Brittannië 17, maar in Nederland slechts 5, de laatste in 2002. Ook wisten de meeste elpees van Elvis in de jaren zeventig niet door te dringen tot de Nederlandse LP Top 50.

Records

Tijdens zijn leven verkocht hij in totaal 500 miljoen platen. In de week na zijn dood kwamen daar nog eens 8 miljoen bij. Hij brak en houdt nog altijd een aantal records in de muziekindustrie:

1. Hij had meer nummers in de hitparades dan enig andere artiest: 149.
2. Hij stond langer no. 1 in de hitlijsten dan wie ook: 81 weken.
3. Hij had de meeste no. 1-hits achter elkaar: 10.
4. Hij verdiende meer gouden en platina platen dan welke andere artiest ook.
5. Hij heeft tot nu toe meer dan een miljard platen wereldwijd verkocht, meer dan welke andere artiest ook.
6. Hij heeft het grootste aantal kijkers in de hele televisiegeschiedenis op zijn naam staan: 1 tot 1,5 miljard mensen hebben zijn show "Aloha from Hawaii" in 1973 gezien.
7. Hij heeft de 100e UK no. 1-hit gehaald met het nummer "One Night" in 2005.

Bandleden

Bill Black was Elvis' bassist tussen 1954 en 1958. In het bijzonder speelde hij mee in het nummer That's all right Mama en Don't be cruel. De staande bas waarop Bill de legendarische intro van het lied speelt, is inmiddels in bezit van Paul McCartney. In datzelfde nummer deden ook zijn eerste gitarist Scotty Moore en drummer DJ Fontana mee. Moore bleef aan tot 1968, net als D.J. Fontana (tot 1958 als onderdeel van Elvis Presley and the Blue Moon boys, daarna als ingehuurde sessiemuzikanten). Scotty Moore speelde met een elektrische jazzgitaar, zijn jazzy rock-'n-rollspeelstijl is nog steeds geroemd. Hij leeft nu (2007) nog steeds