Twee publicaties van Annelies Van Heijst waaruit we inspiratie haalden voor Empathische Zorg:
Van Heijst, Annelies, Menslievende zorg een ethische kijk op professionaliteit. Klement, 2008
"Zorg bieden aan kwetsbare mensen is een activiteit is die niet goed past bij de huidige verzakelijkingtendens en het streven naar een bedrijfsmatige aanpak. "
Ze doet een warm en overtuigend pleidooi voor een kwalitatief andere kijk op zorg en professionaliteit. Zij beweert dat in een bedrijfsmatige en marktgerichte cure en care er iets wezenlijks verloren gaat: schenken en ontvangen van erkentelijkheid tussen de betrokkenen. Is de gezondheidszorg zo ingericht dat patiënten, bewoners en cliënten alleen vaktechnisch correcte zorg ontvangen of hebben ze het gevoel dat iemand hen werkelijk ziet staan? '
In 2005 verscheen Menslievende zorg (eerste druk) en binnen anderhalf jaar beleefde het drie drukken. Heel wat lezers reageerden, blij dat iemand zich druk maakte over wat hun ook zo raakt, en dat ze woorden kregen voor wat vaak moeilijk te zeggen is.
Prof. dr. Annelies van Heijst is hoogleraar Zorgethiek en Caritas Faculteit Geesteswetenschappen Departement Cultuurwetenschappen aan de Universiteit van Tilburg.
Van Heijst, Annelies, Iemand zien staan,Zorgethiek over erkenning; Klement, 2011
Uit een boekrecensie:
"Iemand zien staan is bestemd voor mensen met belangstelling voor zorgethiek, maar zonder tijd voor dikke pillen. Annelies van Heijst ordent haar gedachten over zorgethiek nu via het thema erkenning. Wat professionals, maar ook ontvangers van zorg en hun familie gemeen hebben is namelijk dat ze willen dat iemand hen ziet stáán. Niets is erger dan dat ze over je heen kijken of als een ding behandelen. De auteur neemt zo nu en dan duidelijk stelling, ook inzake gevoelige onderwerpen. Zoals stoppen met behandelen. Of erkennen dat bij zorgen niet alleen mooie gevoelens komen kijken. Erkenning beslaat verschillende terreinen, ze heeft betrekking op professionals, maar ook op zorgontvangers en hun familie. Ze heeft ook met grootschalige structuren van doen. Dus gaat het over erkenning van instituties, en toegeven dat interventie niet het enig zaligmakende professionele repertoire is. Beknopt en op een voor iedereen toegankelijke wijze schetst Annelies van Heijst wat echte zorg inhoudt en welke obstakels er geslecht moeten worden om het zorgend omgaan met de ander werkelijk gestalte te kunnen geven."
12 Cuistax Ik kende dat woord niet. Wel go - cart, beide termen worden door elkaar gebruikt Fun: go-cart (cuistax) vooral te zien op de dijk; trapfiets met kettingen ; 1 tot 8 zitjes; gemonteerd op stalen buizen;; moeilijk wendbaar, lastig voor de benen.
Andere termen: go cart; gocart; trapauto, trapkar, skelter (Nederland), cuissetax.
Zorgverleners vinden zo'n ritje een opportuniteit als ze in groep op de dijk zijn. Kinderen zijn er gek op, vooral op de individuele go-carts. Voor de grotere trapkarren willen ze wel graag dat de volwassenen meedoen.
Goed voor de fun en voor patiënten en ouderen (indien mogelijk) om van de zeelucht te genieten samen met kinderen en zorgverleners. Als het kan is stappen belangrijker, met wandelstok, looprekje, rollator of met een wandelmaatje.
Buiten zijn en bewegen is een van de belangrijkste vragen van de zorgvragers. Dit vraagt vaak wat meer organisatie, vrijwillgers enz. In de empathische, vraaggestuurd zorg moet dit af en toe mogelijk zijn.
Sinds enkele tientallen jaren horen we geregeld over CARE en CURE.
Cure en care: verpleegkundigen stapten hun loopbaan binnen in de hoop dat naast het technische aspect, de cure, voldoende tijd en aandacht zou zijn voor de menselijke aspecten in de care.
Niet dat beide noodzakelijke componenten elkaar zouden uitsluiten, maar een balans is nodig. Sommigen vinden dat door de werkdruk en het over - beklemtonen van het management de care te veel in verdrukking komt. Empathische zorg kijkt voortdurend toe op deze balans.
Overgewicht zeker onder vorm van obesitas, echte zwaarlijvigheid, is een gezondheidsuitdaging van eerste orde. Ouderen die weinig bewegen en niet 'verstandig eten' (te veel onverzadigde vetten, suikers ...) zullen - afhankelijk van de persoonlijke aanleg - vlug verdikken. In samenspraak met de diëtisten, keuken en management zoeken we naar structurele aanpakken.
De laatste jaren is er sprake van het invoeren van een vettaks (fat tax), zoals bijv. in Denemarken, Hongarije is dit sinds 2011. Voor ongezonde en vette levensmiddelen (frites, chips...) zou deze bijkomende 'gezondheidstaks' komen, waarvan de opbrengst kan worden gebruikt voor preventiecampagnes. De meningen daaromtrent zijn bij ons verdeeld, al gaat iedereen akkoord dat zwaarlijvigheid dient aangepakt te worden, maar zonder gezondheidspolitie. Scholen en bedrijven kunnen de automaten geleidelijk verwijderen met 'ongezonde' frisdrankjes. In sommige openbare besturen geeft men stukjes fruit als tussendoortje.
In het algemeen zou men de gezonde voeding meer moeten promoten en goedkoper maken. Plus de beperking van het vleesverbruik. Acties zoals de veggiedag verdienen steun, op voorwaarde dat er keuzevrijheid is. Obesitax is (tijdelijk) in voege in sommige vliegtuigmaatschappijen voor echt zwaarlijvige passagiers.
Empathische zorg: overgewicht niet culpabiliseren maar ook niet verdoezelen
Overgewicht lijkt ons geschikt als overstap naar de zorgvragers toe; vettaks en obsesitax zouden we beperken tot discussies tussen zorgverleners op de werkvloer.
Af en toe iets vettigs eten (friet met...) kan maar alles met MATE.
Empathische zorg: accenten leggen buiten het strikte fysieke.
Holistisch.
Bewegen
Bewegen moet met PLEZIER gebeuren, zeker voor ouderen.
Fietsen en wandelen: geen competitie, geen prestaties.
Samen bewegen is leuker en interessanter.
Eten
Eten gebeurt best met PLEZIER en met ANDEREN
Tafelen is meer dan eten.
Empathische zorg: verrijk de wandeldoelen
- holistisch
In een zorginstelling is wandelen zeker een welkome oefening en biedt variatie.
'Verrijk' de wandeldoelen in de instelling zoals het bezoek aan een binnentuintje, een winkeltje, een stille ruimte, een tentoonstelling, een ontspannende activiteit, een tijdelijke opstelling in de gemeenschappelijke eetruimte, cafetaria, ontspanningsruimte, revalidatieruimte, kapsalon, prikborden met nieuwtjes van personeel en patiënten/bewoners. Het sociale speelt hier een belangrijke rol en het communicatieve: actief en passief luisteren bij elk wandeldoel.
Luister naar de voorkeuren, kijk naar realisaties binnen andere instellingen; spreek erover met de collega's en directieleden.
Betrek de vrijwilligers in deze aanpak en de bezoekers.
Zorgverleners die nieuwe leerervaringen opdoen en ze bespreekbaar maken op de werkvloer en naar patiënten en bewoners.
BEWEGEN tellen; meten is weten.
Maak voor jezelf of met je collega's een telling van het 'aantal keren' en 'hoe lang' bewegen'.
Ga na hoe je kunt komen tot een haalbaar doel. Daarover kan je dan gemakkelijker communiceren in de Empathische zorg.
Zorgvragers wandelen meestal zelf graag
Bewoners en patiënten aanzetten tot bewegen, gaat makkelijker als zorgverleners vertrekken van hun eigen (leer)ervaringen. We stellen vast dat vele zorgvragers graag en geregeld wandelen, ook op vakantie (wandelvakantie). Ze praten erover met elkaar in de koffiepauze en wisselen ervaringen uit. Dit geheel van informeel leren wordt werkplekleren als ze dit doorgeven aan patiënten en bewoners in het kader van Empathische Zorg
5 Zout: Mag ik geen zout meer eten?
Wij gebruiken zout als smaakmiddel en smaakversterker bij het koken. Zout wordt ook gebruikt om te pekelen, om de bewaring te verlengen.
Er is de laatste jaren heel wat inkt gevloeid over (bijkomend) zout in de voeding. Sommigen waren sterke voorstanders van een eerder zoutarm dieet; anderen waren voor zout met mate. Het gaat dan niet enkel over het extra zout dat personen strooien, soms als een automatische handeling. Men schat dat zowat driekwart van het zout dat wij eten komt via 'voorbereide' gerechten: pizza, ijs, brood, vleeswaren, chips, borrelnootjes...
Zout is een van de smaken naast zoet, zuur, bitter, zout en umami (in soyasaus).
In veel kookprogramma's wordt nogal kwistig omgegaan met zout, meer dan in vele keukens. Zout - laten we dit niet vergeten - is een 'smaakverdieper'. In heel wat gevallen geeft wat zout een verdiepte werking van de aanwezige smaken maar geeft geen bijkomend aroma. Smaakverdiepers met bijkomend aroma zijn bijv. knoflook en citroensap. Soms gebruikt men een klein beetje zout om de scherpe smaak van een sinaasappel te verzachten.
Mag ik geen zout meer gebruiken?
Jawel, maar met mate. Voor bepaalde personen is zoutarm dieet aangewezen: arts raadplegen.
Tip :
Probeer bij oudere bewoners en patiënten niet elk 'bijkomend' zout te bannen. Voor hen is eten bijzonder belangrijk en houden ze aan hun eetgewoontes, daarbij hoort wat zout strooien. Ga stapsgewijs te werk : reductie van bijkomend zout en vooral van die gerechten en borrelhapjes die veel zout bevatten.
4 Rolstoelgebruikers Wauwgevoel en Hoe is dat toch mogelijk?
4 Rolstoelgebruikers Wauwgevoel en Hoe is dat toch mogelijk?
Empathische zorg wordt geprikkeld door directe ervaringen. Ervaringen die een Wauwgevoel en Hoe is dat toch mogelijk?uitlokken. Dit ervoeren we onlangs nog aan de Kust. Op de dijk zie je verschillende soorten rolstoelgebruikers. Vlak voor en na de drukste periodes zie je bussen met groepen met personen met fysieke beperkingen die voor enkele dagen logeren in hotels en medische instellingen. Telkens krijg je prikkels om je in te leven in deze personen en in hun familie en begeleiders.
Zo keek ik onlangs met empathie naar een vader die met een strandrolstoel (ballonachtige wielen) zijn zoon reed in de kleine golven. De jongen schreeuwde het uit van de pret toen zijn voeten de oprollende golven voelde. Ik had een positief wauw gevoel.
Verhalen omtrent hindernissen voor rolstoelgebruikers zetten ook aan voor Empathische zorg in de zin van Hoe is dat toch mogelijk?. We hebben het dan niet enkel over de toegankelijkheid van trottoirs, gebouwen, openbaar vervoer die tot het openbaar domein behoren. Hoe is dat toch mogelijk? hoorden we ook van bezoekers aan het indrukwekkende MAS- museum (Museum aan de Stroom - Antwerpen). Liften die traag of niet werken, toiletten moeilijk bereikbaar enz. Men verzekerde ons dat er beterschap komt.
3 Empathische zorg:
Tijdens een pauze noteerden we de volgende uitspraken van zorgverleners als we het hadden over empathische zorg.
Zorg in kleine dingen voor anderen. Iemand verwees naar Levinas 'gezicht van de Ander'.
Emmanuel Levinas (Frans-Litouws-joodse) denker van het 'gelaat van de ander': een pleidooi voor het 'kleine goede'. Het geluk dat er in bestaat om te zien naar de ander, gevoelig te zijn voor de nood en de vraag van de ander. Het 'ik' dat zich laat onttronen door de ander en zich laat vervoeren door die andere wereld.
Wij zijn geen super zorgverleners.
Meer en meer zien we belang in van het informeel leren op de werkvloer door te babbelen, te overleggen met de verschillende actoren: collega's, artsen, management, vrijwilligers en met onze patiënten en bewoners.
2 Empathische zorg: holistisch en empathisch Empathische zorg is een vormingsprogramma. De ruggengraat van deze publicatie zijn de vragen en situaties van zorgvragers en zorgverleners op de werkvloer. Holistisch: aandacht voor de totale zorgcontext. Specialismen in de zorg zijn bijzonder belangrijk zijn, maar de 'totale' (oudere) patiënt/bewoner moet aan zijn trekken komen in zijn uniciteit, zijn waarden, zijn respect, zijn integriteit. Empathisch: inlevingsvermogen. Dat kan pas als er een persoonlijke betrokkenheid is van de zorgverleners. . Zelfzorg: We zullen geregeld stilstaan bij de 'zelfzorg' van de zorgverleners. Zonder deze noodzakelijke zelfzorg zullen er zaken vierkant draaien en dit in het nadeel van de patiënt in een ziekenhuis of de bewoner in een woon- en zorgcentrum. Empathische en holistische zorg begint bij de leerervaringen van een goed begrepen zelfzorg.
1 Blog Empathische Zorg als vormingssite zorgverleners
Blog bij de website : selecteer de url hieronder dan met rechtermuisknop:Koppeling openen. http://users.telenet.be/siti4/Dr.%20MM%20empathische%20zorg/Empatische%20zorg%201.htm
1 Vormingssituaties en werkplekleren voor zorgverleners.
Ontwerp Dr. Marleen Moeremans - Redactie en digitale omgeving siti4 siti4@pandora.be
We vertrekken van de (leer)ervaringen, de vragen en de behoeften van de zorgverleners,
als overstappen naar de zorgsituatie van patiënten, bewoners. De info en aanpak is tevens bruikbaar voor de vele vrijwilligers in de zorginstellingen en in organisaties zoals ziekenzorg.
Doel is dat de zorgverleners gevoeliger worden voor een empathische zorg, gericht naar de hele mens (holistisch) en ingebed in waarden zoals aandachtige nabijheid (presentie), respect, luisterbereidheid. Dit is geen gezondheidsrubriek, wel een vormingssite.
Aflevering 1 Bewegen - Voeding
in voorbereiding Aflevering 2 Vergeten - Gezondheid - Communiceren en ICT - Stress - Ontspanning
in voorbereiding Aflevering 3 Waarden - spiritualiteit - emoties - intimiteit
Aanvullingen: We vullen geregeld de afleveringen aan met reacties van gebruikers en nieuws uit de (gespecialiseerde) media.
Opzoeken in een webbladzijde van de vormingssite Empathische Zorg: toetsen Ctrl en F samen indrukken en typ het woord dat je wilt zoeken.
Reacties sturen naar redactie siti4 siti4@pandora.be
