Van de paardentram naar de Dampoort tot de Hermelijn naar Flanders Expo
19-01-2008
0. vervoer Gent (282a)
In oktober 1907 plaatste de Gentse trammaatschappij bij de "Ateliers Métallurgiques de Nivelles" een bestelling van 12 open rijtuigen. Op 22 april van het volgende jaar kwam er nog een bijbestelling van vier zogeheten "zomertrams" en zes open sleeprijtuigen. Ze waren identiek aan deze welke tijdens het warme seizoen op de lijn Oostende - Blankenberge in dienst waren gekomen. Begin juli 1908 kwamen de eerste vier te Gentbrugge aan. Ze reden op de lijn van het Sint-Pietersstation naar Gent-Zuid ter gelegenheid van de "Gewestelijke Landbouwtentoonstelling" in het Citadelpark. Ze waren in het geel geschilderd met versierd met blauwe lijntjes. De banken in "acajou" stonden dwars en waren voorzien van een klikbare leuning. Ze kregen de nummers 201 tot 216 toebedeeld, maar in 1913 zouden ze hernummerd worden van 216 tot 231. De 216 is thans verheven tot museumrijtuig en nam in september 2004 deel aan de historische tramstoet door het stadscentrum. Het open rijtuig centraal in beeld begeeft zich langs lijn 1 van het Graaf van Vlaanderenplein naar de Korenmarkt. Links een "gewone" trolleytram die de Vlaanderenstraat verlaat en via de westzijde van het plein naar Ledeberg rijdt.
Ook hier draagt de trolleytram (wellicht de 113) één lantaarn in het midden van het paneel. In tegenstelling met de 150 op het Frankrijkplein is het bord met de tweetalige reisweg hier wel voorzien van het cijfer 4. Ten tijde van de accutrams lag in de Hofbouwlaan slechts één spoor, dat werd in 1904 verdubbeld. Het rijtuig komt van het Sint-Pietersstation aan de Parkplaats en begeeft zich naar de Heuvelpoort, richting Zuidstation en de terminus aan de Sint-Jacobskerk. Links het Citadelpark, rechts de normaalschool. (Gand - "L'école Normale)
Een prachtige opname van het Frankrijkplein met de Marcellisbrug, de Lammerstraat en de imposante koepel van de "Nieuwe Cirk", toen nog duidelijk zichtbaar wegens het ontbreken van bebouwing aan de Huidevettershoek. Zo te zien heeft de fotograaf zijn opdracht niet onopgemerkt kunnen vervullen, want een achttal figuranten vullen met de nodige trots het decor aan. Ter hoogte van de ranke "dame in het wit" en "Hôtel Russie" op de hoek van de Kuiperskaai rijdt trolleytram 150 op de lijn tussen Sint-Jacobs, het Zuidstation, Gent-Sint-Pieters en de Korenmarkt. Merkwaardig hierbij is het feit dat het bord boven het rijtuig wel in twee talen de lijn aanwijst, maar het nummer vier ontbreekt... (Gand - Rue de l'Agneau et le Cirque)
De Korenmarkt met twee trolleytrams nabij de grote kiosk met wachtzaal, toiletten en krantenafdeling. Het nieuwe postgebouw begint stilaan vorm te krijgen maar binnenin is de afwerking nog volop aan de gang. Ook het torenuurwerk zou nog jaren op zich laten wachten, zelfs tot na de officiële opening op 24 oktober 1910. De opname dateert van 1906 of iets later, want de rijtuigen zijn reeds uitgerust met een houten bord waarop het lijnnummer vermeld staat. Nog een jaartje wachten vooraleer de tramgeleider tegen weer en wind zou worden beschermd door middel van een "glazen raamschutsel". Onderaan zien de koetsiers en vooral de paarden de bui al hangen: de toename van het "nieuwerwetse" verkeer zal hen vroeg of laat hun job kosten... ("Gand - La nouvelle poste" - uitgeverij Nels)
Zicht op het gebouwencomplex van de "Société anonyme des Tramways électriques de Gand" te Gentbrugge. Uiterst links de schouw van de elektriciteitscentrale, een door paarden te trekken houten ladderwagen, de rijtuigenloods en het tot trolleytram omgebouwde rijtuig 101. Rechts in de loods een stoomtram. Aan de rechterzuil bemerken we de aankondiging "Salle d'attente - Wachtzaal". De terminus van lijn 2 "Stapelhuis - Keizerpoort - Zuidstatie - Koornmarkt - Muidepoort - Meulestede" bevond zich toen binnen de omheining van de stelplaats. UIterst rechts het dienstgebouw, gesloopt in 1981 en het aanvankelijk enkel spoor van lijn 1 " Arsenaal - Zuidstatie - Koornmarkt - Rabot - Gazometerlaan", verdubbeld in maart 1912 in het vooruitzicht van de opening van de lijn naar Melle in december dat jaar.
Het "Groot Vleeshuis", toen nog niet voorzien van de talrijke trapgeveltjes langs de kant van de Groentenmarkt, met op de hoek het piepkleine café "In 't Galgenhuis" . In de verte het ontwaren we het pas gerenoveerde Gravensteen. Rechts het dubbel tramspoor over de Vleeshuisbrug en de accumulatorentrams 124 (vooraan) en 104 (op de achtergrond). Ze dragen beide een klein bordje boven het rijtuignummer warop de eindbestemming staat, hier jammer genoeg niet duidelijk leesbaar. Twee tramlijnen liepen over de Vleeshuisbrug, enerzijds deze via de Burgstraat naar het Rabot en de Gasmeterlaan (die wat later het nummer 1 kreeg), anderzijds die via de Geldmunt naar de Muide en Meulestede, de latere lijn 2. Het verkeer van voetgangers was daar dagelijks zeer druk. Zelfs de "eenzame fietser" acht het raadzamer zijn weg "op stap" verder te zetten... (uitgeverij "Star" - Héliotype De Graeve, Gent)
Deze ingekleurde prentbriefkaart, afgestempeld op 21 augustus 1903, toont ons "L'Eglise Saint-Jacques", gezien vanaf de Vlasmarkt. Centraal het wachthuisje van de tram, inclusief krantenkiosk, uiterst rechts de terminus van de lijn die via Gent-Zuid, Sint-Pietersplein, Heuvelpoort, Citadelpark, Sint-Pietersstation, Kortrijksesteenweg en Nederkouter in een wijde boog rond het zuidelijk gedeelte van de stad naar de Korenmarkt leidde. De accumulatorentram kreeg terecht een donkergroene kleur toebedeeld. Let ook eens op de mode van die tijd. De oude heer met wandelstok, de ranke dames in het zwart en het meisje dat schuchter in de richting van de fotograaf kijkt staan er model voor... (uitgever: Albert Sugg)
Zicht vanaf de Lammerstraat op wat thans het Frankrijk- en Wilsonplein is. Rechts de hoofdingang van het majestueuze Zuidstation. Links van de zes bomen en de "pissijnen" op de vluchtheuvel twee tramsporen en een overloopspoor. Het Wilsonplein was destijds de terminus van wat later lijn 5 zou heten: Dampoort - Kasteellaan - Van Arteveldeplein - Zuidstation. De latere lijn 4, met vertrekpunt aan Sint-Jacobs, bereikte het plein langs de Keizer Karelstraat om zich dan verder langs de Lammerstraat, de Sint-Pietersnieuwstraat en de Heuvelpoort naar de Parkplaats, de Kortrijksesteenweg, de Nederkouter en de Korte Meer naar de Korenmarkt te begeven.
Accutram 139 komt van de Korenmarkt en rijdt de Veldstraat zoals bepaald na het in voege treden van de nieuwe richtlijnen op het vervoer. Betreft het hier een rijtuig van lijn 4 naar de Kortrijksepoort, dan zal aan het einde van de winkelstraat rechtdoor naar de Ketelbrug en de Nederkouter worden gereden. Gaat het daarentegen over lijn 2, dan zal van de Veldstraat links worden afgeslagen naar de Zonnestraat en de Kouter.
Accutram 107 op de Kouter. Het rijtuig bolt naar het Zuidstation. Aanvankelijk reden de trams die van het Zuid of de Kortrijksepoort kwamen langs de Veldstraat naar de Korenmarkt. In de tegengestelde richting werd het spoor in de Posthoornstraat (thans Sint-Niklaasstraat) en de Korte Meer bereden. Op 26 november 1899 werden de nieuwe richtlijnen op het vervoer van kracht, waarbij de rechterkant van de straat moest worden behouden. De rijrichting in de hogergenoemde straten werd bijgevolg omgekeerd. (uitgever: Albert Sugg)
AFLEVERING 24 (WEEK VAN 21 TOT 27 JANUARI 2007) TERUG BESCHIKBAAR !!! ==========================
Zicht op de Korenmarkt omstreeks 1900 met drie accumulatorentrams, waarvan die links het nummer 124 draagt. De plaats vormde de verbinding tussen de lijnen van de Dampoort, de Brugsepoort, de Muidepoort en het Rabot (Gasmeterlaan) enerzijds, het Zuidstation en Gent-Sint-Pieters (toen nog gelegen aan de Parkplaats) anderzijds. Uiterst rechts "Au Bon Marché", enkele open koetsen (de voorlopers van de huidige taxi's) en een klassieke rode postbus, zoals er nu nog een exemplaar op het Veerleplein staat. De 42 tramrijtuigen, wat later aangevuld met de reeksen 143-147 en 148-155, hadden oorspronkelijk een donkergroen koetswerk. (uitgever: Albert Sugg)
In deze en de volgende twee afleveringen is het thema
DE GENTSE STADS- EN BUURTTRAM OP OUDE PRENTBRIEFKAARTEN.
We gaan dus nog voor een poosje de nostalgische toer op. Wat ons beter bekend is als de "postkaart" werd aan het einde van de negentiende eeuw een echte rage. Daarop schitterden in zwart-wit en later in kleuren de belangrijkste en merkwaardigste stads- of dorpszichten, zoals pleinen, parken, kastelen, kerken, monumenten, molens, stations, enz. De elektrische tram en de stoomtram stonden daarop zelden centraal en kwamen eerder toevallig en op grote afstand even in beeld. Soms heb zelfs de indruk dat de "portrettentrekker" stond te wachten tot het lawaaierige of luchtvervuilende vehikel uit het zicht verdwenen was... Gelukkig waren er interessante uitzonderingen en daaruit volgt nu een eerste selectie, met de Gentse accumulatoren- en trolleytrams als blikvangers. De periode 1899-1919 dus. Volgende week komt het interbellum en de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog aan de beurt en in aflevering 26 de stoom- en elektrische trams van de buurtlijnen rond de stad.
Op 31 maart 1974 verzorgde motorrijtuig 360 de allerlaatste rit met een drie-asser in reizigersdienst. De opname toont ons de beide trambedienden bij hun "old-timer" aan de terminus naast de Muidebrug. De afreis naar de stelplaats kan beginnen. De voorplaat was voor de gelegenheid voorzien van de tekst "laatste oude tram 10" en de afkorting "R.I.P." die enkel op het rijtuig betrekking had, want lijn 10 overleefde het evenement dankzij het inzetten van PCC's 's anderendaags. (foto: W. Gogaert)
Twee tramlijnen verdwenen in de jaren zestig uit de Muidewijk en werden door autobusdiensten vervangen: lijn 6 bij de jaarwisseling 1962-1963, lijn 5 op 1 juni 1965. De volgende belangrijke stap in de ontwikkeling van het openbaar vervoer was het inzetten van PCC-rijtuigen op lijn 4 vanaf 12 juli 1971. Het laatste traject waarop de oude rijtuigen circuleerden was lijn 10. De inwoners van het Neuseplein, de Sassekaai en de Voormuide zagen in de overgangsperiode tussen juli 1971 en maart 1974 oude drie-assers en nieuwe PCC's de revue passeren...
Boven: in de Voormuide wordt de drie-asser 336 op lijn 10 gevolgd door een PCC op lijn 4
Onder: met de komst van de PCC's op lijn 4 ontstond een nieuwe situatie voor de reizigers. Er kwam definitief een einde aan het soms onvoorzichtig op- of afspringen van het rijtuig. Even wachten tot de trambestuurder de deuren in werking stelde was voortaan de boodschap. Een drie-asser van lijn 10 komt via de Sassekaai het eerste rijtuig vervoegen.(foto: F. Coussens - 25 maart 1973)
Nog twee opnamen van tramverkeer in de Voormuide midden de jaren zestig. Boven: een wat verwarrende toestand, waarbij drie-asser 359 zich op lijn 4 naar het Sint-Pietersstation begeeft en rijtuig 374, in dienst op lijn 5 op het naastliggende spoor in de richting van de Muidebrug rijdt. Wellicht was de spoorinfrastructuur toen reeds zoals te zien is op de bovenste foto van de vorige rubriek. Het kon ook zijn dat door werken op het Neuseplein of de Sassekaai de keerlus niet kon worden bereden.... Onder: de halte aan het uiteinde van de Voormuide vlakbij het kruispunt met de Muidelaan bood destijds niet de minste faciliteit voor de tramgebruikers. Bij gebrek aan een vluchtheuvel begeeft een reizigster zich naar het midden van de straat, om vervolgens een aanzienlijke klim te wagen vooraleer van het ritje te kunnen genieten... (foto van rijtuig 351 op lijn 4: E.J. Bouwman - 1964)
Boven: rijtuig 332 op lijn 10 in de Voormuide. Na de afschaffing van de tramlijn naar Meulestede eind 1963 werd het rechter spoor naar de Muidebrug gedeeltelijk opgebroken en vervangen door een wisselspoor. Ook de klapveren voor de bovenleiding zijn van de brugportieken verwijderd.
Onder: Drie sporen ter hoogte van de Scheepvaartstraat, waarvan in gewone omstandigheden enkel het middelste werd gebruikt, zoals dat hier het geval is met drie-asser 358 die zich op lijn 4 naar het Sint-Pietersstation begeeft. De beide andere rijtuigen, de 335 met de rolfilm op "10 - Muidebrug" en de 336 met de vermelding "Speciaal", maken deel uit van een excursie voor tramhobbyisten, die zelfs tot aan de terminus van lijn 20 in Melle leidde. (foto : 16 maart 1968)
We wijken even af van onze verkenningstocht om een blik te werpen ten noorden van de Muidebrug. In beeld drie-asser 386 aan de terminus van lijn 6, gestationeerd op het eindje doodlopend spoor langs de huizen. Links onderaan het uitwijkspoor voor de aan- en afvoer van de rijtuigen over de brug. De rest van het tafereel lijkt volkomen tot de plaatselijke folklore te behoren. Zo was het midden de jaren vijftig niet ongewoon dat de Gentse tramrijtuigen met Franstalige reclamepanelen rondjes reden. Waar hier "Café Chat Noir" prijkt had evengoed "Koffie Zwarte Kat" kunnen staan, maar dat was voor die tijd nog iets te vooruitstrevend. Om het dan maar niet te hebben over de vijftalige aankondiging naast het plaatselijk bankfiliaal... De tramreizigers zijn "goed gezeten", hoog en droog, maar de concurrentie loert onder de gedaante van een glimmende Amerikaanse slee van het bedrijf "Haventaxi", open dag en nacht. De chauffeur leunt onverschillig tegen de zandbak van de ETG en wacht...op Godot... (foto: Bazin (F) - 4 juli 1955)
Boven: het rechterspoor in de Voormuide, gezien van uit de Sint-Salvatorstraat werd in normale omstandiheden slechts bereden door rijtuigen die komende van de stelplaats naar de Muidebrug reden om er de dienst op lijn 6 naar Meulestede te verzekeren. Vanaf oktober 1957 reden de trams van lijn 4 om de beurt naar de Muidebrug en de Meulesteedsesteenweg. De rolfilms droegen in de avonddienst vanaf de Sint-Niklaasstraat de vermelding "Meulestede". In beeld drie-asser 321 op lijn 10 gevolgd door een andere op lijn 5 en rechts rijtuig 346 dat zich naar lijn 6 over de Muidebrug zal begeven. (foto: R. Temmerman - 21 september 1960)
Boven: drie-asser 316 met een aanhangwagen van het type 55-64 vertrekkensklaar voor een rit langs lijn 10 naar het Sint-Pietersstation. Blijkbaar was er die dag opvallend veel verkeer van zwaar beladen vrachtwagens, waardoor er in de tegenovergestelde richting nog amper een doorgang was voor personenwagens en fietsers. (foto: R. Temmerman - 10 september 1962)
Onder: links drie-asser 383 op lijn 5 die aan een rit naar "Zwijnaarde" begint, onmiddellijk gevolgd door een rijtuig dat dienst doet op lijn 4 of 10. Op deze opname zijn aan de portieken van de Muidebrug nog eens duidelijk de klapveren te zien welke de elektrische stroom moeten verzekeren bij het overrijden van rijtuigen voor lijn 6.(zie vorige aflevering)
Boven: drie-assers aan de terminus "Muidebrug". Vooraan rijtuig 349 op lijn 4, daarachter een rijtuig van lijn 5. Terloops de opmerkering dat tot halfweg de jaren zestig een klein plaatje met het lijnnummer in een bakje werd geschoven dat midden onder de zijramen was bevestigd. Naderhand kreeg het een plaats tussen het platform en het eerste raam. (foto onderaan) Onder: tegelijk met de verdwijning van de drie-assers in reizigersdienst kwam vanaf 1 april 1974 een einde aan de dubbele personeelsbezetting, bestaande uit de geleider of "wattman" en de ontvanger. Al die jaren moesten ze gedurende de diensturen wel en wee met mekaar delen. Getuige daarvan deze schitterende "pose" van twee trouwe, goedgeluimde makkers bij drie-asser 341...
Tweemaal de terminus van de stadslijnen aan de Muidebrug. Op beide opnamen is duidelijk te zien dat de sporen van de ETG en deze van de goederendienst van de NMVB daar in elkaar verweven waren. De foto's dateren van na de afschaffing van de buurtspoorlijnen. Daardoor is duidelijk te merken dat één van de binnenrails al een tijdje buiten gebruik zijn gesteld. De bovenleiding naar Dok-Noord is evenwel nog niet verwijderd. Boven: drie-asser 321 in dienst op lijn 10. Onder: rijtuig 382 beëindigt een rit op lijn 5 en heeft de rolfilm achteraan reeds op "Zwijnaarde" staan. (foto's: R. Temmerman - 21 februari 1960)
Drie-asser 325 met aanhangwagen uit de reeks 65-72 geparkeerd op het Emiel Braunplein, richting Klein Turkije, klaar om de rit langs lijn 4 naar het Sint-Pietersstation aan te vangen. Foto uit 1958, kort voor de afbraak van de huizenrij. Rechts een gedeelte van het belfort.
NOG VEEL MEER OVER HET GENTSE OPENBAAR VERVOER!!!
Bekijk ook het blog "MIVG" van Dany !!!! ________________________________________
