Esdoorns – Acers – Algemene weetjes .

De Latijnse naam voor esdoorns is Acer , behorend tot de familie Aceraceae en wordt sinds 1753 algemeen gebruikt . In Japan noemt men Japanse esdoorns “ Momijii “ .

Die bomengroep ( Japanse esdoorns ) heeft een grote sierwaarde , doch er zijn ook andere mooie soorten esdoorns , denk maar aan Acer Capillipes , - Davidii en - Pensilvanicum met hun zeer mooie en decoratieve streepjesbast . Esdoorns kunnen in grote en kleine tuinen , in potten of als bonsai . Japanse esdoorns behoorden als een van de eersten als bonsai , later kwam daar de Acer Buergerianum bij . Rood – en groenbladige Acer Palmatum soorten komen het meest als bonsai voor . Van de Acer Japonicum soorten zoals Acer Japonicum Aconitifolium en Acer Shirasawanum Aureum , deze soort komt minder bij bonsai voor . De acers zijn nu toch verspreid over zeer vele landen op de wereld . Er behoren zeer veel soorten van het geslacht , alsook cultivars en variëteiten . Sommige bronnen spreken van wel 1000 cultivars bij Acer Palmatum .Het hout van esdoorns heeft een grote sierwaarde , is van hoge kwaliteit voor de meubelindustrie..

Japanse esdoorns behoren niet tot de “ grote bomen “ maar eerder tot de “ struik vormige “ soort .Esdoorns onderscheiden zich van andere bomen door hun knopvorming bestaande uit verschillende kleuren , overlappende schubben of juist elkaar niet overlappend .

Acer Palmatum en Acer Japonicum hebben twee knoppen aan de top van de tak , de eindknop , de derde knop is meestal niet ontwikkeld en niet of bijna niet te zien . De meeste andere esdoornsoorten hebben maar één knop . Hun bladeren onderscheiden zich van andere soorten bomen door hun opvallende kleur , grootte en insnijding ( lobben ) . De prachtige voorjaarskleuren en het ontluikende blad zijn kenmerkend voor de Japanse esdoorns . Dat esdoorns ook bloeien in april - mei zal menigeen verbazen . Gele bloemen bij de A. Platanoides en bij de A. Circinatum met mooie paarse meeldraden . Bij de A. Japonicum Aconitifolium staan de bloemen op lange stelen wat zeer decoratief is . De zaden zijn gevleugeld , komen meestal paarsgewijs voor ( ook drie kan wel eens voorkomen ) ,bestaan uit twee nootjes met elk één vleugel die verschilt in hoekstand tegenover elkaar volgens soort . De vleugel is dikwijls rood gekleurd . Eén van de opvallendste kenmerken bij de esdoorns is dat het rijpe zaad zich verspreid door rond te draaien voor het op de grond neervalt . De ontwikkeling van talrijke soorten esdoorns komt in China en Japan voor , wordt daar bevorderd door het vochtige klimaat die er heerst .

De A.Japonicum is een bladverliezende kleine tot 10 m hoge boom , grijsachtige bruine schors . De knoppen staan paarsgewijs en de buitenste schubben van de knoppen zijn paars van kleur . Het blad is 5 tot 12 cm groot en ondiep ingesneden ( 7 – 11 lobben ). De bladrand is onregelmatig gezaagd . Mooie esdoornsoort met diep karmijnrode herfstkleur .

De A.Palmatum zijn twijgen zijn groen later zwart grijs Cultivars kunnen ook roodkleurige twijgen hebben . Vrij kleine knoppen en altijd paarsgewijs aan de tak . Het blad is 5 tot 9 cm groot en heeft 5 – 7 langwerpige lobben met een diepe insnijding tot 1/3 of de helft , de bladrand is dubbel gezaagd . De bovenzijde van het blad is diepgroen terwijl de onderzijde lichtgroen is .Deze mooie soort heeft een adembenemende herfstkleur .

Esdoorns zijn onderverdeeld in groepen :

De meest voorkomende en bekendste groepen zijn :

- Palmatum groep : Rood – of groenkleurig ingesneden vijflobbig blad .

- Dissectum groep : een zeer fijn blad diep ingesneden tot de bladvoet , groen – roodkleurig .

Blad laat zich moeilijk of niet verkleinen bij bonsai .

- Dwerg groep : Langzaam groeiende compacte cultivar . Sommige komen maar 90 cm groot .

( Yatsubusa groep )

- Bontbladige groep : cultivars met bont blad .

- Japonicum groep : kenmerkend is de zeer korte stam . Zeven - of meerlobbig blad .

( Shirasawanum groep )

Alle soorten Japanse esdoorns hier beschrijven kan niet , er zijn er enorm veel . In vorige artikels zijn soorten vernoemd die ik zelf in mijn bezit heb .

Verzorging van esdoorns in de tuin .

Deze soort vraagt eigenlijk weinig verzorging , ze passen zich goed aan . Ze groeien in bijna alle grondsoorten . Goed doorlatende leemachtige grond is ideaal . Natte voeten zijn uit den boze , dit verdragen ze niet ! * Bonsai verzorgen vraagt meer aandacht .

Bij mijn bezoek aan Boskoop (Nederland) bekeek ik de standplaats van de vele esdoorns . Ieder voortuintje heeft daar een Japanse esdoorn specimen staan in volle glorie . Boskoop met zijn hoge waterstand ( omwaterde eigendommen ) en zijn veenachtige grond . Daar doen ze het blijkbaar uitstekend , daar moet een ideale voedingsbodem voor de Japanse esdoorns zijn .

Alle esdoorns kunnen in zure grond groeien maar niet alle soorten verdragen kalk .Volgens sommige literatuur zouden Japanse esdoorns zowel op zure als alkalische grond gedijen .

Al mijn Japanse esdoorns staan in zure leemachtige grond .

Standplaats van esdoorns .

Wie aan de kust woont doet er best aan geen Japanse esdoorns aan te planten . Deze soort houd niet van de zilte zeewind waardoor de bladeren onherstelbare schade oplopen .

Bij mijn bezoek in Oostende (België) aan de openbare Japanse tuin “ Shin Kai Tei “ gelegen in het Koningspark dicht bij de zee bemerkte ik schade aan de A.Palmatum Dissectums die er aangeplant staan .

Voor standplaats , zie ook vroegere beschrijving op deze site .

*Acer Palmatum soorten , ook als bonsai , hebben graag wat zon en een halfbeschaduwde standplaats in de namiddag , beschut tegen noorden – en oostenwind .

A.Japonicum staat graag in de schaduw , ook bonsai , omdat de meeste soorten van origine in de natuur door andere planten overgroeid zijn .

Een normale standplaats kan voor de Acer Campestre , - Ginnala , - Platanoides en – Pseudoplatanus .

Herfstkleuren . Een droge zomer geeft schitterende herfstkleuren . In het vroege najaar een korte vorstperiode kan de herfstkleuren nog intenser maken . Bij een natte zomer en herfst dan valt de herfstkleur tegen . * Bonsaitip : Bonsai van loofbomen vanaf sept. aan de droge kant houden geeft mooiere herfstkleuren .

* bonsai info

*Esdoorns geschikt voor bonsai .

Acers met klein blad , een dikke stam , fraaie voorjaars – of herfstkleuren of beiden die een goede vertakking hebben met veel twijgen zijn geschikt voor bonsai . Naast de esdoorns die goed uitzien en goed snoei verdragen , zijn krachtige groeiers ideaal .Veel gebruikte soorten vanuit Japan zijn de A.Palmatum Deshojo , - Seigen , - Kagiri , - Nishiki , - Kashima , - Katsura en Acer Buergerianum .

A.Palmatum is eleganter , sierlijker en kleurrijker dan A.Buergerianum die robuster is van vorm . Hij wordt ook vlugger dik dan A. Palmatum soorten .

A.Palmatum Asa –Gawa is een prachtige boom met grove schors ( snake skin ) zeer mooi , niet zomaar te koop en nogal prijzig in aanschaf .

*Insecten belagen esdoorns .

- Bladluizen : komen nogal veel voor in het voorjaar , juist na het uitlopen van het blad en brengen zo schade toe aan de jonge bladeren .Ze remmen de groei af en vormen zo mis groeit blad . In de winter sproeien met een product helpt de overlevingskansen van de bladluizen intomen . Tijdens seizoen bestrijden met een selectieve insecticide .

- Schildluizen : zuigen sappen uit de plant en verzwakken zo de esdoorn . Door ’s winters te spuiten met een product kan u de schildluizen indijken . Later handmatig verwijderen of schild aanstippen met penseel gedrenkt in alcohol wel opletten de plant niet te raken !

-Taxuskever : kan ook veel schade toebrengen . De larven eten de wortels weg en de kever vernietigt ook de wortels . Hij komt pas ’s avonds te voorschijn waar u hem dan handmatig kan vernietigen . Indien er vele zitten kan een afdoend middel voor te spuiten gebruikt worden

*Ziekten bij esdoorn .

Afsterven van jonge twijgen , zwarte vlekken op de takken , blad verdroogd zijn allemaal symptomen van ziekte .( Vroegere artikel beschrijft Verticillium Albo-Atrum ', een verwelkingsziekte en wat er aan te doen of nog beter te voorkomen ) .

- *Meeldauw kan ook voorkomen als de standplaats niet optimaal is (in de tuin een afgesloten vochtige ruimte als standplaats) Of bij het begieten ’s avonds dat de bomen niet meer de tijd krijgen voor de nacht ingaat om op te drogen

. - Zwarte vlekkenziekte : komt voor bij A.Platanoides en A.Pseudoplatanus .

Vermeerderen van esdoorns .

Dit kan door zaaien , stekken , enten , oculeren , afleggen en marcotteren .

- Zaaien : ( zie ook een vroeger artikel die zaaien behandeld ) Variëteiten van Japanse esdoorns vermeerderd door zaad geven dikwijls planten die afwijken van de moederplant .De zuivere soorten geven daarentegen uit zaad dezelfde soort .

U kan zaad verzamelen en goed laten drogen om beschimmeling en rotten te voorkomen .

Vooraleer esdoornzaad te zaaien moeten de zaden eerst een koudeschok ondergaan ( stratificeren ).

In de natuur wachten de zaden op een vorstperiode , pas dan zullen ze in het voorjaar kiemen .

Geen vorst tijdens de winter , dan blijven ze ongekiemd liggen , wachtend tot volgende winter. Kunstmatig kunnen wij dat ook .14 dagen voor het zaaien ( februari – maart ) zaad eerst twee dagen in water weken . Daarna het zaad mengen in vochtig rivierzand , per soort in een plastiekzak doen , dichtknopen en in de diepvries stoppen .

Die handeling noemt Stratificeren .Voor het zaad te weken en te vervriezen kan u het eerst in een cylindrische doos doen waar langs de rand schuurpapier is in aangebracht . Met de doos met zaad schudden wrijft het omhulsel wat af van het zaad , wat de kieming achteraf gemakkelijker maakt . Eind februari – maart kan gezaaid worden in een goed doorlatende , grofkorrelige grond of rivierzand . Na zaaien de zaden afdekken met een laagje ( 1 cm ) zand om het dichtslaan bij het begieten te voorkomen . Tweede voordeel is dat de kiem goed door dit medium kan groeien . Afhankelijk van de temperatuur kiemt het zaad na twee tot zes weken .

(*) bonsaitip

Esdoorns planten in de tuin .

Het plantgat dient goed voorbereid te worden , erg belangrijk , zeker bij Japanse esdoorns . Maak minstens het plantgat twee maal zo groot als de wortelkluit . Planten in container dienen even diep geplant te worden als de bovenkant van de pot . Aanplant in de herfst of in de winter bij niet vriezend weer daar zal de watergift bij de aanplant niet zo’n rol spelen na de 1^e gietbeurt . Aanplant in het voorjaar vraagt meer aandacht voor water geven , zeker controle doen bij droge perioden . Eens de boom aan de groei is kan bemesting gegeven worden . Japanse esdoorns vragen geen steun bij de aanplant . Geënte grote exemplaren en esdoorns op stam vragen een steunpaal om de ent niet af te breken bij wind en de wortels de kans te geven om aan te slaan door ze niet te laten bewegen in de aarde .

Esdoorns in potten of schalen .

Liefst in een zeer luchtig mengsel planten om de te vrezen verwelkingsziekten ,verticillium en fusariumrot te voorkomen . Tegen verticillium en fusariumrot is geen chemisch bestrijdingsmiddel voorhanden . Aangetaste delen verwijderen alsook de zwarte rotte wortels en een nood verpotting uitvoeren . Uw bonsaigereedschap die u hierbij van doen had goed ontsmetten ! Preventief kan aangieten van een product tegen stengelbasisrot misschien helpen om die verwelkingsziekten te voorkomen . Dit product probeert de waterkanalen in stam en takken open te houden en zo de gevreesde verwelkingsziekten te voorkomen . Product tegen stengelbasisrot ( Phytophthora ). Japanse esdoorns in volle grond ook luchtig aanplanten om dezelfde reden ! Zorg voor een goede waterafvoer onderin de pot . Bij het te nat staan kunnen er bruine randen optreden aan het blad bij Japanse esdoorns . ’s Winters hebben de bomen weinig water van doen , vochtig houden is genoeg terwijl in de zomer iedere dag water moet gegeven worden . Japanse esdoorns kunnen verloren gaan door overbemesting met kunstmest of door te stikstofrijke , felle mest , oppassen is de boodschap !

* Bij bonsai in schalen is acadama ( Japanse kleikorrels in diverse grootte ) de meest afdoende grondsoort . Bemesting aanpassen en watergifte dagelijks controleren !

Verpotten van esdoorns .

Jonge esdoorns jaarlijks want die wortelkluit groeit enorm en de boom zou uit zijn pot kunnen groeien . Oudere kunnen een paar jaar overslaan .

Snoei bij esdoorns .

Algemeen gezien moeten esdoorns in volle grond weinig gesnoeid worden .Lange uitlopers kunnen ingekort worden om de vorm van de boom te behouden . Bij de A.Palmatum soorten kan er dood hout ontstaan die moet verwijderd worden om de boom mooi en gezond te houden . Bij bonsai wordt er meer gesnoeid om de vorm te maken en of te behouden .Wortels van esdoorns in potten of schalen kunnen eveneens gesnoeid worden in de rustperiode van de boom , liefst juist voor het uitlopen van de knoppen . Zo kan de boom in dezelfde pot of schaal blijven en dient er geen grotere pot gebruikt te worden . * Idem bij bonsai .

*Vormsnoei bij esdoorns als bonsai ( gezonde bomen ) liefst juist na de bladval ofwel tijdens volle zomer om het bloeden van de gemaakte wonden niet te hebben en zo de boom niet onnodig uit te putten door verlies van zijn sappen . Acers lopen uit in april , de twijgen laten groeien tot er drie a vijf bladparen zijn en dan inkorten tot op het tweede blad . Indien mogelijk direct *pinceren bij het 3^e bladpaar dan bekomt u kleinere *internodiën en fijnere dunne vertakking . Sommige soorten groeien maar één keer per jaar , andere hebben twee groeimomenten . Kan bij bepaalde soorten door bladsnoei geforceerd worden om opnieuw te groeien . Bladsnoei kan uiteraard enkel bij gezonde bomen gebeuren !

* bonsaitip .

* pinceren is het middelste bladpaar onmiddellijk verwijderen van als het zichtbaar is bij het uitlopen van de esdoorn .

* internodiën is de afstand op een tak tussen twee bladparen .

Dit ter informatie meegeven :
- Esdoorns - Gids voor liefhebbers en vakmensen  James G.S.Hames
ISBN 9060975758                 (Nederlandstalig)

- Japanese Maples  J.D.Vertrees
ISBN 0-88192-048-7             (Engelstalig)

Japanse tuin

Stapstenen in een vijver over het water of in een beek kunnen in vervanging zijn van een brug . Wordt veel toegepast in Japanse tuinen aangezien de tuinpaden ook bestraat zijn met stapstenen is dit over de vijver een verlengde hiervan . Stapstenen liggen in een tuinpad , vooreerst om het pad aan te duiden en ten tweede omdat u niet vlug zou stappen , zijn dus hindernissen op uw weg en om zo meer te genieten van de omgeving .