een kritische kijk op onze 'beschaving' (?) homo homini lupus of 'l'enfer c'est les autres'
06-10-2009
Curator gevraagd voor Molenbeek
Bart Eeckhout, chef politiek van De Morgen en inwoner van de Maritiemwijk in Molenbeek, schrijft een brandbrief aan zijn burgemeester Philippe Moureaux (PS).
De burgervader van Molenbeek mag zich even onaantastbaar wanen als de schoffies die sommige straten van zijn gemeente onveilig maken. Om de verderfelijke spiraal te doorbreken in gemeenten die er niet in slagen zichzelf democratisch te verversen, zijn ingrijpender maatregelen nodig
We moeten niet te toegeeflijk zijn voor de jonge dealertjes en straatschoffies die een paar weken geleden een oorlogje met de politie voerden in de straten van Molenbeek. Maar de echte verantwoordelijkheid voor het gevoel van straffeloosheid bij steeds weer nieuwe en jongere groepjes allochtonen, schrijft Molenbekenaar Bart Eeckhout, ligt wel degelijk bij de politieke bestuurders die de potentiële no-gozones in het hart van hun gemeente al jarenlang opgegeven schijnen te hebben.
Het is weer rustig in Molenbeek. Die rust is, helaas, bedrieglijk. Het is kalm omdat rellen nu eenmaal niet kunnen blijven duren, omdat de nervositeit bij het einde van de ramadan wat weggezakt is en omdat de lange, warme zomer van verveling eindelijk plaats heeft gemaakt voor koeler herfstweer. Klinkt banaal, maar praat met gelijk welke straathoekwerker of jeugdbegeleider in de buurt en hij zal je zeggen dat er ten gronde niets veranderd is. Bij het minste of geringste incident kan de stop zo weer van de gasfles schieten.
Het punt is niet dat je in twee weken tijd structurele oplossingen mag verwachten, het punt is dat het hier al decennialang zo gaat. Zeggen dat er in de straten van Molenbeek (alweer) een generatie jongeren opgroeit voor galg en rad, is dan ook allang niet moedig of taboedoorbrekend meer. Verstandige mensen, van links en rechts, waarschuwen daar al jaren voor. Als die jongeren zich met een gevoel van straffeloosheid op straat begeven, is dat omdat de lokale bewindsvoerders hen allang opgegeven hebben. Correctie: de bewindvoerder, enkelvoud. Sint-Jans-Molenbeek zit immers al een kleine twintig jaar in de greep van Phillipe Moureaux (PS). Dat is het ware taboe: de occasionele gewelduitbarstingen en de voortschrijdende verloedering in het hart van Molenbeek vormen de stilaan zeer zware prijs die deze gemeente moet betalen voor de machtsconcentratie van zijn burgemeester.
Zo bekeken vanaf de Kanaalzijde, de kant van de gemeente die u als pendelaar of Brussel-bezoeker wellicht het beste kent, lijkt Molenbeek nochtans aan de beterhand te zijn. Het ene na het andere appartementsgebouw wordt er omgetoverd tot een chic loftcomplex, die de buurt het patina van een dockside geeft. De snel verkopende lofts hebben evenwel een hoog potemkingehalte. Net zoals de door Russische generaal opgetrokken nephuizen, zijn de blitse gevels aan de waterkant slechts façades die een droefnis van kapotte straten verhullen. Loop door de Kanaalwijk met zijn cynische straatnamen als Welvaartstraat en Toekomststraat en het stedelijk verval komt zo op je af. Dat die wijk letterlijk in de schaduw van het Molenbeekse gemeentehuis ligt, maakt de realiteit enkel nog meer sinister.
De pas heraangelegde Kanaalzone zelf is een belachelijk pijnlijke mislukte kans om de buurt te herwaarderen. Pijnlijk omdat de opfrisbeurt, ooit aangekondigd als het Brusselse antwoord op de Parijse rive gauche, na al het politieke gekonkel uiteindelijk grotendeels beperkt is gebleven tot een aanleg van parkeerplaatsen. Belachelijk omdat het nieuwe trottoir er in twee soorten stoepstenen is neergelegd, die niet eens op elkaar aansluiten, en nu al voor nieuwe lelijke en hinderlijke gaten in het voetpad zorgen.
En dit is het verhaal van die hele zogenaamde Maritiemwijk, de buurt die sinds twee weken in heel het land bekendstaat als de 'oorlogszone' waar politie en jongeren vechten om hun territorium. Neem om het even welke straat in de wijk om en rond de beruchte Ribaucourtstraat, en je valt er letterlijk over de kaduke trottoirs, gaten in het wegdek, opgehoopt straatvuil of hondenpoep. De metrohaltes Ribaucourt en Zwarte Vijvers zijn sinds jaar en dag zwarte verzamelpunten van criminaliteit, maar op een efficiënt plan van aanpak blijft het wachten.
Waarom zouden jongeren een buurt respecteren die zo zichtbaar door haar eigen gemeentebestuur verwaarloosd en aan haar lot overgelaten is? Dat is des te jammerlijker omdat de gemeente zo haar eigen ondergang in de hand werkt. Jonge en enigszins kapitaalkrachtige gezinnen die in Molenbeek neerstrijken op zoek naar een betaalbare woning lopen vaak even snel weer weg. Ze slaan heus niet op de vlucht voor jeugdbendes maar des te meer voor de tergend banale overlast van kapotte stoeptegels.
Politiek verantwoordelijk voor die voortschrijdende ellende is Philippe Moureaux, burgemeester sinds 1992 en allround sterke man van de PS in de hoofdstad. Hem schijnt het allemaal niet te deren, te oordelen naar zijn gespierde verklaringen. Bij de recente regeringsonderhandelingen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werd - eindelijk - afgesproken om ook in de hoofdstad een activeringsbeleid voor jonge werkzoekenden op poten te zetten.
Met een dramatische jeugdwerkloosheid van om en bij de 35 procent (en in sommige wijken pieken tot 45 procent) lijkt dat geen moment te vroeg te komen. Toch bestond Moureaux het om openlijk te blijven twijfelen aan het nut van een doorgedreven aanpak van dit probleem. Het lijkt wel alsof sommige Brusselse PS-bewindsvoerders tevreden zullen zijn als de jongerenwerkloosheid naar de 100 procent gaat.
Ideologische verblinding en met name de weigering om jongeren krachtig te begeleiden naar een job zijn een verklaring voor de beschamende werkloosheidscijfers in het gewest, de toestand van het Franstalige onderwijs in de hoofdstad is er een andere. Nog altijd slaagt dat onderwijs er onvoldoende in jonge mensen klaar te stomen voor een baan in de meertalige metropool die Brussel is. Opnieuw is de verantwoordelijkheid van de politici van de generatie van Philippe Moureaux of Charles Picqué verpletterend. Het ergste aan de PS in Brussel is helaas dat haar enige democratisch realistische alternatief de MR is, en die partij is zo mogelijk nog meer doordesemd van politieke onwil en onbekwaamheid.
Gelukkig, zo denkt men dan, leven we in een democratie. Falende bewindslui kunnen bij elke stembusgang om rekenschap gevraagd worden en desnoods weggestemd worden. In Molenbeek (en wellicht in nog wel wat andere gelijkaardige gemeenten) wordt de politieke loyauteit van een deel van de bevolking evenwel afgekocht met overheidsjobs, uitkeringen of sociale woningen. Zo weet de liste du bourgmestre van Moureaux zich telkens weer verzekerd van een comfortabele meerderheid. Cliëntelisme heet dat, maar met wat meer moed zou je het ook afwending van overheidsmiddelen kunnen noemen.
Bij gemeenteraadsverkiezingen in deze gemeente tref je in de rijen kiezers her en der oudere en nagenoeg ongeletterde allochtone burgers aan met in de vuist een briefje gekneld met daarop enkel de naam van de zittende burgemeester geschreven, opdat ze vooral niet zouden vergeten op wie ze moeten stemmen. Zo ging het in de negentiende eeuw, zo gaat het vandaag nog altijd in Sint-Jans-Molenbeek.
Dat alles maakt dat de burgervader van Molenbeek zich even onaantastbaar mag wanen als de schoffies die sommige straten van zijn gemeente onveilig maken. Om de verderfelijke spiraal te doorbreken in gemeenten die er niet in slagen zichzelf democratisch te verversen, zijn ingrijpender maatregelen nodig. Eigenlijk zou een hogere overheid dit soort falende gemeenten onder curatele moeten plaatsen. Dat klinkt als nonsens, maar zou zelfs perfect mogelijk zijn, als Brussel eindelijk echt een Hoofdstedelijk Gewest zou worden en bevoegdheden zou overnemen die de gemeenten overduidelijk niet aankunnen. En kijk, in het Brusselse regeerakkoord wordt er voor het eerst voorzichtig een aanzet gegeven voor een dergelijke interne staatshervorming.
Niettemin is er nog altijd weinig reden tot feestvreugde. Het zullen op het eind van de dag immers de politieke sterkhouders in de hoofdstad zijn die beslissen over de herverdeling van die bevoegdheden, en dat zijn vaak de burgemeesters zelf. Het zal dus van de goodwill van Philippe Moureaux afhangen of de burgemeester van Molenbeek in de toekomst minder machtig wordt. Je hoeft geen pessimist te zijn om daar een beetje wanhopig van te worden.
01/10/09 08u06
