Als u even tijd heeft...
Ik ben het voor een groot deel eens met Koen, u ook?
De
toestand van de Nederlandse taal
Koen Van de moortel, Gent
Waarde
taalgenoten,
Ik ben geen
taalkundige, wel zoals ieder van u gebruiker en zoals wellicht velen onder u
liefhebber van de Nederlandse taal.
Ik schrijf u omdat ik de indruk heb dat daarmee rare dingen aan het gebeuren
zijn, en omdat weinig anderen die schijnen op te merken.
Enerzijds
stel ik vast dat het bij onze kinderen niet zou durven opkomen om op school
woorden als "goesting" of "frak" te bezigen. Zij weten dat
zij met zeer boze blikken en aftrek van punten gestraft zouden worden.
Verder stel ik vast dat als ik "kultuur" of "diktee" met
een "k" schrijf, dat ik dan bijna letterlijk op mijn vingers getikt
wordt, zoals men dat tegenwoordig in de Verenigde Staten doet als men een
sigaret waagt op te steken in een openbaar gebouw. Die reaktie krijgt men niet
alleen in een schools milieu; iedereen die mee is met zijn tijd slaakt dezelfde
kreten.
Anderzijds is er iets kompleet kontradiktorisch' aan de gang. Om dit snel in te
zien, vraag ik u even deel te nemen aan een klein gedachtenexperiment: stel u
voor dat u in Antwerpen of Amsterdam plots een nieuw gebouw zou ontwaren waarop
in grote letters gebeiteld staat: "Centre commerciale". U zou met
ongeloof aan de grond genageld staan, en terecht, nietwaar? Nu vraag ik u: hebt
u al eens geteld hoeveel "Shopping centers" er her en der in ons
taalgebied uit de grond gerezen zijn? Waarschijnlijk is dit fenomeen u zelfs
volledig ontgaan omdat het zodanig vanzelfsprekend lijkt tegenwoordig.
Het
Vlaams wordt de grond ingeboord, men is paranoia als het over de spelling gaat,
en van de andere kant stoort blijkbaar niemand zich eraan dat het Engels met
rasse schreden zijn opmars aan 't doen is.
Ik kan mij
niet van de indruk ontdoen dat de keldering van het Vlaams zeer bewust gebeurt
door groepen die machtsposities bekleden op taalgebied, zoals uitgevers van
woordenboeken, hoewel zij de omgekeerde indruk willen wekken. Men kijke
bijvoorbeeld op de achterflap van de laatste editie van het "Prisma
Woordenboek"; wat staat daar? Dat er "extra aandacht is besteed aan
Zuid-Nederlandse termen".
Welke dat dan zijn, dat vraag ik mij wel af.
Men
zal bv. tevergeefs naar woorden als "goesting", "valling"
of "plezant" zoeken. Dit zijn nochtans dagdagelijks door 6 miljoen
Vlamingen gebruikte woorden, géén lokale dialektwoorden!
Als bij wonder wordt
vermeld dat een "tas" in Vlaanderen een kopje is, maar tot de
ontdekking van het woord "teljoor" (bord) is men dan weer niet
gekomen. Evenzo voor "smos" (mengeling, zootje), "gazet"
(krant), "klappen" (praten, babbelen), "pompbak"
(wastafel), "frak" (jas), "kieken" (kip),
"zwanzen" (schertsen), alle zeer koerante woorden over gans
Vlaanderen, weliswaar alleen in de spreektaal, maar dat is gewoon omdat men
bang is om ze geschreven te gebruiken (NB: in Van Dale staan ze wel, maar
het is vooral Prisma die op scholen wordt gebruikt).
Verder staat er niets
vermeld over de Vlaamse betekenis van bv. "hof" (tuin),
"verschieten" (verbaasd zijn), "precies" (net alsof; bv.
"hij is precies zat."), "trekken op" (lijken op; bv.
"Dat trekt op niks" (Dat lijkt nergens op)), "zetel" (wat
Nederlanders een bank noemen, maar bij ons is een zetel zonder uitzondering
zacht en een bank hard).
Ook staat bij "gij" verkeerdelijk aangegeven
dat dat "plechtig" zou zijn! 6 miljoen Vlamingen zullen nochtans
bijna altijd zeggen "gij zijt..." en nooit "jij bent" tegen
hun vrienden. De beleefdheidsvorm is ook in het Vlaams "U
bent". "Gijlie" vond ik helemaal niet.
Wij Vlamingen moeten het echter wel slikken dat uitdrukkingen als
"Hartstikke gaaf, joh!" of "Sodemieter op!", die bij ons
volslagen belachelijk klinken, wel als AN worden beschouwd, terwijl zij zelfs
in Nederland slechts in een beperkte regio levend zijn.
Op vele
scholen mogen de leerlingen zelfs op de speelkoer geen dialekt meer spreken.
Anderzijds spenderen universiteiten manjaren aan het in allerijl ondervragen
van ouderlingen om te voorkomen dat teveel woorden en uitdrukkingen verloren
zouden gaan. Vreemd toch, nietwaar?
Het waarom
van de invoering van het Algemeen Nederlands destijds, is men blijkbaar
vergeten: het ging erom dat men een standaardtaal zou hebben die men zou kunnen
gebruiken om zich verder dan twintig kilometer van huis verstaanbaar te kunnen
maken, wat ontegensprekelijk zijn voordelen heeft. Men heeft echter geen
standaardtaal gedestilleerd uit het geheel van alle varianten, men heeft
besloten dat het dialekt van het toen meest intellektuele stukje van Nederland
de standaard werd. Goed, we verstaan dat in zijn historische kontekst en we
kunnen dat de Hollanders zelfs vergeven.
Er is echter
geen enkele reden waarom we onze dialekten niet zouden mogen kultiveren. Er
zijn er minstens drie goede waarom we dat wel dienen te doen: (1) het behoud
van ons kultureel erfgoed (is het niet erg als de jeugd van vandaag nog amper
verstaat wat een schrijver honderd jaar geleden bedoelde?), (2) het behoud van
een identiteitsgevoel (ik denk dat vele mensen er toch wel iets aan hebben als
ze zich ergens "thuis" kunnen voelen en anderen ook herkennen dat ze
daar "thuishoren"), en een derde is zeker: de esthetiek.
Elke taal en
streektaal heeft zijn eigen finesses om schoonheid tot uitdrukking te brengen,
zijn eigen ritmen en klanken.
Dàt willen verbieden, is even erg en absurd als
zeggen dat men alleen wit brood uit de staatswinkel zou mogen eten, of alleen
Mozart zou mogen spelen omdat hij een door veel mensen verstaanbare muziektaal
spreekt.
Dat wij mensen hebben als Felix Timmermans, Ernest Claes, Willem
Vermandere, Wannes Vandevelde, Chris Van den Durpel, enz. is mijns inziens een rijkdom,
geen ongemak dat dient uitgeroeid te worden. Tussen haakjes, geloof het of
niet, uit verschillende Hollandse (Noord-Nederlandse) monden heb ik horen
zeggen dat zij het Vlaams schoner en gezelliger vonden dan hun eigen taal! Daar
wil ik dan aan toevoegen dat Drs.P. of André Van Duin ook niet half zo leuk zouden
klinken als ze hun ding niet in "echt Hollands" zouden doen.
Hoe is
trouwens elke taal ontstaan?
Voor de tijd van de massamedia (het overgrote deel
van onze kultuurgeschiedenis dus), sproten nieuwe woorden voort uit de
kreativiteit van lokale gemeenschappen, en als een woord "goed in de mond
lag" of nuttig bleek, dan had het kans op overleven en verspreiding.
We
kregen een waaier aan woorden, uitdrukkingen en spreekwoorden, op een ietwat
vergelijkbare manier als er in de natuur soorten ontstonden.
Soms sijpelde er
een woordje van de buren tot bij ons, maar dat werd dan meestal wel netjes
"geplaatst", bv. "plaisant" werd "plezant",
"tasse" werd "tas", "chagrin" werd
"sjagrijn", enz.
Wat zien we in onze tijd? Deze natuurlijke evolutie wordt uit alle macht de nek
gesnoerd, en we krijgen een massale en agressieve injektie van bijna
uitsluitend Engelse woorden, ons vooral opgedrongen door de industrie en
kommercie, en met het gemak van een virus verspreid via de media.
Weet u wat
een mogelijke definitie is van een dode taal? Dat is een taal waarin geen
nieuwe woorden meer bijkomen. Beste mensen, open uw ogen en kijk toe: het
Nederlands is een dode taal!
Voor elk,
maar dan ook praktisch elk, nieuw ding of koncept laten wij ons de Engelse term
aanpraten: "software", "upgrade",
"videorecorder", "home-jacking", "carpoolen",
"deadline", "spin-off", "outsourcing",... en ik
kan zo nog bladzijden doorgaan. In andere streken heeft men nog iet of wat
respekt voor zijn taal: een computer werd in het Duits "Rechner" en
het Frans "ordinateur", een printer resp. "Drucker" en
"imprimante". Wij zijn gewoonweg te lui om ook maar even hierover te
denken.
Erger nog,
het is eigenlijk vooral een kwestie van puur snobisme aan het worden.
We zijn
in Vlaanderen nog maar amper van het franskiljonisme af (hoewel... zelfs op
school leert men ons om "trottoir" te gebruiken in plaats van
"voetpad", "paraplu" i.p.v. "regenscherm" enz.),
en we zitten al met een onmiskenbaar "engelskiljonisme".
Wie durft
nog zijn nieuwe zaak een Nederlandse naam geven?
Kijk om u heen: de
"coiffeur" is "hair-stylist" geworden en de frituur
"frietshop"!
Daar waar het franskiljonisme een zaak was van een zekere elite, is het nu
allemaal veel dramatischer: de Nederlandse taal wordt van binnenuit
ondergraven, in alle lagen van de bevolking. Dag na dag worden alle bestaande
woorden systematisch vervangen door Engelse: ontwerp wordt "design",
een transparant een "slide", een boekhouder een
"accountant", een beheerder een "manager", personeel
"human resources", vaardigheden "skills", een zaak een
"business", terugkoppeling "feedback", afhalen
"downloaden", een stift een "marker", een bemanning een
"crew", een achtergrond een "background", post wordt
"mail", kennis "knowhow", een verhaal een
"story",... moet ik doorgaan?
"Omdat
ik een half-time job heb, hoef ik niet tot het weekend te wachten om naar de
car-wash te gaan en met de kids voor de fun te gaan shoppen in die showroom
waar ze net een hold-up gedaan hebben."
Even eerlijk, welk taaltje is dit?
En allemaal okee volgens Van Dale en konsoorten!
De
taalkommissies en woordenboek-industrie slikken lustig alles!
Waarom? Omdat
(sic) "er nu eenmaal veel mensen zijn die die woorden gebruiken".
Hebben wij ooit niet (terecht) gezien op school dat je niet mag zeggen
"Mijn vriend noemt Peter." ondanks het feit dat dit toch massaal
gebeurt?
Bij elk Vlaams woord in gelijk welk woordenboek zal je duidelijk en
eigenlijk denigrerend vermeld zien staan "Zuid-Nederlands". Doe me
een lol en zoek eens een van de hoger genoemde woorden op: er zal niet bij
staan dat het Engels is. Vreemd toch, nietwaar?
Om
"in" te zijn moet het Engels zijn vandaag.
Onlangs zat ik met een
groep mensen naar een video te kijken waarin iemand het woord "item"
korrekt uitsprak zoals het al 2000 jaar uitgesproken wordt. De helft van de
aanwezigen schoot in een lach, "ha, die weet niet dat je dat
"aajtem" uitspreekt!" Echt gebeurd.
Een site (denk aan
archeologische site) wordt ineens "saajt" uitgesproken, een recital
"riecaajtel", ICT "Aaj Cee Tee" enz.
Woorden van Latijnse
oorsprong krijgen nu ineens een Engelse "oorsprong". Zelfs het o zo
Italiaanse "graffiti" moet eraan geloven! De industrie en de
reklamejongens hebben het zo beslist.
Bovendien,
beste mensen, kreëren we er - o ironie - een dialekt bij:
het Neder-engels.
"Roller skates" zijn voor ons zogezegd een speciaal model van
rolschaatsen, maar in het echte Engels blijven "roller-skates" wél
nog het algemeen woord voor alle soorten rolschaatsen!
Een "sweater"
is in het Engels synoniem van trui (=pullover volgens Oxford Dictionary)
terwijl de Neder-engelse "sweater" slechts een bepaald soort trui is.
Probeer eens een "ijstee" te vragen op een terrasje.
Ik durf wedden
dat men u aangaapt van "meneer bedoelt zeker een ice-tea?".
Welnu, als u in de Verenigde Staten een "ice-tea" vraagt, zal men u
eveneens aangapen; het is namelijk "iced tea"!
In Engeland weet men
zelfs niet wat u bedoelt; "Zullen we ijsblokjes in uw thee doen,
meneer?".
"Babbelen" heet in het Engels zonder meer
"chatten"; in het Neder-engels is dit gelimiteerd tot zeveren op het
internet. Het woord "tram" wordt écht niet uitgesproken zoals de
Hollanders dat zo verschrikkelijk doen als "trém", maar wel met de
Antwerpse "a" en rollende "r". Woorden als "showmaster"
en "oldtimer" bestaan gewoon niet in het echte Engels. Enzovoort.
Zelfs de grammatikale
struktuur van onze taal wordt aangetast.
U weet, als u een krantekop ziet
als "Auto dief gevonden", dat daarmee bedoeld wordt dat de auto van
de dief gevonden is. Dat is de algemeen aanvaarde telegramstijl. In het Engels
is het anders: "Car thief found" betekent daar "Autodief
gevonden". Men kan niet beide strukturen mengen in eenzelfde taal, bv.
"De auto dief is gevangen genomen.".
Je smakt tegen de grond als je
zulk een zin onvoorbereid moet lezen. Toch kom je meer en meer zulke gedrochten
tegen. Waarom? Omdat de "spelling(s?)checker" geen samengestelde
woorden kent. De checker zegt dat het woord niet bestaat en stelt voor om het
te splitsen in de twee stukken die hij wel kent. En de mensen trappen daarin,
want wie weet er nog hoe hij juist moet schrijven?
Daarmee zijn
we dus bij het derde luik aanbeland, de spelling. Ook zonder het Engelse peper
en zout zitten we sinds de laatste hervorming met een stevige hutsepot
opgescheept.
Er wordt
nogal eens gezegd dat de spelling zodanig "ontworpen" is dat de
oorsprong van elk woord zichtbaar moet zijn.
Dat is echter een misplaatste
grap. "Horoscoop" zou dus bv. moeten zijn "horoskoop", want
het Grieks heeft geen c, wel een kappa.
En hoe gaan we Jantje op school
uitleggen dat hij "klas" moet schrijven, maar ook
"classificeren", "muzikant", maar ook
"musicoloog", "lokaal", maar wel "locatie",
"vacant", maar ook "vakantie", "Nederlands", maar
"Belgisch", "kwaliteit", maar "quotering",
enzovoort?
Het Nederlands is de enige taal ter wereld waar
"convergent" en "katholiek" met een verschillende letter
beginnen, en daarbij citeer ik dan taalkundige dr. Koenraad Elst.
De
spellingskommissie heeft er hier gewoon "met haar klak naar gesmeten",
zoals wij dat in Vlaanderen plegen te zeggen. Geen enkel ekskuus is mogelijk.
De spelling
van voor WO II was dan eigenlijk nog een stuk beter, want daar had je bv. wel
konsekwent "Belgisch" en "Nederlandsch", en zag je bv. nog
de verschillende oorsprong van "koolen" (bloemkoolen) en
"kolen" (steenkolen), die in het gesproken Vlaams trouwens nog
duidelijk hoorbaar is.
Met het
Engels erbij komt pas de echte fonetische verwarring, als een komedie een
"comedy" wordt, efficiëntie "efficiency", enzovoort.
Een
vergadering is nu een "meeting", en daarbij moet Jantje niet alleen
onthouden dat hij dat woord verkeerd moet spellen en niet "mieting"
schrijven, daar waar hij eerder moest leren dat een dubbele e in een open
lettergreep niet kon; hij moet het ook verkeerd uitspreken en niet "meting"
zeggen.
En hoe zit het met splitsen? Op zijn Nederlands (mee-ting) of op zijn
Engels (meet-ing)? De Engelse spelling is daarenboven zelf al een zootje,
vooral wat betreft de klinkers, denk maar aan "hard/heart, heared/hurt,
hear/here, their/there, wear/where",...
Dat wil dan
ook zeggen dat bij elk woord dat onze kinderen aanleren, ook nog eens de
ballast komt dat zij moeten onthouden vanuit welke taal we dat woord (of zelfs
elk stuk van het woord) gepikt hebben, én of het dan nog al dan niet volgens de
logika van die taal geschreven wordt!
Neem bv. "onderwijspool", een
woord dat dan nog wel zo gelanceerd werd door de onderwijs-overheid, half
Nederlands met Nederlandse fonetiek, half Engels met Engelse fonetiek, terwijl
het woord "kikkerpoel" wél op zijn Nederlands geschreven wordt en
beide poelen exakt hetzelfde betekenen, al zij het in het eerste geval
metaforisch, het andere letterlijk.
Bovendien bestaat er al een ander woord
"pool" (als in "noordpool") dat dan wél normaal wordt uitgesproken.
Dit is waanzin op zijn Kafka's!
Trouwens,
wat valt te doen bij woorden van niet-Europese oorsprong, die met een ander
alfabet geschreven worden?
Dienen wij op elk moment eraan herinnerd te worden
dat bv. het woord "cheque", dat wij nu op zijn Frans schrijven, eigenlijk
een Arabisch woord is dat "sakk" geschreven wordt in ons alfabet?
Mijns
inziens is het beter, als men bij voorbaat weet dat een regel in veel gevallen
niet bruikbaar zal zijn, dat men hem niet invoert.
Als regel alles fonetisch
schrijven, is wél perfekt mogelijk, ook al moet men hier en daar rekening
houden met grammatikale regels (we moeten bv. schrijven "hij vindt",
want het is ook "hij komt", "hoofd", want het meervoud is
"hoofden", enz.) en met beperkingen aan het klankenskala van de taal.
In het Turks en het Servisch slagen ze er bv. zeer goed in om alles fonetisch
te schrijven. Dat houdt wel in dat men geïmporteerde woorden een beetje moet
bijschaven. Zo wordt een computer in het Servisch "kompjuter" en een
chauffeur "ofer" (ze hebben geen eu-klank), in het Turks wordt een
"eu" konsekwent een "ö". Zulke regels maken alleen maar
alles gemakkelijker voor iedereen.
Hebt u er
nog nooit bij stilgestaan dat het Nederlands wellicht de enige taal ter wereld
is waarin men op internationaal kompetitienivo diktee's kan organizeren, en
waarbij dan nog de allerbeste journalisten, letterkundigen en leraars nog
handenvol fouten maken?
Misschien goed voor het Guiness Book of Records, ja?
Waarom zien de taalkomissie en de verantwoordelijke beleidsmensen blijkbaar
niet in dat miljoenen scholieren en buitenlanders die Nederlands willen leren,
uren en uren tegen wil en dank getreiterd worden met deze spellingsonzin, uren
en uren die op een nuttige manier gespendeerd zouden kunnen worden?
Ik kan geen
zinnige uitleg bedenken.
Ik blijf dan ook, uit protest daartegen, een spelling
gebruiken die mij een beetje logischer lijkt.
Wat
staat ons te doen?
Bij alle sociale hogere diersoorten schijnen er twee tegengestelde krachten te
werken: enerzijds bij de groep willen horen en anderzijds een eigen
specificiteit willen hebben.
Zo kunnen we misschien gemakkelijker wereldburger
worden als we met zijn allen Engels gaan spreken, maar als we nog enigszins
waarde hechten aan onze eigen geschiedenis, onze specifieke manier van uitdrukken,
onze esthetiek, dan moeten we er dringend op toezien dat het Nederlands blijft
bestaan.
Dat is eigenlijk zeer simpel: leer Engels voor op reis, maar vermijd
het zoveel mogelijk alhier; protesteer mee en schrijf logisch; en... geniet ten
volle van de sappigheid, de muzikaliteit en de humor van uw eigenste
streektaal.
Het is vijf voor twaalf.
Om twaalf uur vraagt uw kleindochter: "Opa,
waarom speaken wij zo funny english?"
www.lerenisplezant.be
11-11-2013, 00:00
Geschreven door 1001 
 Reageren (1)
|
