Het blijft een beetje door mijn hoofd spoken: een vrouwelijke zeebonk.
Ik kom uit een tijd dat er een praktisch voorafgebakende grens liep tussen mannen- en vrouwenberoepen. Vrouwen werden wroetvrouw* - oké, het ligt er dik bovenop - verpleegster of tante nonneke en venten werden stratenlegger, schoolmeester of gingen naar tfabriek om auto's of transistorradio's in mekaar te draaien.
Je zult nu al heel lang moeten zoeken om in het lager onderwijs nog een mannelijke leerkracht tegen te komen. Wat ik mij van de heren der schepping in het middelbaar van mijn eigen kinderen nog herinner was niet echt stichtend: die van Frans deed het met die van godsdienst - voor een goed begrip: mijn dochters volgden zedenleer - en die van Wetenschappen had een fling met Economie. Het probleem was natuurlijk de confrontatie bij de ouderavond: ik wist het van hem en hij wist het van mij, dat kon ook moeilijk anders. Godsdienst en Frans zaten iedere woensdagmiddag, innig verstrengeld elkaar in de ogen kijkend, bij een aperitiefje op het (overdekt) terras van het restaurant naast mijn deur. Toen mijn oudste - toen dertien of veertien - van de bus stapte kon ze het niet laten: "daar bloeit iets moois!" als ze haar voeten thuis onder tafel stak.
Maar goed, mijn hele zeemansleven speelde zich af op de veerboot tussen Breskens en Vlissingen tijdens een doorregende vakantie in Cadzand. De kinderen waren nog klein (vijf en zeven) en je moest toch iets doen qua entertainment tussen de plensbuien door, de jongste werd door de wind haast van de dijk geblazen bij middagtemperaturen van vijftien graden midden juli. Zo werden wij dus regelmatige passagiers op een van de "Princessenboten", de Margriet om precies te zijn. In de wagen en op de boot bleef je tenminste droog en Vlissingen had genoeg bezienswaardigheden plus drank- en eetgelegenheden om vrij probleemloos een namiddag door te krijgen.
Nu ja, een “zeereis” van om en bij de twintig minuten was voor mij al meer dan voldoende, net genoeg om te beseffen dat ik toch liever vaste grond onder de voeten had, die woeste baren – midden juli! – waren er te veel aan, ondanks een lichte lunch.
Heel oude Brusselaars - de echte, voor zover die nog bestaan,
zullen zich allicht nog herinneren hoe hun vader of grootvader besmuikt moest toegeven wel eens langs dat intussen reeds lang verdwenen etablissement in Dhuugstroot (Hoogstraat, in het verlengde van de voddemèt) gepasseerd te zijn en terloops een sluikse blik door de gordijnen poogden te werpen,
Wat zich daarbinnen afspeelde was niet bedoeld voor godvruchtige zieltjes en nog minder voor hun liefhebbende eega's.
Het was inderdaad een ”kaberdoesjke” van verdacht allooi, tegenwoordig heet dat een café waar de “dames” meedrinken, al dan niet op kosten van de Visa-kaart van 't stad. De mot kwam er voorgoed in (1938) toen de wet-Vandervelde het nuttigen van alcohol aan banden legde, de andere activiteiten bleven buiten schot, maar het kwaad was al geschied net zoals voor talloze andere handelszaken in hetzelfde genre.
Zo verscheen er op zekeren dag het opschrift, onder de bekende benaming In de Dikke Luys : “Tenue par la veuve,,,” wat meteen aanleiding gaf tot een aantal spuiters om er minder kiese benamingen aan toe te voegen.
Waarom ik dat allemaal vertel? Wel, ik kan moeilijk mijn Brusselse roots verdoezelen, bovendien ben ik er nog trots op ook, mijn grootouders aan vaderskant arriveerden in de Marollenwijk vermoedelijk rond het begin van de jaren 1900, weggevlucht om economische redenen uit Asse-Zellik naar de hoofdstad.
Vader werd geboren in de Rue des Tanneurs, een groot gedeelte werd platgesmeten terwille van de Noord-Zuid-verbinding, idem enkele aanpalende straatjes, o.m. het beruchte smokkelstraatje rue du Radis.
Dat vermoed ik toch, want voor negen uur is de radio nog maar zelden te genieten, Dan komen ze weer aandraven met hun maatschappelijke problemen – tegen die tijd hebben ze op Radio1 de ochtendkranten al voldoende herkauwd. De Vlaamse regering (godbetert) en haar acolieten, te weten vakboungden, NGO's, zogenaamde middenveldorganisaties – hoe verzinnen ze het? – en tutti quanti hebben dan allemaal uitgebreid hun zegje mogen doen, iedereen evenveel minuten om de pax media te bewaren. Alleen, ik krijg er een punthoofd van door zoveel objectiviteit, alsof de wederopstanding van Paul Vandenbussche – jep, die van de gelijknamige prijs – nakend is.
Nu zit ik nog steeds met het probleem waar ik dit stukje zou plaatsen: bij de Beotiërs van het muziekforum of toch maar hier?
Na een rijpe brede maatschappelijke discussie en een diepgaand gesprek met de subcommissies (mijn wederhelft), bij een tweede kop koffie, is de beslissing gevallen, u bent er het slachtoffer van.
Voor het muziekforum post ik wel een andere versie en wat meer info.
Voorzitter Liga van de Zeevarende geheelonthouders
Ik weet dat hier nog een ex-zeebonk – wat is het vrouwelijk equivalent daarvan? – ronddwaalt, vandaar deze hymne.
Kapitein Archibald Haddock is ongetwijfeld mijn geliefkoosd personage – naast de onoverkomelijke Bianca Castafiore waarvoor ontegensprekelijk María de MontserratViviana Concepción Caballé model moet hebben gestaan.
De kapitein had daarvoor een encyclopedische voorraad scheldkanonnades ter beschikking om beroepsidioot Brusselmans groen te zien uitslaan van nijd, een bloemlezing: baardaap van Molensloot, duizend bommen en granaten, in egelvet gebraden gehaktballen, eerloze dienaar van Beëlzebub, ersatzmatrozen, kale kakkerlakken, ouwe zeekomkommer, ongekamde merinoschapen, toneelgeneraal uit de Pampa en nog een paar honderd andere.
Vermoedelijk moesten zeelui toch wel wat beslagen zijn in de kennis van de zeven wereldzeeën en de ligging van continenten, het zou me anders nogal wat worden. Zelve ben ik geen crack in deze materie, vandaar dat ik een beroep deed op een schoolmeester.
Dewijl ik hy deze eerste les van uw geduld niet te veel wil vergen,
Zal ik nu nog maar alleen gewach maken van de bergen,
Die her- en derwaarts verspreid zijn over onze ondermaansche aard,
Ofschoon de ontmoeting van een her-berg doorgaands het meeste genoegen baart.
Ik maak u vervolgens attent
Op 't onderscheid tusschen een zee en een continent;
En kinderen uit den boerenstand mogen wel observeeren,
Dat men voor als nog geen boerenwagentjens op zee kan probeeren,
Ten zij men er eenig ander voorwerp onder zet,
Als b.v. een koopvaardyschip of een stoompaket.
Ook zou ik niemand durven aanraaien
Om uit zwemmen te gaan met de haaien;
De Schoolmeester aka Gerrit van de Linde (1808 – 1858)
Tja, de tijd van mannelijk, vrouwelijk of onzijdig is blijkbaar voltooid verleden tijd. Bestaat er nu ook al transgendertijd in onze taal? Ik krijg zo stilaan tabak van al dat gedoe. Doet mij toevallig denken aan een sketch van de blijkbaar totaal vergeten Nederlandse cabaretier Henk Elsink: Harm met het harpje. Harm krijgt een aanrijding met zo'n bonk van een vrachtwagenchauffeur, de politie erbij en ome agent vraagt naar de identiteit van de inzittenden en noteert het geslacht "mannelijk?" ja, dat wel, maar niet fanatiek! Ik lig nog altijd in een deuk als ik dat terug hoor.
Het stukje hiernaast komt uit "De Vrijheid" weekblad voor de stad en de kantons Leuven van 2 juni 1923, gewoon klikken op de afbeelding.
Niemand kan zich ten dage nog voorstellen dat een bekende vedette bereid zou zijn een interview toe te staan van anderhalf uur(!) in een studio rustig keuvelend en de carrière overlopend. Jean-Louis Trintignant, in 1973 al een palmares verzameld om u tegen te zeggen, liet het allemaal niet aan z'n hart komen en praatte honderduit over zijn films, regisseurs en medespelers. Dat waren nu niet bepaald van de minste: Chabrol, Godard, Truffaut, Lelouch, Scola, Costa-Gravas, Rohmer, Bertolucci...
Ook was het zo dat, in tegenstelling tot wat nu dikwijls het geval is, de interviewer zichzelf niet en vedette presenteert maar de eer aan zijn gast laat zoals het hoort. In de loop van het gesprek wacht Sasson geduldig tot J-LT een sigaretje opsteekt om zelf zijn geliefkoosde sigaartje aan te steken – zijn vader had een sigarenwinkel in Brussel - dat mocht nog toen. Volgt dan een ronde langs de spraakmakende actrices waarover Trintignant voor elk van hen wel een anekdote veil had van BB tot Anouk Aimé, Jeanne Moreau, Françoise Fabian, Signoret, Stefania Sandrelli...
In 1968 trok Trintignant naar Italië om er mee te spelen in een heu, Western met als tegenspeler een ander beest van een acteur, Klaus Kinski.(Werner Herzog krijgt nog altijd koude rillingen als je die naam uitspreekt) Nu die was het zodanig beu om alle dagen dezelfde kost, pasta uiteraard, te eten dat hij op een avond voorstelde om zelf voor de hele crew spaghetti te maken waarbij zowat iedereen van 't verschieten van zijn stoel donderde. Dus zet Kinski een kom verse pasta op tafel en duwt er middenin zijn sigaar in uit. Dat was zijn manier van protest tegen de gierige Corbucci (de regisseur). Lang geleden dat ik nog zo genoten heb van een tv-programma.
Sélim Sasson maakte ook een legendarisch interview met Yves Montand al wandelend langs de Croisette. Eind jaren tachtig werd Sasson zonder boe of bah op straat gezet door de RTBF. Reorganisatie heette het...
Dat gesprek uit 1973 is niet meer te vinden maar op onderstaande link staat nog een ander interview uit 1983 nog wel. Dat was naar aanleiding van Lelouch' Vingt ans Après, de opvolger van Un Homme et une Femme. Om dat te kunnen bekijken moet je wel Adblocker even uitzetten.
Sélim, geachte toehoorders, kwam uit een ander tijdperk, een tijdperk waar toen op de vaderlandse (FR/VL) tv-schermen nog plaats was voor deftige programma's. Soaps en eeuwig durende “humoristische” weekendshit à la Kampioenen moesten nog worden uitgevonden. Nu krijg je avond aan avond “duiding” in je maag gespritst – een ander woord voor eindeloze bakerpraatjes van wat moet doorgaan als onze politieke elite.
Sorry mannekes, ik ben te oud geworden om daar nog langer dan vijf minuten van mijn stilaan kostbare tijd aan te besteden.
Anderzijds, ik moet daar niet flauw over doen, is het aanbod, met dank aan digitale tv, zodanig groot geworden dat je in feite niet weet waar eerst te kijken. Geen idee hoeveel zenders er nu uiteindelijk op de kabel zitten, terwijl je van die zestig of meer stations er hooguit een stuk of vijf-zes zijn waar je al eens op afstemt. Vaste nieuwsuitzendingen sla ik sowieso over, internet geeft je à la minute meer accurate informatie en je hoeft die voorgekauwde regeringsmededelingen van de staatszenders niet langer te slikken.
Een week of twee geleden kwam ik al zappend terecht op “la Trois” – vermoedelijk een afspinsel van de RTBF – en goed voor zegge en schrijve 2% (jep, twee hele percenten) van de kijklustigen.
Zelfs daar wisten de marketeers het volgende bij te verzinnen: “La Troispropose une programmation très différente de celle de ses deux grandes soeurs de la RTBF. Chaîne "intelligente" et ciblée, centrée sur la culture et la jeunesse en nog wat blabla.
Als je dat niet gelooft maken ze je wel wat anders wijs.
De RTBF had een ongeëvenaard programma op de donderdagavond na de film: le Carousel aux Imagesmet de onvergetelijke Sélim Sasson, kunsthistoricus van opleiding en dat was er aan te zien en te horen,
De grote Jean-Pierre Melville zei over hem “"Messieurs, voici le journaliste le plus intelligent que j'ai rencontré",
Het kan wel zijn dat ik nu beroep moet doen op de weinigen die nog iets weten over hoe groot le septième art wel was in die dagen. Dan heb ik het bewust niet over de broertjes Dardenne die traditiegetrouw hun jaarlijkse prijs gaan afhalen in Cannes met hun elfendertigste kitchen sink drama.
Naar aanleiding van 75 jaar bevrijding weer wat op Youtube gaan rondsnuffelen in Great Escape-achtige toestanden waarbij ik toch wel weer in een discussie belandde van tot de verbeelding sprekende heldendaden en hun niet zelden dramatische afloop. Het moet '58 of '59 geweest zijn toen ik op het einde van het schooljaar bij de prijsuitdeling Paul Brickhill's De Grote Ontsnapping tussen mijn boekenpakket vond en het in de eerste dagen van de vakantie verslond.
Vliegeniers waren mijn dada, de stripverhalen over Jean Mermoz, Buck Danny of Dan Cooper gingen er in als zoetekoek, om van de films nog maar te zwijgen. In Zaventem was er toen nog een wijkcinema langs de Hoogstraat waar ze regelmatig dit soort prenten draaiden en omdat ik het zoontje van de eigenaar goed kende – we zaten in dezelfde klas – kon ik al eens gratis binnen.
“ De overwinnaar van de lucht” (Reach for the Sky, originele titel) over oorlogsheld Douglas Bader met Kenneth More, Spitfires, Hurricanes en als dode vogeltjes neerstortende Messerschmitts meer moest dat niet zijn. Een bepaalde scene is mij steeds bijgebleven waarin Bader, nadat zijn toestel door de vijand geraakt werd, doodgemoedereerd zijn beide kunstbenen loshaakt en zich met zijn parachute in veiligheid kan brengen.
Een ander tot de verbeelding sprekend werkstuk was gebaseerd op het ware verhaal van Franz von Werra, een Duitse Luftwaffe piloot – een slechte dus – die als enige wist te ontsnappen uit een Engels krijgsgevangenenkamp. Hardy Kruger was de gedroomde hoofdrolspeler: knap, blond en blauwe ogen, het ideale type dus voor “The One That Got Away” van Roy Baker.
Voor de petite histoire: Kruger ging op z'n dertiende bij de Hitler Jugend zoals dat gebruikelijk was voor zijn leeftijdsgenoten. Drie jaar later is hij toegewezen aan een infanterie-eenheid om in 1945 ingelijfd te worden bij de 38e SS Division waar hij bij hevige gevechten door Amerikaanse troepen wordt gevangen genomen.
Het heeft nogal wat voeten in de aarde gehad en zoals bekend van een Britse filosoof "22 men chase a ball for 90 minutes and at the end, the Germans always win."
