Jos Vandeloo werd geboren te Zonhoven in Belgisch Limburg , op 5 september 1925 in een mijnwerkersgezin.
Hij is de oudste zoon (na hem volgen nog drie zoons - waarvan er een bij geboorte overlijdt - en een dochter) van Jules Ferdinand Vandeloo en Maria-Catharina Bielen.
Na de lagere school in Zonhoven volgt hij middelbaar onderwijs aan het St. Jozef College te Hasselt, terwijl de Fraters in Zonhoven hem onderricht geven in Frans en algemene ontwikkeling. Zoals het een toekomstig auteur betaamt, schrijft hij bij tijd en wijle bijdragen (o.a. gedichten) voor de schoolkrant.
Hij is negentien als hij zich in het najaar van 1944 als vrijwilliger aansluit bij het tweede Britse leger. Bij de opmars door Nederland en het zuiden van Duitsland wordt hij vooral als tolk ingezet, tot hij na drie maanden betrokken raakt bij een ongeval en weer thuis belandt.
Hij zet zich dan aan de studie en volgt achtereenvolgens in Luik, Charleroi en Duitsland een opleiding tot steenkooldeskundige. In 1947 onderbreekt hij zijn studie om zijn militaire dienstplicht te vervullen. Na een opleiding in Hoogboom en Antwerpen wordt hij als infanterist gekazerneerd bij verschillende garnizoenen in Duitsland. De laatste twee van de in totaal twaalf maanden van zijn diensttijd is hij redakteur van het blad Soldatenpost.
Na dit tweede militaire intermezzo vervolgt hij zijn opleiding tot steenkooldeskundige. Eenmaal als dusdanig bevoegd, wordt hij uitgezonden om steenkoolanalyses bij te wonen of zelf te verrichten in de laboratoria van verscheidene Europese mijnbekkens, o.a. in het Ruhrgebied, waar hij het gehele jaar 1953 verblijft. Als in december van dat jaar evenwel de eerste tekenen zichtbaar worden van de dreigende crisis in de mijnbouw, oordeelt hij dat de steenkolen-scheikunde een te smalle basis is voor een bestaan. Herinneringen aan de tijd in de mijnen vindt men veelvuldig terug in zijn verhalen en romans, b.v. in het verhaal Een mannetje uit Polen en in de roman De Muggen.
Na tussen 1945 en 1955 reeds tientallen korte verhalen geschreven te hebben, debuteerde hij in 1955 voorgoed met de dichtbundel "Speelse parade".
Hij is immers intussen getrouwd en vader geworden van een zoon (Ferdy). Later zullen nog een dochter (Anita) en een zoon (Dirk) volgen. Hij verlegt zijn werkterrein van de steenkolen naar de letteren en treedt in dienst bij de uitgeverij Manteau te Brussel. Weliswaar een ongebruikelijke maar voor Vandeloo bepaald geen onlogische overstap, gezien zijn voorliefde voor lezen en schrijven. In 1955 verschenen zijn eerste boeken.
Hij maakte naam met het verhaal De muur (1958) en de korte roman over de kernkrachtrisico's, Het gevaar (1960). , Het Gevaar is in zoverre wel zeer opmerkelijk omdat Vandeloo al in 1960 als een van de weinigen nadenkt over de gevaren van atoomenergie. Wat hij in dit boek weergeeft ( het speelt naar we moeten aannemen in de Belgische plaats Doel) lijkt in 1986 in de Sovjet Unie realiteit te worden.
In de jaren '60 was Jos Vandeloo een tijdlang 's zaterdags sportverslaggever bij de toenmalige BRT.
Om zijn kennis van de literatuur aan te scherpen heeft hij inmiddels aan de Koninklijke Academie en het Hoger Instituut voor Schone Kunsten te Antwerpen drie jaar lang Nederlandse en Franse letterkunde gestudeerd. Enkele jaren na de studie geeft hij er zelf in één van de afdelingen, het Hoger Instituut voor Bouwkunst en Stedenbouw, gedurende twee jaar literatuurlessen aan jonge architekten in opleiding. Lange tijd is hij werkzaam geweest bij uitgeverij De Standaard, maar sinds 1983 wijdt hij zich geheel aan het schrijven.
Zijn literaire loopbaan wordt tweemaal onderbroken door een inzinking, nl. in 1963 toen zijn oudste zoon een ernstig verkeersongeval meemaakte, en in 1969 toen hij zelf het slachtoffer werd van een verkeersongeval.
De voornaamste thema's in het werk van Jos Vandeloo zijn de eenzaamheid, de vervreemding, de angst, de gevaren van de moderne maatschappij, dit alles doorweven met een drang naar een soort irreële paradijselijke leefwereld. Op een sobere doch doordringende wijze heeft hij het over de belaging van onze maatschappij door de toenemende technische mogelijkheden.
Vandeloo is te beschouwen als een heel geëngageerd schrijver. Zijn korte verhalen werden tot ver in Oost-Europa bekend.
In zijn verhalen treft men nauwelijks menselijk geluk aan, 'menselijk geluk is zo zeldzaam'. Ook zijn de personen in zijn boeken vaak machteloos. Het gevaar en angst zijn vaak een kernbegrip in zijn werken. De natuur kan het gevaar zijn, maar het gaat ook van de mens zelf uit. Hij primeert het geestelijk avontuur van zijn (anti-) helden. Zijn grootste kracht en verdienste als auteur ligt in de veelal minutieuze penetratie in denk- en gevoelswereld van zijn personages, in het uitdiepen van hun reakties op bepaalde situaties en toestanden. Dat hij daarbij de emotie niet schuwt, is wellicht inherent aan een zekere graad van romantisme die bij hem te onderkennen valt: het verlangen naar vrijheid, naar een dorpsgemeenschap, het verlangen ook naar een toevlucht in de liefde, die 'misschien' de enige vorm is van kort stondig geluk.
Zijn werk is uitgegroeid uit een sterke bekommernis om de mens en getuigt van een gevoel van lotsverbondenheid en van deernis met de ongelukkigen en de verdrukten die hij tot leven wekt. Hij opereert in een soort niemandsland tussen werkelijkheid en illusie, en al getuigen de meeste van zijn boeken van een voortschrijdende illusieloosheid, toch blijft hij blijkbaar geloven in de positieve krachten van de mens en in een betere toekomst.
Hij behoort tot één van de meest gelezen auteurs van zijn generatie met o.a. "De croton" (1962), "De coladrinkers" (1968), "Mannen" (1975), "Les Hollandais sont là" (1985), "De vogelvrouw" (1993). Naast romans, verhalen en gedichten schreef hij een groot aantal scenario's voor de Vlaamse en Nederlandse televisie, toneelstukken en kinderverhalen. Zijn werk werd bekroond met verscheidene literaire prijzen.

Bibliografie :