|
C50
DER HEIMKEHRER .
Toen Weintraub zorgvuldig zijn pijp begon te stoppen kon Joseph niet nalaten fijntjes op te merken: " Met al die vrijlatingen lijkt het wel of u de dossierkasten aan 't leeg maken bent! "
"Dat is ook zo...We kregen zojuist bericht dat nu vaststaat dat Japan akkoord is om zich over te geven op voorwaarde dat hun keizer buiten schot blijft. Daarover zal nog wel wat gebakkeleid worden ,want de geallieerden hebben al twee jaar geleden onderling afgesproken dat van de asmogendheden enkel een onvoorwaardelijke overgave aanvaard zou worden. Maar binnen een week of twee komt dat wel goed ,en normaal gezien zullen dan ook de meeste conflicthaarden wereldwijd gedoofd worden. Dan heeft de U.S.A zo'n grote contraspionage niet meer nodig en zal ze wel vlug alle losse medewerkers bedanken voor bewezen diensten. Daarom verwacht ik zeer binnenkort mijn 'Two Weeks Notice', mijn vooropzeg...Dus wil ik niet dat er na mijn vertrek hier nog lijken uit de kast vallen. De Dienst heeft mij een leerstoel Duits in Ohio-USA aangeboden en dan kan ik dit zwarte deel van mijn leven definitief achter mij laten en de puinhoop, die mijn geboortestad Berlijn geworden is, vergeten..."
" Bent u dan wérkelijk een volbloed Berlijner ? En tóch bent u bureelhoofd van een Amerikaanse inlichtingendienst ? Hoe kon u dààr in godsnaam in verzeild geraken! "
" Och, da's een lang verhaal...Ik ben hier als jood geboren in 1897 en heb heel mijn leven in Berlin-Mitte gewoond. Prima jeugd gehad en in '22 met een collega getrouwd... Maar in '38 moest ik met mijn vrouw en zoon uitwijken, per schip naar Amerika zogenaamd, omdat de nazi's ons het leven hier onmogelijk maakten. Doch in de V.S. wilden ze ons plots niet meer binnenlaten, en stuurden ze ons per boot retour terug naar Hitler-Duitsland. Gelukkig heeft de kapitein op de terugweg zijn passagiers nog kunnen verdelen over een paar Europese havens en kwam mijn gezin in Engeland terecht. Maar door de oorlogsdreiging werd de stemming van de Britten tegen ons, Duitsers, met de dag slechter, en tenslotte sloten ze ons een jaar later op in een interneringskamp. Mijn vrouw kon dat uit heimwee niet aanvaarden - zij was een christin - en heeft zich van mij laten scheiden om terug in Duitsland binnen te kunnen. Zij is er in de oorlog tenslotte hertrouwd met een Berlijnse oud-collega van mij, en ik weet nog steeds niet wat er verder van haar geworden is. Mij hebben de Amerikanen in de zomer van '42 uit dat Brits interneringskamp gerecruteerd omdat ze iemand nodig hadden die Berlijn goed kende: zodoende ben ik voor hun spionnagedienst gaan werken...Door mijn werk daar vernam ik ook dat mijn zoon gesneuveld is tijdens de geallieerde landing bij Salerno, september '43...En dan, god verbetere, nog wel als lid van de SS-elitedivisie 'Hermann-Göring'! "
Zijn stem werd schor en brak.
Joseph wilde de gêne negeren en viel in: " Een goede vriend van mij destijds ,heeft met zijn joodse familie juist hetzelfde meegemaakt met ook zo'n passagierschip,... de 'Saint Louis' ...of 'Sankt Ludwig'...zoiets ,denk ik. Die zijn, na hun mislukte reis naar Cuba, op de teugweg bij ons in België achtergebleven..."
Weintraub schrok op als uit een droom: " Ja Cuba, juist...De 'S.S. Saint Louis' ! Dat is toeval, zeg! Weet je misschien nog hoe die familie heette ?"
" Ja : Birnbaum. Theodor, geloof ik: een tapijtenhandelaar als ik mij goed herinner...Die heeft met vrouw en dochter een tijdje in ons dorp gewoond, tot ze in mei '40 werden gedeporteerd door het Belgisch gerecht: de vrouwen naar Engeland en de mannen naar het zuiden van Frankrijk. Mijn vriend Arthur Birnbaum heb ik een half jaar geleden nog gesproken, hier in Berlijn, waar hij, vermomd als Italiaanse krijgsgevangene, mij het avontuur van zijn overleving onder het Hitler-regiem heeft verteld...Zijn vader en zijn oom waren ondertussen in dat Franse kamp gestorven, en van zijn moeder en zusje uit Engeland had hij ook nog geen nieuws ontvangen. Of hijzelf nadien de laatste gevechten hier heeft overleefd, weet ik niet, want door de chaos van de ineenstorting hebben wij elkaar totaal uit het oog verloren..."
Weintraub had hem met open mond gevolgd en verslikte zich haast in zijn pijp: " Was jij écht bevriend met die Birnbaums ?...Dat waren toch joden ?!"
" Gewoon, Arthur was mijn vriend en voor mijn part een Chinees! Dat hij jood was en ik katholiek heeft ons nooit geërgerd of zo...Ik vond die rare feestgewoontes van hem wel interessant. Pas veel later, onder de invloed van de Duitse bezetting, werd ons ingelepeld dat de joden al onze miserie hadden veroorzaakt. Maar vóór de oorlog en onder de jongens kwam dat maar zelden ter sprake..."
Weintraub onderbrak hem ongeduldig: " Joseph, jongen, ik meen dit zeer ernstig ! Moet je eens goéd luisteren : wij weten dat er de laatste jaren héél veel joden in Duitse gevangenschap gestorven zijn en tienduizenden worden nog vermist. Het 'Joodse Agentschap' waar ik mee samenwerk doet alle moeite om die vermisten op te sporen en de overledenen officieel te identificeren. Alle getuigenissen die ons bij deze opsporingen kunnen helpen zijn écht van onschatbare waarde, letterlijk! Het gaat immers dikwijls over grote erfenissen en bankdeposito's die bij gebrek aan nog overlevende rechthebbenden riskeren door de toekomstige Duitse staat te worden aangeslagen...Maar de Birnbaums interesseren mij daarenboven persóónlijk omdat wij blijkbaar op dezelfde reis naar Cuba zaten: dat kan ik op de passagierslijst laten nazien. Hoe dan ook, ik kan hier op de Dienst de boeken niet sluiten voor ik van u alles gehoord heb over de lotgevallen van deze familie, tot de meest futiele gebeurtenis toe. Zo, ik laat u nu naar huis brengen opdat u in alle rust heel die historie nauwkeurig op papier zou kunnen zetten. Overmorgen laat ik u tegen drie uur weer ophalen om uw verslag te bespreken en eventueel een paar bijkomende vragen te beantwoorden...Akkoord ?"
" Ja, natuurlijk, maar er is één moeilijkheid..."
" En wat kan dat dan zijn ?" vroeg Weintraub kil.
" Ik héb geen papier! "
Waarop ze beiden in een lach schoten.
Nadat Kieffer hem om vijf uur met de Jeep aan de 15b had afgezet kropen de Krügers letterlijk van de kleffe gedienstigheid, Ma en Pa op kop. Ze nodigden Joseph en Gerda zelfs uit voor het avondeten. Maar Weintraub had hem in de namiddag zijn eerste voedselpakket meegegeven - macaroni, Spam, Butterspread en dozen vlees - en Gerda stuurde haar moeder met haar slappe koolsoep feestelijk wandelen.
Na het avondeten floepte het elektrische licht aan. Maar omdat het te laat was voor de nieuwsberichten op de radio ging Joseph nog even op de drempel van de voordeur zijn Chesterfield roken om te trachten zijn herinneringen aan de Birnbaums op een rijtje te zetten. Het werd hem steeds duidelijker dat zijn relatie met Weintraub een geschenk uit de hemel was dat hem zéker geen windeieren zou leggen. Die man zou hem vast nieuwe papieren kunnen bezorgen. Vraag bleef of hij deze 'piston' moest gebruiken om te trachten hier bij Gerda een nieuw leven op te bouwen, dan wel om nog vlug zonder kleerscheuren uit Berlijn wég te komen, richting Aken of Keulen ? De oude papieren van Witze, waarmee Pa Krüger hem omkocht voor een 'verstandshuwelijk' met zijn dochter, waren nu waardeloos geworden. Dus in feite bond niets hem meer aan Gerda, tenzij dan misschien de seks... Daarom was het zaak in het vervolg goed uit zijn doppen te kijken dat uit hun gesmos geen morele verplichtingen voort zouden vloeien...in de vorm van een zwangerschap bij voorbeeld...Want indien hij plots zou beslissen met de hulp van Weintraub tóch uit Berlijn te verdwijnen, dan wilde hij zich daarvoor niet te moeten schamen...
Joseph schrok op uit zijn gemijmer toen hij de man bemerkte die, in de vallende schemer, midden op de stille straat naar hem stond te kijken. Een vluchteling uit het oosten, zo te zien, met rugzak en wandelstaf, of misschien een 'Heimkehrer',een ontslagen Duitse krijgsgevangene zoals je er de laatste weken steeds méér door de straten zag dwalen. Sukkelaars meestal, verminkten op krukken in een vodderig uniform van de Wehrmacht of de Hitlerjeugd, wanhopig op zoek naar de verdwenen familie...
Hoewel deze man er wel afgepeigerd uitzag, leek hij op eerste zicht tóch gezond van lijf en leden. Hij kwam nu uit de schemer twijfelend op Joseph af.
" Goeienavond, jongen, weet je niet of hier nog een zekere familie Krüger in de buurt woont ?"
Verdomme, dacht Joseph, wat moet die van ons ?! Goed nieuws kon je van zo'n schooier moeilijk verwachten...
" Ja..." zei hij afstandelijk: " Wie bent u ? En wat moet je van die mensen ? Kennen zij u ?"
De andere liet met een diepe zucht zijn rugzak neer glijden en zette zich opgelucht op een stapel bakstenen: " Ah, eindelijk! Na drie maanden doorstappen! Dat voelt een troepsoldaat in de kuiten, weet je! " Maar toen Joseph niet inhaakte, begreep de man nogal rap dat er meer uitleg van hem verwacht werd: " Neen, ze kennen mij niet: ik heet Axel Ziegler en ben de beste kameraad van Ernst Schniering... Ernst Schniering, die met een zekere Gerda Krüger is getrouwd...Leeft zij nog, dat gij weet ?"
Een ogenblik wist Joseph niet waar hij het had, maar meende toch te verstaan dat de verdwenen man van Gerda óók nog leefde! Dat kón toch niet ? Nog leefde, ondanks het 'Führerbericht' van een paar maanden geleden dat die jongeman "waarschijnlijk gesneuveld" was ? Kom nou, daar trapte hij niet in, hoor! Je hoorde tegenwoordig teveel van oplichters die zogenaamd goed nieuws kwamen brengen, enkel om er een slaatje uit te slaan!
" Dus jij beweert dat Ernst nog leeft ? Kan je dat op één of àndere manier bewijzen ? Ik laat Gerda niet van streek brengen door een oplichter, weet je: tegen zo'n bedrog zijn we tegenwoordig gepantserd, kameraad! "
De man scheen die argwaan moeilijk te kunnen slikken en vloog sissend uit: " Zeg ventje, wie denk je wel dat je bent ?! Haar engelbewaarder, soms , of wat ?!"
" Neen kerel, haar echtgenoot! "
Tableau!
Het verdere verloop van de bitsige koehandel liep niet van een leien dakje. Maar toen Joseph op den duur overtuigd raakte van 's mans min-of-meer-eerlijke bedoelingen, besloot hij toch om Gerda erbij te halen...Boven in het licht van de keuken kon hij haar vooraf nog vlug wat voorbereiden op de schok, maar toen dit verpletterende nieuws uiteindelijk tot haar doordrong, duwde ze Joseph ruw opzij en spurtte vierklauwens de trappen af naar de voordeur. Joseph bleef boven nog even bekomen van deze 'coup de théatre', met een half oor luisterend naar de opgewonden conversatie in de trapzaal. Twee minuten later leidde Gerda hijgend die vent het appartement binnen, terwijl ze nog steeds wild vragen op hem afvuurde. Maar Joseph merkte dat de man vooral dringend iets moest drinken en schonk vlug een glas water uit de kraan. En een tweede. En een derde...Pas toén rook hij hoe erg de man stonk. Typische loopgraven lucht, dacht Joseph...
Maar dat scheen Gerda allerminst te hinderen want ze bleef de zwerver maar met haar vragen bestoken, zonder hem de tijd te geven deftig te antwoorden. Tot Joseph het welletjes vond.
"Gerda! Nu is het genoeg, ja! ? Geef Herr Ziegler liever iets te eten vóór hij van zijn stokken draait! We hebben al eens eerder zo'n lijk op onze dorpel gevonden ,hé! Dat restje 'Hirschknödel' van vanavond is nog een beetje lauw: misschien heeft meneer nog een gaatje en wat trek?" Veel 'Ersatz-hertenbout' zat er wel niet in die deegballen ,maar het had hen bij het avondeten toch gesmaakt...
Er viel een plotse stilte...De man verbleekte en beet met een pijngrimas zijn tanden bloot in een poging instemmend te glimlachen. Gerda schrok even, omdat ze dat 'kletsje' feitelijk voor Ari had voorbehouden maar toch haalde ze de pot uit het keukenbuffet: " Ja, 't is nog wat lauw... Zal ik hem even op de gas zetten, nu er nog druk op de leiding zit ?" Maar de man leek wel bezeten door die vet-rosse smurrie en grauwde als een uitgehongerde hond:
" Nein, lassen Sie nur! So schmeckt's besser! " Een bord moest hij ook al niet hebben. Een minuut later was het op en keek iedereen gegeneerd omdat het zo weinig was geweest...Ook de homp oud brood met butterspread verdween schrokkerig in een paar beten. En plots stonden ook - verschenen uit het niet - Pa en Ma Krüger in de keuken te kwebbelen, zij met haar pot groentensoep, die nu wél gretig afname vond. Iedereen riep luid dooreen, maar toch verstond Joseph er uit dat de man van Gerda, die Ernst Schniering, ergens in Potsdam geblokkeerd zat en niet door de Russen in de Amerikaanse zone van Berlijn werd toegelaten...Te mooi om waar te zijn...
Door al dat lawaai om zich heen kreeg Joseph moeiteloos de kans om er stilletjes vanonder te muizen. In het donker van de salon stak hij nog een Chesterfield op om deze kompleet nieuwe situatie even te laten bezinken. Lang moest hij niet piekeren om duidelijk in te zien dat Gerda's - mogelijk - herboren echtgenoot de levensomstandigheden hier drastisch zou veranderen, maar dat dit niet onmiddellijk - en ook niet noodzakelijk - een ramp hoefde te zijn...Als dat verhaaltje van Potsdam klopte ,natuurlijk...
Want, overwoog hij, stel dat ik tóch hier in Berlijn bij Gerda zou willen blijven...Aangezien de Russen die Ernst geklist hadden bij een clandestiene grensovergang, kon het nog wel even duren vóór ze die vent weer losten... Als ze hem al niet naar Siberië stuurden voor een paar jaar...En moest die vent tóch binnen kort hier aan de deur verschijnen, dan is het nog zéér de vraag of Gerda die berooide en uitgeteerde armoedzaaier zou verkiezen boven een gezonde 'rijke boeffer' als Joseph, die tot nu toe - schijnbaar moeiteloos op één been - voor eten op de plank had gezorgd...
En moest hij anderzijds - nù of later - liever in de richting van België vertrekken, dan kon dat zonder veel gewetensbezwaren. Want als je die 'Heimkehrer' Ziegler mocht geloven ,stond de aflosser zogenaamd ongeduldig te trappelen om zijn vroegere plaats aan Gerda's zijde weer in te nemen. Joseph hoefde hem enkel geluk te wensen en zijn valies te pakken!
Wie spreekt er dan over een probleem ?
Maar uit piëteit ging hij die nacht toch maar in zijn oude kamer bij de Weimars slapen. Gerda verkoos hun bed op het tweede verdiep en die Axel kreeg het bed in de mansarde.
De volgende morgen vóór dag en dauw was iedereen weer op. Er werd niet gesproken óf en wannéér die Axel vérder zou reizen. Meneer zat bij het ontbijt zo angstaanjagend te schransen, dat Joseph op den duur rap de tafel moest afruimen om nog iets voor later te redden. Als troost bood hij de man wél een Chesterfield aan, die deze in een hoestbui bijna deed stikken. Nadien kreeg hij, mits wat trekken en duwen, door het hele verhaal van 's mans triestige belevenissen, toch een duidelijker zicht op de nieuwe situatie.
Axel was als krijgsgevangene, einde vorig jaar, door de Fransen ingezet om de wouden van de Elzas te ontmijnen, maar de harde levensomstandigheden hadden hem de benen doen nemen. Hij kon achtereenvolgens onderduiken bij zogenaamd 'Deutschfreundliche' Elzasser boeren, die hem eerst de grens en, later bij Koblenz, de Rijn hielpen oversteken. Daar in die stad hielp hij een tijdje in een lazaret en raakte bevriend met Ernst Schniering - de man van Gerda dus - die er verzorgd werd voor ontstoken ogen. En daar slaagde hij er ook in officiële ontslagpapieren te bemachtigen. Ze zijn dan beiden samen al bedelend en op alles wat wielen had langzaam richting Berlijn gebold, waarbij Ernst zich voordeed als blinde en hij als zijn geleider. Maar vorige week in Potsdam liep het mis: de Russen wilden de mislukking van de Potsdam-conferentie wreken met gechicaneer bij de grensovergang naar de stad Berlijn. Ze vonden de papieren van Ernst niet...heu...ernstig genoeg en pakten hem op. Axel geraakte wél door de controle, en besloot alvast voorop naar Berlijn de 'goede mare' te brengen. Binnenkort zou Ernst dan wel volgen. En alvorens verder te trekken naar zijn eigen gezin in Fürstenwalde, een dikke veertig kilometer verder naar het oosten, nam hij in dank de geboden gastvrijheid aan...Want, eerlijk gezegd, hij kon wel even een korte rustpauze gebruiken...
Joseph haakte niet in op deze toch onrustwekkende uitspraak, maar pakte wél Gerda daarna even terzijde: hoe lang dacht die vent hier feitelijk te blijven plakken, zeg ! ? Op hun kap komen leven en meeëten van hun kostbare voedsel ?! Die man zou voor zijn eigen frico moeten zorgen hé, of hij mocht eventueel bij Gerda's ouders aanschuiven, maar niet aan de tafel van Joseph, verstaan! Om kordaat te vervolgen: "Dat Ikzelf de twee oude Weimars al in leven hou, moet ruim volstaan om de hemel te verdienen. Sinds rondom ons goede kennissen creveren van de honger - zie maar naar 'Feldwebel' Libovitz die we nog vorige week begraven hebben! - gaan wij toch geen wildvreemde klaploper vetmesten hé! ?"
" Joseph, begrijpt je dan niet dat wij énkel via Axel contact kunnen krijgen met Ernst ? Hij weet exact wààr de Russen mijn echtgenoot hebben gearresteerd en zal misschien de officier herkennen die hem heeft afgevoerd.. Zo'n kostbare getuige gaan we toch de deur niet wijzen! "
"Akkoord, maar méér dan drie dagen mag dat grapje niet duren hé: zoniet trap IK het af! ...Je zult ten andere eens goed moeten nadenken hoe het met óns verder gaat, mocht Ernst weer boven water komen: als jij terug zijn trouwe Frau Schniering wordt, moet je niet van mij verwachten dat ik hier de rol van minnaar ga spelen hé! En je vader heeft je ondertussen zeker al verteld dat verdere chantage met mijn SS-verleden, om mij tot iets dergelijks te dwingen, totaal nutteloos is geworden: de Amerikaanse Inlichtingendiensten zijn van alles op de hoogte en vegen hun voeten aan mijn legerdienst."
Die klap moest ze toch even laten bezinken, maar vond al vlug de parade: " Zeg, als je toch zo goed staat met die Herr Traub, die Amerikaanse Berlijner van hun 'Sicherheidsdienst', kan die ons dan niet helpen om bij de Russen uit te vissen wat ze met Ernst hebben aangevangen ?"
Joseph snoof verachtelijk: dat wijf liet ook nooit eens af! Maar innerlijk moest hij haar bewonderen voor de hardnekkigheid waarmee zij haar hervonden jeugdliefde trachtte te beschermen. En in dat licht begreep hij dan ook dat hij best zo vlug mogelijk de plaats kon ruimen voor die blinde Casanova van haar...Vooropgesteld dat die inderdaad nog levend zou opduiken, natuurlijk...
Tegen negenen vertrok Gerda met Axel om te trachten Ernst terug te vinden, of op z'n minst de plek waar de Rus hem had opgeschept. De S-Bahn in de richting van Potsdam reed nog niet, maar veel buslijnen wél: ze zouden wel zien hoe ver ze konden geraken...Misschien kwamen ze zelfs vannacht niet terug: dan zouden ze wel ergens onderdak vinden of onder de blote hemel slapen. ...(ja-ja)...Joseph had er maar een vies oog in, in die verwarde plannen, en verklaarde hen zot.
Heel de dag werkte hij verbeten aan het chronologisch verslag van zijn maandenlange vriendschap met Arthur Birnbaum en wat deze hem verteld had over de belevenissen van zijn familie. Natuurlijk zette hij stevig in de verf hoe hij tijdens het eerste oorlogsjaar naar de weggevoerde gezinsleden gespeurd had: dat hielp misschien om op een goed blaadje bij Weintraub te komen...Het volgend verhaal over de wonderbaarlijke 'weerzien' met zijn ondergedoken vriend in de kelder van het SS-Hauptamt tijdens de laatste oorlogswinter lag wel wat moeilijker. Het vereiste een paar eufemismen en vergetelheden om daarin de waarheid niet écht te verkrachtten en tóch hemzelf de strop niet om de SS-hals te trekken. Wat Arthur hem daar in die kelder vertelde over zijn belevenissen, tussen zijn deportatie naar Frankrijk door de Belgen in mei '40 en zijn gevangenname aan de Zwitserse grens als 'Macaroni' door de Duitsers in september '43, kon hij enkel erg vaag aanhalen omdat hij het zich maar half meer herinnerde...Maar hij hoopte dat juist deze vaagheid Herr Weintraub zou weglokken uit Josephs eigen troebele SS-verleden, en zou aanzetten om zich vast te bijten in het beloftevolle verslag over het Franse interneringskamp en Arthurs vlucht van daaruit naar Zwitserland...
Tegen zes uur was zijn huiswerk klaar: elf A4 bladen vol. Juist op tijd overigens, want Gerda en Axel kwamen net terug van hun verkenning: bek-af maar toch content dat ze de grensovergang in kwestie überhaupt nog gevonden hadden...Het bleek het 'Checkpoint' aan de Glienicker Brücke te zijn, tussen Wannsee en Potsdam. De Amerikaanse wachtpost aan het begin van de brug had hen zonder veel poespas doorgelaten, maar bij de Russen aan het àndere einde vingen ze bot. De taalbarrière deed hen de das om. Ze slaagden er wel in een 'Dolmetscher-vertaler' aan te klampen, maar die verwoordde hun bede blijkbaar zo slecht dat de Russen steeds wantrouwiger werden. De 'officier van wacht' kregen ze zelfs niet te zien...
"Neen Joseph, zo is het hopeloos...Als we überhaupt iets willen bereiken, moeten we het via de Yanks proberen te flikken! Wat mij weer bij mijn eerste idee brengt: kan jij je Amerikaanse vriend van de 'Sicherheitsdienst' niet voor onze kar spannen ? Die moet toch contacten hebben met zijn Sovjetcollega's hé...En als de Russen wat goede wil tonen kunnen die toch moeiteloos achterhalen wat ze op 12 augustus met mijn man hebben gedaan ?..."
" Ja àls, àls, àls! Gij denkt toch niet dat de NKVD onmiddellijk uit de startblokken springt, omdat jij je vent niet meer vindt! En vóór die mannen uit hun luie stoel komen, zal er éérst een zware prijs betaald moeten worden, zoals dat bij die diensten gebruikelijk is: gelijk oversteken! ...Maar goed, ik zal het vragen: morgen komen ze mij toch ophalen..."
Weintraub was heel tevreden met de inlichtingen die Joseph hem met zijn uitgebreid verslag over de Birnbaums had gegeven. Maar vooraleer daar dieper op in te gaan, moest hij het eerst nog eens grondig bestuderen: dat was iets voor de volgende dagen...
" Herr Weintraub, wat mij al een tijdje intrigeert is de losse manier waarmee u met mij omspringt: ik, een oud SS-er, terwijl u toch als jood uit nazi-Duitsland moest vluchten..."
" O-maar! Ik ben niet met alle SS-ers zo coulant, hoor! Maar ik zal u een bekentenis doen: u lijkt fysisch héél erg op mijn zoon, die na mijn scheiding met mijn ex naar Berlijn terugkeerde. Tenminste, ik veronderstel dat hij er op z'n tweeëntwintigste zo zou hebben uitgezien. Jullie lijken niet alleen qua houding, karakter en uitstraling als tweelingen op elkaar, maar jammer genoeg ook qua carrière. Hij bracht het ook tot SS-Oberscharführer bij de divisie 'Hermann Göring'. Ik kan mij dus als Duitser goed voorstellen dat hij en zijn vrienden niet allemaal barbaarse beesten waren. En wat u betreft geef ik u graag het voordeel van de twijfel, vooral nu de slachting toch definitief gedaan is...Gij en ik en àlle overlevenden zullen van hier af aan helemaal opnieuw moeten beginnen, wat ook voor u niet zo gemakkelijk zal gaan, neem ik aan..."
"Mnnn, inderdaad..." Voorzichtig gooide Joseph het over een andere boeg: " Heeft de Dienst ù ontslagen of hoe zit dat ?"
" Nog niet, maar ik verwacht het toch in de komende weken...en dan start ik opnieuw aan mijn 'college' in Ohio, USA..."
"Hoe bent u feitelijk in de Amerikaanse contraspionage terecht gekomen ? Als Duitser, bedoel ik..."
"Heel gewoon...De Britten hadden mij bij het uitbreken van W.O.II geïnterneerd op het eiland Man, en daar zijn de Yanks mij na drie jaar gevangenschap in de zomer van '42 komen bevrijden. Ze hadden een Berlijner nodig die de hoofdstad kende als zijn broekzak, en ik was de geknipte man: ik ben hier geboren en heb er 41 jaar ononderbroken gewoond tot '38. Dus gedurende de drie jaren van mijn contract heb ik hen nauwkeurig beschreven wat er bijzonder was aan élke wijk, aan élke straat: ministeries of fabrieken, woonkazernes of sjieke villa's, kleine nijverheid en grote concerns, àlles! ...Al had ik, zéker in het begin, geen idee waarom ze dat alles wilden weten! "
Joseph trok verwonderd de wenkbrauwen op.
"Neen, écht waar! Wij werkten met een klein groepje burgers in een godvergeten nest in Schotland, ver van de oorlog, en hebben slechts zelden een uniform gezien...Het resultaat van mijn nauwgezet werk als 'stadsgids' zag ik voor het eerst twee maanden geleden, nadat de Airforce er zich gedurende drie jaar van bediend had. Ik herkende zelfs het stratenplan van mijn eigen buurt niet meer! Echt waar: ik heb lang gehuild: mijn eigen Berlin-Mitte, Potsdammer Platz en alles in een wijde cirkel er om heen was één kraterveld, één aanéénschakeling van uitgebrande gevels! Alles wég: schouwburgen, paleizen, musea, ja zelfs de parken! In één woord: afgrijselijk! Heel het decor van mijn jeugd, het milieu van mijn rijpere leeftijd was tot diep onder de grond verwoest! En wat mij nog het ergste raakte: verwoest, waarschijnlijk mee door mijn eigen schuld en door mijn kortzichtige wraaklust!"
Toen Joseph niet inhaakte vervolgde Weintraub somber: "Van de 150.000 burgerslachtoffers die de Airforce hier in mijn geboortestad blijkbaar maakte, heb ik er waarschijnlijk ontelbare op mijn geweten. En ook al voél ik mij geen massa-moordenaar, toch ben ik dat in feite wél. Anderzijds kan ik in eer en geweten zeggen, zoals zoveel kleine radertjes in deze helse machinatie: "Dass hab' ich nicht gewusst! "...Maar omdat ik langs de kant van de overwinnaars sta, zal niemand het wagen dit versleten excuus weg te honen...Eerder trachten ze de wonden in mijn geweten te helen met de bedenking dat mijn slachtoffers 'slechte Duitsers' waren...Waanzin natuurlijk...Daarom ben ik blij dat ik het leger kan verlaten om met mijn eigen in het reine te komen...En wat jou betreft, Joseph: wat jij in de laatste jaren ook mag uitgespookt hebben, ik voel mij door mijn medewerking met de moorddadige US-Airforce niet de geschikte persoon om daar over te oordelen..."
Joseph wist zo vlug niet hoe hij op deze biecht moest reageren, en terwijl zijn 'ondervrager' nadenkend zijn pijp stopte, kon hij enkel verlegen stamelen: " Herr Weintraub, ik dank u...ik dank u uit de grond van mijn hart...dat u mijn geval zo ruimdenkend wil benaderen..."
"Méér kan ik ook niet voor je doen, Joseph, en de problemen die je hebt kan ik niet voor je oplossen. Je staat voor een duidelijke keuze: als je het verleden wil vergeten en hier in Berlijn een nieuw leven wil opbouwen, zal je met die Duitse vrouw moeten trouwen..."
"Dat is al opgelost." zei Joseph groenlachend: "Haar man was officieel vermist , of ,zoals jullie het zeggen : M.I.A. (missed-in- action) tijdens de gevechten in Zuid-Frankrijk...Maar die vent is plots weer opgedoken. Hij is uit een gevangenkamp in de Elzas naar hier gevlucht, maar de Russen hebben hem een paar dagen geleden opgepakt toen hij illegaal langs het Checkpoint van de 'Gleinicker Brücke' de U.S.zone van Berlijn wilde binnenglippen ! Goed voor hém ,maar door zijn herreizenis uit het graf kan er dus geen sprake zijn dat ik nog met Gerda Krüger zou trouwen. Maar ze wou, via mij, wél hulp zoeken om haar man terug te vinden en vrij te krijgen. En, voor zover wij zien, bent u de enige die ons daarbij zou kunnen helpen...Uw Russische collega Voronov is u misschien nog iets schuldig voor uw hulp bij het oplossen van de gasaanslag op zijn troepen in het Grunewald...en, wie weet, tot een soort wederdienst bereid ? Zo gaat dat toch in uw milieu, heb ik begrepen..."
De Duitser blies verwoed dikke rookwolken naar het plafond, trok toen een lade open van zijn bureel en haalde er een steekkaartenbakje uit. Hij schoof het naar Joseph toe en zei bitsig: "Dit zijn allemaal vermoedelijke leden van Kaltenbrunners Werwolf hier in Berlijn, maar niemand weet of ze nog leven. Kies er drie uit! " En toen Joseph verrast twijfelde, spotte Weintraub:
"Komaan, speel maar voor God! En hoop dat ze reeds gesneuveld zijn! Want dàt is de prijs die Voronov ongetwijfeld aan mij zal vragen voor de vrijlating van uw medeminnaar! "
Twee dagen later werd een uitgeteerde Ernst Schniering door Kieffer in de 15b afgezet, terwijl in de Russische NKVD-kazerne van Karlshorst een huilende HJ-jongen een nekschot kreeg.
|
