C67. 

AFTELLEN VOOR HET STARTSCHOT.

                               PORZ, 7 maart 1946

Het was nu al een jaar geleden dat de Yanks Köln hadden veroverd en sindsdien was dat smeulende ruïnenveld langzaam weer tot leven gekomen. Nu leek het wel alsof iedereen met het naderen van de lente 'schoon-schip' wilde maken :alle straten waren weer schoongeveegd en het baksteenpuin lag ordelijk in kubussen naast de voetpaden gestapeld. Het ergste hadden ze dus ondertussen wel gehad. Alle 'ausgebombten' en ontheemden zaten nu wel weer ergens onder dak en hadden min of meer regelmatig iets te eten. Ook over het lot van de afwezige mannen geraakte men langzaam in het reine: de krijgsgevangenen van de westerse geallieerden werden binnen hoogstens één jaar weer thuis verwacht, maar wie bij de Russen zat kon nog makkelijk tot een stuk nà 1950 wég blijven...Of, wie weet, ergens in een Siberisch kamp creperen. Veel van die sukkels werden, net zoals hun officieel 'vermiste' kameraden, door hun echtgenoten afgeschreven. De foto's van de vaders en broers, die in de loop van deze bijna zes jaar oorlog aldus in de 'mist' verdwenen of gesneuveld waren, konden nu rustig verder verbleken op de buffetkast: veel tijd om te rouwen hadden de getroffen gezinnen niet .En nog langer op hun gedeukte mannen wachten kónden of wílden de meeste vrouwen niet meer ! Elke burger, die in de ruïnes van het ineengestorte naziregiem de harde winter had overleefd, wist dat het vroeg of laat enkel béter kon worden. Hier in Köln dan toch...Nog even op de tanden bijten...

Ook Jupp, die er zich erg van bewust was dat hij met de dag meer aftakelde, wilde blijkbaar met een schone lei uit dit leven vertrekken en voordien nog vlug zijn overeenkomst met Joseph afronden. En bij élke gelegenheid toonde hij nadrukkelijk zijn goede wil door gemeenschappelijke herinneringen aan Westende op te halen. Daarbij had hij rap gemerkt dat vooral de afloop van de concurrentieslag tussen de verschillende groepjes 'weerstanders' Joseph interesseerde. Na het avondmaal werd daarover dikwijls voort geboomd.

" Tijdens mijn middagdutje viel mij iets te binnen dat feitelijk nog nooit ter sprake is gekomen: die stomme affaire met de gastang! ...Provoost Heydrich heeft mij daar veel over verteld...Want daarmee is naar het schijnt heel die ruzie begonnen tussen Ustinov - of laten we de man in het vervolg maar bij zijn échte naam "Steiner" noemen - en zijn concurrenten ,schipper Pylieser en garde Calcoen..."

"Over een gastang heb ik inderdaad nog niet veel horen spreken...Wat is daar zo bijzonder aan ?"

" Méér dan je zou denken ! Dat heb ik tijdens de bezoekuurtjes in het lazaret in Den Haan van mijn drie nieuwe 'Tsjechse vrienden' vernomen ,beetje bij beetje. Wel, juist vóór je vader in '38 stierf door de ontploffing van een hoop munitie, die hij de avond voordien had uitgegraven, had Steiner die gastang naast de gedolven put gevonden. Hij zag aan de koperresten op de bek dat daarmee aan de ontstekingskoppen van die granaten was gewrongen en veronderstelde dat die tang je vader toebehoorde. Er stonden immers initialen op geschilderd, waaronder de P, voor Petré ,dacht hij... Nà de ontploffing confisqueerde de garde die tang en dié wist onmiddellijk dat het stuk gereedschap niét van Petré, maar wél van Pylieser was. Deze had daarmee sluiks de tijdsontsteking van de stapel obussen op scherp gezet en zo nadien de ontploffing veroorzaakt! "

" Maar allez ,Jupp ," wierp Joseph op: " Pylieser was een rijke schipper, die gaat toch in de duinen zijn leven niet op het spel zetten voor een paar kilo koper! "

" Koper ?! Maar man ! Daar was het hem ook helemaal niet om te doen " spotte Jupp, die van opwinding weer een pijnlijke hoestbui kreeg. Na een korte rustpause vervolgde hij krochend: " Friseur Hussak ,die alle geheimen kende van zijn klanten ,heeft me dat tijdens zijn bezoekjes in het lazaret  van Den Haan haarfijn uit de doeken gedaan...Nà de bevrijding heeft de garde, bij het gerechtelijk onderzoek tegen Pylieser, verklaard dat deze al jarenlang een oogje op je moeder had. Maar tegen mij zei Marie dat zij die vent, sinds haar huwelijk met Dis, haatte als de pest. Dat heeft Pylieser evenwel nooit belet te volharden...De schipper had blijkbaar een stevige erotische fixatie op haar, en vond met zijn zatte kop dat je vader hem de weg naar het geluk versperde! ...Hij heeft dus deze stapel granaten destijds gesaboteerd met de duidelijke bedoeling je vader te doden, en is daar blijkbaar ook glansrijk in geslaagd...Na de aanslag was je vader plots verdwenen: waarschijnlijk volledig vermorzeld en in rook opgegaan. Maar als je de achterklap van de garde mocht geloven: in paniek op de vlucht geslagen en ondergedoken bij de hoeren in Duinkerke, veilig over "de schreeve" ,de grens met Frankrijk..."

Joseph knikte gelaten :" Ik weet het: die roddel van de garde heeft ons hele gezin destijds naar de kloten geholpen. Een vader, die plots vrouw en kinderen in de steek liet, riep natuurlijk veel vragen op, niet alleen bij de dorpelingen maar ook binnen ons gezin! Leon heeft dan nog maandenlang een spoor van onze pa of van zijn moordenaars trachten te volgen, maar vergeefs...Een kind, hé: die kan zoiets nooit uitklaren..."

" Natuurlijk niet! Na een ontploffing in één klap van twintig zware artilleriegranaten blijven er niet veel sporen over en de garde had de énige materiële aanwijzing naar de moordenaar meegenomen en verdoken! Die gastang! Dat stuk gereedschap was onbetwistbaar gebruikt bij de sabotage van die hoop munitie en de beide initialen G. P. van Gerard Pylieser stonden er duidelijk op geschilderd...De garde heeft dan nog tot het laatst getracht de gendarmen te overtuigen dat die vent schuldig was aan moord, maar voor zover ik weet is de Rijkswacht, onder druk van de weerstand, daar nooit serieus op ingegaan..."

Een verstikkende hoestbui maakte een bruusk eind aan het verhaal.

Die zondag nodigde Erika Joseph uit om mee te gaan naar de énige bioskoopzaal van Porz waarvan het dak niet was ingestort. Ze speelden er 'Der Blaue Engel' met Marlène Dietrich en Emil Jannings. Deze oude draak uit de beginjaren '30, die destijds door het Hitlerregiem verboden werd, had wel de reputatie mee gekregen tamelijk aangebrand over te komen...Wat voor Joseph zékerlijk geen reden was om de verrassende invitatie af te slaan. En zij vond alvast dat zij, als jonge juffer, daar uit welvoeglijkheid niet alléén naartoe kon gaan...

Om de spanning wat op te drijven kregen ze als voorfilm 'Le Grand Retour' - 'Der Grosse Heimkehr' -  te slikken, de Franse documentaire in het Duits ondertiteld, over de terugkeer van twee miljoen werkslaven en krijgsgevangenen uit de nazikampen naar la douce France...Alhoewel deze operatie al een jaar aan de gang was, verliep ze bij gebrek aan transport nog steeds even chaotisch en...in hoofdzaak te voet! Volgens de film hadden de autoriteiten ook nog altijd de grootste moeite om uit die onoverzichtelijke colonnes gerepatrieerden de verraderlijke Elzassers en de gluiperige collabo's te scheiden van de patriottische weggevoerden. Joseph overwoog in stilte dat, als in België de terugkeer ook zo slordig georganiseerd was, hij wel door de mazen van het net zou kunnen glippen...  

Over de hoofdfilm zou hij niet veel voortvertellen, want Erika stak van bij de aanvang heel gewoon haar hand in zijn broekzak alvorens haar hoofd tegen zijn schouder te vleien. Toen hij verschrikt om zich heen keek, merkte hij in het halfduister dat deze verstrengeling tot de plaatselijke folklore bleek te horen! En, zeg nu zelf: wie was hij om daartegen zijn stem te verheffen ?...

Die nacht werkte Erika tot ieders tevredenheid bij hem in bed het begonnen stuk verder af. En de nachten daarop van 't zelfde, heel de week lang. Onnodig te zeggen dat ze in deze vertrouwelijke sfeer al vlug op elkaar ingespeeld geraakten, ook bij het gewone werk overdag. Alles ging goed tot Erika op een morgen, toen ze hem na het ontwaken nog even stevig omvatte, het door iedere minnaar gevreesde zinnetje eruit wierp:

" Ach du lieber, lieber Joseph, du könntest doch für immer bei mir bleiben ! "

Ja watte! Daar heb ge 't spel !...

Jupp en Opa hadden blijkbaar achter de rug van iedereen beslist dat de zaak dringend mankracht nodig had om te overleven, want tegen het einde van de maand kwamen plots twee kerels zich bij Erika aanbieden. Die wist van niks en het duurde wel even vooraleer Jupp uit zijn diepe siësta wakker werd en uitleg kon geven.

Inderdaad, vond hij, voor de zaak was hijzelf enkel nog een lastpost. En ook Opa kon na zijn verwonding zijn werk hoe langer hoe minder ààn. Als op de koop toe 'Jos' binnenkort zou vertrekken, kon Erika met haar twee Russinnen onmogelijk de Metzgerei nog voort open houden. Dus had Opa op de veemarkt de oproep laten rondgaan dat hij twee man zocht als slager en dito leerling, en dat hij voor de rest niet veel vragen zou stellen...Er onder verstaan: hij zocht twee politieke onderduikers (maar géén criminelen) met poten aan hun lijf (maar niét helemaal debiel) die tegen wat spuitend bloed bestand waren. Met àndere woorden: juist het profiel van ontsnapte oud-SSers met een paar jaar frontervaring...En tenslotte moesten ze respectvol kunnen omgaan met de twee Russinnen die hen de knepen van het vak zouden leren, want met aversies over en weer was niemand gediend.

Het resultaat van de rondvraag stond dus nu voor hun neus: twee pezige kerels, maar sterk vermagerd en met holle ogen die wat schichtig rondkeken...Duidelijk ontsnapte krijgsgevangenen, hoogstwaarschijnlijk van de SS. Opa voerde het woord, zei dat hij aan gezonde krachten zwaar werk aanbood tegen stevige kost, veilig onderdak en een laag beginloon: voilà jongens: dat was het ongeveer. Zonder verder veel te zeveren : te nemen of te laten.

Na nog wat detailvragen over en weer en een rondblik op de slachtvloer en in hun mansarde, werden ze een week op proef genomen. Het bleken Duits-Franstalige Elzassers te zijn, en overduidelijk blij dat ze van straat waren. Dat ze ook een mondje Russisch spraken kwam bij de twee 'meisjes' wel sympathiek over, maar bevestigde meteen het vermoeden dat ze de laatste jaren heel wat steppenstof hadden geslikt. En gezien zij met een strak uitgestreken gezicht beweerden 'Robert' en 'Bertrand' te heten, vond Opa het in die omstandigheden nutteloos verder naar hun valse familienaam te vragen...Ze kregen de zolderkamer àchter de mansarde van de Russinnen, met het uitdrukkelijk verzoek daar 's nachts hun manieren te houden. Of tenminste stil te zijn als de rest wilde slapen...

Toen die mannen drie dagen later hun eerste koe slachtten en die vuurproef glansrijk doorstonden, leed het geen twijfel dat de Elzassers zouden blijven. Ze hadden naadloos het gat gevuld tussen de Deutingers en de Russinnen en het kwijnende familiebedrijf plots weer op de rails gezet. Jupp en Opa waren zichtbaar opgelucht dat de dreigende teloorgang hiermee was afgewend, maar de Russinnen twijfelden nog of die mannen hun werkzekerheid niet zouden ondermijnen. Opa stelde hen echter gerust: terwijl de twee 'slagers' zorgden dat het levende beest omgevormd werd tot vier propere kwartieren, konden de vrouwen zich meer specialiseren in de verdere verwerking van de kwalitatief mindere stukken tot allerlei worsten en pasteien.

Erika bekeek de intocht van de twee 'slagers' echter met een heel ànder oog! Haar werk in de winkel werd op eerste zicht daardoor weinig getroffen, maar tóch leek ze de toekomst somber in te zien. En Joseph kreeg bij zijn volgende nachtelijke vrijage in hààr bed de primeur van haar duistere beslommeringen voorgeschoteld. Met de nadruk op hààr bed, want met al dat vreemd volk op de mansardes had Erika het fatsoenlijker gevonden dat híj in het vervolg bij hààr op verplaatsing kwam spelen...

" Verdomme, 't is om zeep hé! Hoe kunnen we voor de ouwe nu een deftige duik van de keldertrap voorbereiden met al dat volk dat hier op de vloer rondloopt! ? Als het in al die drukte toch nog zou lukken ongezien op één van de bovenste treden zo'n struikeldraad te spannen, riskeren we dat ofwel Vati, ofwel één van onze laatste aanwinsten er hun nek op zou breken! Zo is dat niet meer te doen hé! Veel te riskant! "

Natuurlijk was Joseph heimelijk blij dat zij als een springpaard vóór de plotse hindernis scheen te steigeren. Maar schijnheilig als alle minnaars troostte hij haar vlug met de dooddoener, dat de toekomst wel één of andere oplossing zou bieden als ze maar wat geduld wou opbrengen en niéts zou forceren! Ze hadden immers nog alle tijd...

Dacht hij toch.

Door de aankomst van Robert en Bertrand kon nu tweemaal per week geslacht worden en dat verhoogde voor de Russinnen aanzienlijk de werkdruk. En kregen ook de moordplannen van ons zondig koppel plots felle tegenwind.

Opa nam Joseph op 1 april even apart. Die stomme Ninya had bij hem haar beklag gemaakt dat haar maandloon ontoereikend werd. Zij liet verstaan dat zij - op het moment van haar indiensttreding bij de slagerij - door de naweeën van de oorlog zoals iedereen met een Spartaanse levenswijze genoegen had genomen. Maar met de stijgende welvaart wilde een mens van wat meer comfort genieten, en met haar karig loon viel zij uit de boot, beweerde zij.

" En kan je niet wat méér bijverdienen langs de kant van 'Herr Josef' ?" had Opa meesmuilend gevraagd:" Iedere avond zijn haren gladstrijken, dat brengt toch ook al wat op, zeker ? Voor een verstandige vrouw als jij is zo'n welstellende heer toch een goudmijn hé! "

Maar Ninya had gezucht dat Herr Josef voor haar al ruim een maand zijn deur gesloten hield...En daarbij wél een geshockeerd gezicht getrokken maar verder niets had willen zeggen...Bon, Opa had niet aangedrongen, maar wilde toch graag van Joseph weten of er soms iets niet in orde was...Onder mannen van de wereld kon zo'n vraag toch niet taboe zijn, hé...

Joseph had vlug iets verzonnen over het complete gebrek aan fantasie bij die Russinnen. En vooral dan bij Ninya, die al van bij het begin niet had overgelopen van wellust. Zo'n ijskoude homp vlees in zijn bed kon hij missen als kiespijn hé! ...Opa kon daar wel begrip voor opbrengen, maar een officiële loonsverhoging voor de twee vrouwen zat hem duidelijk niet lekker.

Hij moet Jupp van dit seksueel versagen op de hoogte gebracht hebben, samen met zijn gezonde achterdocht, want op een goede morgen zette de geschokte vader zijn Erika voor het blok. Onnodig af te strijden, brieste hij: hij wist dat Joseph bij haar de nacht had doorgebracht! Wat had dat verdammt nochmal te betekenen zeg ?! Zich als jong meisje zo te vergooien met de eerste de beste schooier die voor haar voeten loopt! Was dàt dan soms het resultaat van de moeizame opvoeding die hij haar had gegeven ?

" Opvoeding Vati ?! Jij ??...Welke opvoeding dan ?! Ach Mensch, höre doch auf! ...Vanaf mijn twaalfde heb je mij niet meer bekeken! In die laatste zes jaar zat je bij het leger en heb ik je hoop en al zes weken gezien, man! Was dat dan soms een speciale snelcursus pedagogie die jij me gaf ? Dan moet je nù niet over het resultaat komen klagen hé! "

Joseph was op het lawaai van hun ruzie afgekomen en nam Erika beschermend onder de arm: " Hey Jupp! Vind je mij dan werkelijk maar de eerste de beste schooier die voor haar voeten loopt ? Een beetje méér respect voor een mogelijke geldschieter zou je misschien geen pijn doen, weet je! ...En als je soms schrikt bij het idee dat je dochter in bed kruipt bij een wildvreemde, moet je maar eens terugdenken aan je eigen vunzige jaren in Westende! Of ben je dat vergeten ?"

" Wat was daar verdomme zo vunzig aan ?! Marie was meerderjarig, als ik mij niet vergis, en zelfs heel blij om met mij op te trekken! "

" Blij ? Misschien, ja: als jonge werkloze weduwe met twee jonge kinderen, die door de voedselschaarste doorlopend honger hadden, zal ze zéker blij geweest zijn met een postje in de Duitse keuken, inderdaad...En wat morele compromissen gesloten hebben om op te klimmen tot ploegoverste, okee! Maar geef toe dat jij van je positie schandelijk misbruik hebt gemaakt om hààr in bed te krijgen, zonder ook maar op z'n minst rekening te houden met de gevoelige zieltjes van haar kinderen! "

" Maar Marie was achtendertig, en Erika is pas achttien! "

" Ik was ook maar achttien toen ik jou in je blote kont op mijn moeder zag liggen pompen hé! Dat jij met die schaamteloze poepscène ons gezin om zeep hebt geholpen, heeft jou gevoel voor fatsoen blijkbaar nooit verstoord! Want wàs je met je vuile poten van mijn moeder afgebleven, dan zou ze nù waarschijnlijk nog leven, niet waar ?...En dan was ik van frustratie niet naar Rusland getrokken, met hiér het gekende resultaat! " En hij klopte nijdig op zijn houten been: " Ook de dood van onze Leon kunt ge gerust op uw rekening schrijven, hé! ...Zo bekeken vind ik dat je aardig bij mij in het krijt staat, en niet écht in de positie om mij lessen in moraal te geven, akkoord ?!"

Jupps gezicht was bleek weggetrokken, en duidelijk bezorgd dat deze zoveelste ruzie zijn financieel akkoord met Joseph zou kelderen. Met een verkrampt gezicht fluisterde hij tenslotte schor: " Laten we dan niet te lang meer wachten om onze overeenkomst te verzilveren, zodat wij beiden met een gerust geweten kunnen vertrekken, okee ? Hoe vlugger je hier je matten rolt, hoe liever ik het heb! "

Nog dezelfde avond ruilden de twee mannen, in bijzijn van Opa en Erika, hun waardevolste troeven om. Nadrukkelijk telde Joseph zijn tienduizend Reichsmark vóór hen op tafel uit, en bij iedereen scheen dat een eeuwigheid te duren. Jupp schoof hem over tafel nadien twee nauwkeurige liggingsschetsen toe ,waaraan hij blijkbaar lang had gewerkt.

Op de eerste stond: " Westende - Stella Maris - Erster Stock - Schlafzimmer der Maria." Met een vooraanzicht van de schoorsteenmantel en een detail van de gietijzeren schuif die de roetpot van het rookkanaal afdekte.

"Daarachter steekt de ronde blikken doos met de juwelenstock van de jood Polak." Opmerkelijk, dacht Joseph, dat hij die schat niet aan echtgenote Rachel toeschreef...

Op de tweede tekening stond de plattegrond van de abri onder de titel " Westende - Blockhaus der Familie Petré", met in de westelijke hoek, de gecoteerde ligging van zijn eigen goudschat. Toen Jupp daar nog wat verduidelijkingen aan wilde toevoegen, wimpelde Joseph die weg.

" Ik weet het al. Je doos zit in een metalen kist voor M.G.-kogelbanden, samen met twee handgranaten...Leon heeft er mij alles al over verteld! Ik liet het je maar uitleggen om je eerlijkheid te testen. Maar dat tweede plan mag je houden: ik heb dat niet van doen."

" Hoezo ?...Dan had je ook mijn nauwkeurige uitleg niet nodig om die schat op te graven ?...Dan had je dat toch sowieso, achter mijn rug, bij je aankomst in Westende kunnen doen, zonder mij die tienduizend mark in ruil te geven?..."

" Inderdaad Jupp. Dat heb ik vroeger ook overwogen ,weet je , want ik ben tenslotte niet hélemaal debiel. Maar noch jij noch Opa heeft het eeuwige leven en ik wil dat Erika - en niét één of andere Russische feutus - de kans krijgt die ze verdient om de Metzgerei in volle eigendom  terug op poten te zetten. En onder andere de slachterij aan te passen aan de eisen van de Gezondheidsinspectie. Zonder mijn tienduizend mark kon ze dat wel vergeten, nietwaar ?"

"Hey ! Héla ! Niet zo vlug ! Die tienduizend mark ,na de ruil ,die horen mij toe ! Gezondheidsinspectie mijn gat ja ! IK beslis wat daarmee gebeurd ,met dat geld ,und nicht die Erika ! Donnerwetter ! Ik ben nog niet dood hé !" 

"Toch bijna hé Jupp ! In elk geval ,ik geef dat geld aan Erika ! En ik heb jou niet nodig om in Westende wat graafwerk te doen ,begrijp je ? In alle vriendschap hoor..."

Niemand zei nog een woord...