|
D15: BLINDE JUSTITIA....
Brugge, maart 1947.
" Goed nieuws, man ! " glunderde meester Florizone in de spreekzaal van het interneringskamp, bij het laatste werkbezoek dat hij aan Joseph bracht vóór het proces: " Die Birnbaum heeft mij geantwoord ! Wel niet helemààl zoals ik had gehoopt, maar toch genoeg om het moraliteitsverslag in gunstige zin te staven...Ik heb het onmiddellijk ter griffie in ons dossier neergelegd onder toevoeging van een beëdigde vertaling. Dit zal zeker zijn effect op de heren van de Krijgsraad niet missen ! "
Het viel Joseph op dat zijn advocaat nogal hoogdravende taal uitsloeg, waarschijnlijk als voorbereiding van zijn pleidooi...en zijn afrekening !
" Wat vertelt hij dan allemaal ?" wou hij weten.
" Wel, woordelijk kan ik het niet herhalen, maar hij begint met te zeggen dat gij vóór de oorlog zijn beste vriend waart in Westende : dat is al iéts ! En dat gij, ondanks uw rechtse sympathie, nooit aanstoot genomen hebt aan het feit dat hij als Duitse jood voor de nazi's was gevlucht. Dan komt er iets dat niet zo gelukkig zal klinken in de oren van de krijgsraad want hij zegt letterlijk: " Nadat ik en mijn familie op 10 mei 1940 onschuldig als staatsgevaarlijk verdacht werd en door de Belgische veiligheid op onwaardige wijze naar een Frans interneringskamp werd versleept, heeft mijn vriend Joseph Petré mij nog steeds goed geholpen om mijn verstrooide familie op te sporen." Dat gaan die heren rechters natuurlijk niet graag horen..."
" Waarom niet ? Het is toch de waarheid ?!"
" Een waarheid die kwetst kan ik missen als de pest, Joseph ! Ik moet die mannen zeem aan de baard strijken, géén azijn ! ...Hij zegt dan in 't kort dat hij vanuit dat Franse kamp gedeporteerd werd naar Duitsland, maar gelukkig onderweg kon ontsnappen en uiteindelijk, vermomd als een Italiaanse krijgsgevangene, in de kelder van een Berlijns kantoor te werk werd gesteld. Daar hebt gij hem toevallig ontdekt en via een tussenpersoon een veiliger schuiloord bezorgd, waarin hij de oorlog heeft overleefd. En hij besluit krachtig met: " Ik ben mijn vriend Joseph Petré eeuwig dankbaar dat hij mij daarmee het leven heeft gered ! " Dat is voor 90% een zeer gunstige getuigenis: nu maar hopen dat de krijgsraad dat ook zo ziet ! ...
"Ja, inderdaad..." Joseph kreeg van ontroering een krop in de keel bij de gedachte dat hij bij Arthur toch nog zo'n goede herinnering had achtergelaten...
" En van de heer Bolton heb ik indien mogelijk nog een betere verklaring ontvangen. Hij heeft de tekst, die ik hem had voorgekauwd, in grote trekken bevestigd, en die zit ook al met een vertaling in het dossier! Maar er is méér: hij zegt op het proces aanwezig te willen zijn en beschikbaar om als getuige te worden opgeroepen ! Het volstaat dat ik hem een week vooraf de juiste plaats en datum laat weten waar ik hem kan opvangen, en hij zal er zijn, hij en zijn vrouw...Maar dan moet het gerecht een beëdigde vertaler Engels-Nederlands aanstellen, en ik weet niet of ze die kosten gaan willen doen...En wie de reis en het verblijf van het echtpaar Bolton gaat betalen is ook niet erg duidelijk..."
Joseph moest er niet lang over nadenken: " Ik verdomme, als het moet ! Maar dan wél in de hoop dat die getuigenis het waard is, natuurlijk...Laat ons zeggen: als ik minder dan drie jaar krijg, en de krijgsraad in zijn overwegingen bij dat vonnis zegt dat ze met de verklaring van Bolton rekening heeft gehouden...Indien er een goede ziel dat bedrag voorlopig wil voorschieten, dan zal ik bij mijn vrijlating het nodige geld wel...heu...'vinden' ! " Hij dacht monkelend aan Jupps goudschat in de abri.
" Ach zo...'Vinden'..." lachte Florizone: "Goed, ik zal onmiddellijk contact opnemen met het 'N.V. Berkenkruis'...Die zitten meestal goed bij kas ! "
De tweede donderdag van maart was het dan eindelijk zover. De eerste kamer van de krijgsraad zou die dag vier zaken behandelen, twee in de voormiddag en twee na de noen. 'Zaak Petré' stond als derde op de rol, na het middagreces. "De beste plaats in de rangschikking ",was zijn advocaat gisteren nog rap komen vertellen: "Na het eten staan de heren al niet meer zo scherp, en als er na het vieruurtje gedelibereerd moet worden, hebben ze alle feiten nog goed in het geheugen...Het is dan aan ons om met onze getuigen een onvergetelijke indruk na te laten hé ! " spotte hij.
" Dus wij krijgen een uurtje om alles uit te leggen ? Veel is dat niet hé, voor die onvergetelijke indruk !"...
" Een uurtje ?! Was het maar waar ! Een heel stuk minder zelfs ! Langer dan twintig minuten gaan ze mij nooit laten pleiten. Als ze al om twee uur beginnen moet de griffier eerst de zaak voorstellen en dan pas start de krijgsraad met uw ondervraging. Als ze het simpel houden, zijn we al een half uur verder. Dan komt de substituut met zijn beschuldiging en de geëiste strafmaat - pak nog een vijftal minuten - en pas daarna mag ik het gaan uitleggen en eventueel Bolton nog aan het woord laten... Vergeet niet dat er àchter ons nog een zaak beoordeeld moet worden, en de krijgsraad wil om vier uur altijd met de deliberatie van de vier behandelde zaken beginnen... Dat neemt meestal twintig minuten in beslag, en nóg eens zoveel voor de uitspraak van de vier vonnissen...Veel speling zit daar niet in, want om vijf uur willen die heren in 'De Leeuw' een pint gaan pakken ! "
" In feite is dat snelrecht ,hé ,en erg serieus kan ik dat niet vinden ,zo vier rechtszaken op één dag !
"Zijt al blij dat ze uw geval niét serieus nemen ,en uw misdaad beschouwen als kattepis ! Zo kunt ge er nog licht vanaf komen !
"Ja ,misschien...En nog iets van Bolton gehoord ?"
" Die ga ik straks met zijn madam in Oostende van de mailboot halen en hier in Brugge onderbrengen. Maar verschiet niet hé, want érg gezond zal hij er niet uitzien, veronderstel ik ! Ik hoop maar dat hij de spanningen van het proces zal aankunnen en niet pardoes van zijn stokken valt, midden in zijn getuigenis "
Erg goed had hij niet geslapen toen hij om zes uur gewekt werd. De vier man die voor de krijgsraad moesten verschijnen, zagen er bleek en gespannen uit toen ze na hun schraal 'ontbijt' in de gang zaten te wachten op de gendarmen die hen met de dievenkar naar het Pandreitje zouden voeren. Omdat er in 't oud gerechtshof voor de gedetineerden géén middagmaal was voorzien, had de kok hen als toemaatje elk een dikke homp brood toegeschoven. Daar zaten Joseph en zijn collega's nu al zenuwachtig aan te pulken. Veel werd er niet gezegd.
Toen de gendarmen eindelijk luid pratend binnenvielen, kregen Joseph en zijn lotgenoten zonder complimenten de handboeien aan. Bij hemzelf wierp dat wél eventjes een probleem op, omdat hij dan zijn krukken niet meer normaal kon gebruiken. Tot de bewaker op het lumineus idee kwam de handboei dan maar aan Josephs broekband vast te klikken...Een aftands busje voerde hen van het landelijke Sinte Kruis de ontwakende stad in. Door de vele krassen in de blauw geschilderde zijruit ving Joseph een paar flitsen van het verkeer op, ook al was het buiten nog donker. Maar aangezien hij Brugge niet kende, maakte dat hem niet veel wijzer. De gendarmen hadden het onder elkaar over de voetbal en rookten smakelijk hun pijpje: de gevangenen waren duidelijk lucht voor hen...
Plots reden ze de binnenkoer van een middeleeuws gebouw op. Elke gendarm nam zijn geboeide gevangene bij de leiband vast alsof hij met zijn hond ging wandelen en in een rij achter elkaar werden ze naar een gewelfde kelder gebracht, in de cellengang op een bank geduwd en met de handboei in een ring aan de muur geklonken. Eén bewaker blééf, maar de drie anderen verdwenen weer de trap op, waarschijnlijk om buiten nog een pijp te roken. En toen begon het lange wachten...
Tegen negen uur werd de eerste naar boven geleid. Joseph schrok wakker toen die om halfelf terug binnenkwam en lachend "Zes jaar !" zei. Dat was minder dan de eis van de substituut: de man had zich blijkbaar aan aardig wat méér verwacht...
Terwijl nummer twee naar boven werd gebracht, kwam er van slapen niets meer in huis. De eerste veroordeelde moest duidelijk wat stoom afblazen en had Joseph als zijn pispaal uitgekozen. Ook al blafte de Rijkswachter af en toe dat hij zijn bakkes moest houden, toch deed de man alle moeite om hard fluisterend zijn toekomstplannen toe te lichten. Als hij vanavond effectief tot zes jaar veroordeeld werd zou hij er hoogstens maar drie moeten doen, rekende hij voor, misschien maar twéé als hij vrijwillig in de koolmijn van Zwartberg ging werken ! En nadien kon hij bij zijn onkel beginnen in de garage...
Joseph was meer geïnteresseerd waaróm hij die zes jaar gekregen had, kwestie van af te kunnen wegen wat hém te wachten stond. De man bleek ex-lid van 'SS-Vlaanderen' te zijn, en had heel de oorlog hiér dienst gedaan... Bij razzia's geholpen en zo...Vlak voor de bevrijding naar Duitsland uitgeweken en óók in de 'Langemarck' gevochten, maar dan wél bij het zware veldgeschut, ver àchter de eerste lijn...Voor deze frontperiode had de krijgsraad niet de minste belangstelling getoond, maar vooral de razzia's op landgenoten en 'terroristen' waren hem zwaar aangerekend.
" Communistische partizanen en ontsnapte Russen uit de koolmijn, dat waren destijds in Limburg echte bandieten en moordenaars ! Die kwibussen van het gerecht hebben niet het minste idee dat wij met onze razzia's enkel de bevolking trachtten te beschermen tegen dat crapuul ! ...Die verdienden verdomme toch niet beter dan geliquideerd te worden, hé ! ...En aangezien de gendarmen er toendertijd te laf voor waren, moesten wij het vuile werk wel doen ! ...Maar dat verstaan die paljassen natuurlijk niet ! "
Zijn bewaker bekeek hem eens vies, maar liet begaan.
Het was al over twaalven toen verdachte nummer twee uit de rechtszaal teruggebracht werd. Eis: vijf jaar, wat de man blijkbaar nogal zwaar vond...Zijn bewaker loste 'de blaffende hond' af voor het middageten en maakte zich niet druk toen ze gevieren al fluisterend wat van gedachten wisselden. Joseph meende te verstaan dat 'Nummertje Twee' oorlogsburgemeester geweest was van Middelkerke en hopman (of luitenant) van de plaatselijke 'Dietse Militie /Zwarte Brigade'. Normaal zou Joseph hem moeten herkennen als voornaam personage uit een buurgemeente. Maar die kop zei hem niets...Tenslotte had die man zijn functie daar uitgeoefend terwijl Joseph onophoudelijk aan het Oosfront zat, en praktisch geen énkel contact meer onderhield met zijn geboortestreek...
" En wat verwijten ze u, om die vijf jaar te rechtvaardigen " wou Joseph weten.
De man rammelde minachtend een vijftal paragrafen van het Strafwetboek af, maar toen hij zag dat Joseph er geen barst van begreep, verduidelijkte hij welwillend:
" Met andere woorden, als Belgische reserveofficier verraad te hebben gepleegd door in uniform van de Zwarte Brigade vijandelijke propaganda te hebben gevoerd, plus het ambt van burgemeester te hebben aanvaard op voorstel van de bezetter...Die mannen zijn zot ! Ik zit hier al drie jaar geïnterneerd, en dan gaan ze mij voor zo'n normale zaak nog eens vijf jaar bovenop geven ?! Als dat straks bevestigd wordt, geef ik mijn raadsman opdracht onmiddellijk beroep aan te tekenen !"
De man bleef gedurende heel het middagreces voort mokken en voor Joseph was het een hele opluchting toen 'zijn' rijkswachter hem om twee uur eindelijk van dat gezaag kwam verlossen ! Maar er schoten zoveel verwarde gedachten door zijn hoofd, dat hij zich pas bij het binnenvoeren in de rechtszaal realiseerde dat de show van zijn leven nu pas écht begon. Hij had zowaar een volle zaal getrokken, zag hij gevleid, en alle ogen waren strak gericht op Kwatta: man-man, nog nooit had hij zo'n publieke belangstelling genoten ! Tot het bij hem doordrong dat minstens driekwart van het publiek was opgekomen voor de strafzaken van zijn drie collega's...
Terwijl de zielloze griffier schor en schrapend zijn geval in onbegrijpelijke paragrafen van het Burgerlijk Strafwetboek codeerde, speurde Joseph vluchtig opzij de gezichten van het publiek af...Iedereen was uitgedost in zijn zondagse kleren, waardoor Jetje ver de énige was die hij onmiddellijk herkende, vooral omdat ze hem glimlachend een schuchter bonjourtje toewuifde... Misschien zaten er nog twee-drie koppen bij die hem vaag iets zegden, maar iemand die hem aan Bolton deed denken, kon hij niet ontdekken. Meester Florizone, ditmaal indrukwekkend in groot ornaat, beantwoordde echter zijn vragende blik met een geruststellende teutmond: Bolton was op post.
Met een routineus 'Beschuldigde-sta-op! ' opende de voorzitter de vertoning. Nu pas kon Joseph zijn aandacht op de heren achter het podium richten. Een majoor van het leger, die door Joseph onmiddellijk als 'de bulldog' werd aanzien, voerde kennelijk het hoge woord. Naast hem zat een wat dommelende burgerrechter, en aan de àndere kant een lagere officier, die er als een venijnig keffertje uitzag. De substituut, op de linkervleugel van het panel, leek nog iets te zoeken in zijn dossier en de griffier, op uiterst rechts, legde fluisterend nog iets uit aan de bode...Toen de majoor Joseph gevraagd had, wie hij juist wàs, en ze zéker waren hun tijd niet te verspillen aan de verkeerde Petré, mocht hij gaan zitten. Niets te vroeg, want Joseph droop al van het zweet en moest zich met één hand aan de leuning van zijn box vastklampen om niet over zijn krukken te struikelen! Hij zag er waarschijnlijk niet erg gezond uit, want Florizone gaf hem nogal theatraal een bemoedigende tik op de hand. Zo, nu waren ze écht vertrokken...
De substituut las op een drafje de akte van beschuldiging voor, doorspekt met 'paragrafen' en de 'secties' waar geen kat iets van verstond. Maar Florizone volgde nauwkeurig, stipte telkens iets aan in zijn papieren en leek vlug tevreden met de gang van zaken. Toen de voorzitter met zijn vragen begon moest Joseph wéér rechtstaan en de onhandige show met zijn krukken opvoeren...Pijnlijk.
Verrassend genoeg moest de man eerst weten welke studies hij had gedaan...Koninklijke Cadettenschool ?... Weggestuurd wegens inbreuk op de verkiezingswetgeving ? Wel-wel...Rest van middelbare studies in Oostende met een beurs van het Verdinaso ? Zo-zo...Vader vechtjas bij de D.M.O., de Dietse Militanten Orde ? En omgekomen bij het illegaal ontmantelen van oude oorlogsmunitie ? De man trok bedenkelijk de wenkbrauwen op...En hoe het gezin Petré er uitzag, politiek dacht en er financieel voorzat in het begin van de oorlog moest Joseph ook al uitleggen...Je zàg duidelijk de man besluiten: 'onnozel proletariaat...'
Toen kwam hij meer terzake: dat hij zich als achttienjarige vrijwillig gemeld had voor het Oostfront na een ruzie met z'n moeder ontlokte de bulldog een meewarig grimas. Aan alle gevechten deel genomen aan de zijde van de Duitsers tegen de Sovjetunie, eerst met het 'Vlaams Legioen' en later als lid van de 'SS Stormbrigade Langemarck', en dit tot aan zijn beenamputatie in mei '44 ? Inderdaad, alle data klopten, zoals Joseph destijds met hand en tand had uitgelegd aan zijn debiele ondervragers. Vervolgens nog een jaar gewerkt op een Berlijnse 'Kultur Dienststelle' en er wàt gedaan ? Als hoofd van de dactylografie, Vlaamse en Duitse prominenten kaartjes bezorgd voor culturele en sportieve evenementen ? "En is dat alles wat ge op uw secretariaat deed ?..."
Toen hij wat benepen bekende dat zijn typistes zich in hoofdzaak bezig hielden met het 'organiseren' onder het personeel van een ruilhandel in schaarse artikelen en voedingswaren, werd er voor het eerst in de zaal smakelijk gelachen. Ook bij de heren op het podium kon er een verraste grijns af, al tikte de voorzitter vermanend met zijn hamer om de orde te herstellen. Over het samenstellen van propagandablaadjes zoals 'De Vlaamse SS-man' werd niet meer gesproken. Wél dat hij na de inval van de Russische troepen in Berlijn een tijdje onderdook tot hij, bij de aankomst van de Amerikanen in hun sector, even informant was bij hun militaire inlichtingendienst ...
" Betaald informant ?" wou de voorzitter weten.
" Ja, tegen wit brood en dozen 'cornedbeef'..."
Weer barstte er gelach uit in de zaal, maar ditmaal deden de heren niét mee. De voorzitter bladerde wat nors in zijn dossier en viel plots uit: " Wat is dat hier voor een vertelsel van de Duitse jood Birnbaum, dat gij zijn leven hebt gered ?! Iedere nazi had zo wel zijn jood, hé, die hij op gevaar van eigen leven geholpen heeft ! " Een sneer die kon tellen ! Maar Joseph liet zich niet van de wijs brengen...
" Arthur Birnbaum was tijdens mijn laatste jaar op het atheneum van Oostende mijn beste vriend, maar werd in mei '40 door de Staatsveiligheid gedeporteerd naar een kamp in Zuid-Frankrijk. Tot mijn vertrek naar het Oostfront in de zomer van '41 heb ik geprobeerd contact met hem en zijn familie in Engeland te krijgen, maar dat is grotendeels mislukt. Tot april '44 zat ik praktisch ononderbroken aan het front en verloor hem dan ook uit het oog...Na mijn beenamputatie in Praag werd ik dus uit de gewapende dienst ontslagen, en zoals ik al zei, op een bureau in Berlijn geplaatst. Op 't einde van '44 ontdekte ik toevallig dat Arthur in de kelder van mijn burogebouw verdoken zat tussen de Italiaanse krijgsgevangenen van de onderhoudsploeg... Een duizendste chance, natuurlijk, want wij hadden elkaar van heel de oorlog niet meer gezien...Ik heb hem toen een veiliger onderkomen bezorgd, da's al...Mijn advocaat kan dat beter uitleggen..."
Men kon een naald in de zaal horen vallen ,en Joseph kon van veel gezichten lezen "Een jood ,weeral verdomme...". Maar de voorzitter vervolgde onverstoorbaar: " En van die Britse vlieger is dat ook zoiets zeker ?...Bolton ?"
Nu sprong Florizone op: " Als de Heer Voorzitter het toelaat zal ik de Heer Bolton straks als getuige aan de krijgsraad voorstellen. Hij is persoonlijk uit Engeland overgekomen om zijn redding door leden van het Belgisch verzet en in bijzonder door de familie Petré toe te lichten...Bijkomend zal ik dan het risico uitleggen waaraan wij ons in de paranoïde chaos van het laatste Berlijnse oorlogsjaar tot mei 1945 hebben blootgesteld om onze herrezen boezemvriend Arthur Birnbaum een betere schuilplaats te bezorgen...Mijn cliënt gaat in al zijn bescheidenheid nogal licht over deze echte heldendaden, maar in feite riskeerde héél de familie Petré tijdens de bezetting, en in het bijzonder mijn cliënt tijdens het laatste oorlogsjaar in Berlijn letterlijk hun leven ! De nonkel van mijn cliënt, de genaamde René Cattrysse, heeft ten andere het leven verlóren bij de poging om vliegenier Bolton met een kano naar Engeland over te varen ! En ik moet er de heren van de Krijgsraad niet aan herinneren dat bij de bezetter op het verduiken van een geallieerde soldaat de doodstraf stond ! De heer Bolton zal dus mijn kroongetuige zijn !"
De bulldog maakte een genadig gebaar: " Meester, ik zie dat de heer Bolton Brian op uw lijst van getuigen staat...Hij zal dus ten gepaste tijd door ons opgeroepen worden om zijn verklaring in het dossier voor ons toe te lichten. Want eerlijk gezegd, meester: ik vind zijn verhaal nogal vreemd ! Maar enfin, wij zullen zien...!" Toen vroeg hij pro forma aan de leden van de raad of er nog vragen waren voor de beschuldigde. Maar iedereen hield een beetje beduusd de mond dicht, en dàt was dàt...
" Bon, dan kan éérst de heer substituut zijn getuige naar voor roepen. Ik lees hier: ...meneer Steiner Rudy! "
" Steiner Rudolf ! " riep de bode naar het publiek.
Het was alsof Joseph een bonk op z'n hersens kreeg ! Steiner ,verdomme !
|
