D22.   NANCY, JETJE en C°.

                    Brugge, september 1947.

Zoals ze Joseph had beloofd, na zijn toezegging om eventueel mee te emigreren naar de Vlaamse vissersbasis in Zuid-Amerika, had Nancy er duidelijk geen gras over laten groeien. Daar zat ze dan te stralen in de refter bij haar volgende bezoek aan het 'Pandreitje', compleet tevreden met zichzelf. Ze viel dan ook direct met de deur in huis en spreidde drie documenten vóór hem op tafel.

" Hier, die papieren moet ge laten invullen door de directie van het gevang...Eerst en vooral een medisch attest dat ge gezond zijt en geen besmettelijke ziektes daar mee naar binnen gaat brengen. Ze noemen er hier een hele reeks op, waarvan ik enkel longtuberculose en syfilis heb onthouden die voor een soldaat lijk gij écht van belang zouden kunnen zijn..."

" Zeg, madam, bedankt voor het vertrouwen hé ! "

" Jongen, ge moet mij geen blaaskes wijsmaken hé ! Door de vertelsels van Roger heb ik nogal een helder zicht hoe het daar in Rusland in zijn werk ging, weet ge ! Die bordelen in de rustkantonnementen achter het front kont ge toch niet van de properste noemen hé ! Naarvolgens ik gehoord heb stonden ze daar bij die grieten aan te schuiven, elkeen voor zijn tien minuten vogelen, en hop, gedaan ! Op zo'n manier moét ge wel iets opscharrelen ! "

" Misschien, al werden die meisjes streng door de Duitse diensten gekeurd vooraleer ze in zo'n tent aan het werk werden gezet....En veel tijd om besmet te geraken kregen ze niet, want alle twee drie dagen werden ze aan de lopende band vervangen..."  Wat er nadien met die vrouwen gebeurde, had hij ook maar van horen zeggen: daar wijdde hij liever niet over uit...

" Ik weet ook wel dat ze in het leger straffe medicamenten gaven aan diegene die het wél aan zijn pietje kreeg, maar tóch..."

" Bon ! " kapte hij, en wou er juist jolig de slogan aan toevoegen "Alles kits achter de rits". Maar schakelde dan deftig over op :"  Ge kunt gerust zijn: onder de gordel is bij Bibi alles okée ! Als ze tenminste mijn voeten niet gaan tellen..."

Ze glimlachte wat gemaakt: " Dat is waarschijnlijk niet besmettelijk, want van amputaties staat in elk geval niets op de lijst...Enfin, in uw infirmerie ziet ge de doktoor toch iedere dag: die kan dat papier gemakkelijk tekenen. Dan zijn we dààr al vanaf ! ...Dan hebt ge hier.. een verklaring die gijzélf moet tekenen dat ge ginder bij de plaatselijke overheden nooit beroep zult doen op dóp of àndere sociale hulp. Dat is niet moeilijk, want in geval van nood wordt ge automatisch opgevangen door onze eigen sociale dienst...En dan tot slot is dit hier een verklaring van borgstelling...Er moet hier in België iemand borg voor u staan - 'in lasten en lusten' zoals dat heet...Niet alleen om op te draaien voor de schulden die ge bij uw vertrek eventueel zoudt nalaten, maar die mens moet ook gerechtigd zijn om uw persoonlijke tegoeden te beheren ten opzichte van de fiscus...Da's natuurlijk ver gezocht, want zoveel huizen en goederen zult ge wel niet bezitten, veronderstel ik..."

" Mijn abri toch, hé ! Al brengt die voor het ogenblik nog niet veel op ! "

Ze schoten beiden in een lach, maar Joseph haakte onmiddellijk in: " En met mijn schulden zal dat ook wel meevallen...Al vraag ik mij toch af wié er voor mij borg zal willen staan...Gij misschien ?"

" Dat gaat niet, want ik vertrek immers ook: het moet iemand zijn die hier achterblijft...Mijn borg is mijn pa, maar gij hébt zo geen familie meer, zei Jetje... Ik heb wel weet dat een paar emigranten de advocaat van de groep als borg hebben aangesteld omdat ze die goed kenden...Gij zoudt het misschien aan meester Florizone kunnen vragen, of aan Jetje: da's toch halve familie, heb ik menen te verstaan..."

" Mijn relatie met Florizone is nogal naar de strikt zakelijke kant, de laatste tijd...Maar Jetje, ja, die zal dat misschien wel doen. Al zou ik niet willen dat ze daar ooit last mee zou krijgen, want ze heeft zélf geen nagel om aan haar gat te krabben !"

" Ha, van gat gesproken: ziet ge al een gat in die cursus Spaans dat ik u gegeven heb ? Moeilijk hé ! "

" Integendeel, met de hulp van José, de infirmier van de àndere zaal, ging dat vlot vooruit. Maar de directeur van het gevang heeft laten verstaan dat hij absoluut niet akkoord is dat ik Spaans leer, omdat hij vreest dat ik na mijn vrijlating zal emigreren naar het fascistische Spanje van Franco ! José is bij hem op het matje geroepen en werd verplicht forfait te geven...Ik weet niet wié ons verraden heeft, maar waarschijnlijk een oud lief van José, die vond dat wij te dikwijls bijeen zaten te fezelen. Want in 't begin wíst ik zelfs niet dat José 'zó' was...'t Is pas overlaatst dat hij bij mij 'iets' geprobeerd heeft, maar ik heb hem direct op z'n pollen geklopt en goed laten verstaan dat ik daar niet mee gediend was. Van de weerslag sta ik er nu ook meestal alleen voor om de juiste uitspraak te leren...Maar het is voor de rest goed te doen..."

" Ja, die José, lijk ge zegt...Ik kan mij dat voorstellen: allemaal jonge mannen die al jarenlang dag en nacht met drie-vier bijeen hokken in een cel, dromend van een vrouw, zonder er één bij de hand te hebben...Daar moet een stukske àfgekwijld worden hé ! " Ze lachte met duidelijk vrouwelijk leedvermaak terwijl Joseph wat gegeneerd de schouders ophaalde.

" Zeg man, ge moet dat niet wegsteken, hé! Ik heb óók een jaar in het vrouwenkamp geïnterneerd gezeten, tussen al die geëmotioneerde wijven...Weet ge dat er soms écht blij waren dat er eens een bewaker op hen kroop ! ? Ja, ik versta wat het is, om zo'n lange tijd verstoken te zitten van elk mannelijk contact. Toen de Roger in 't begin aan het Oostfront zat, heb ik ook een héle tijd op mijn kin mogen kloppen ! ..."

Vooraleer het gesprek verder uit de hand liep, wierp Joseph het al rap over een andere boeg: " Ha ja, hoe gaat het feitelijk met de Penny...heu...de Roger ?"

Ze trok een bedenkelijk grimas: " Niet zo erg goed, vrees ik, want het is nu al twee maanden dat ik niets meer van hem gehoord heb. Normaal schrijft hij iedere veertien dagen een kattebelletje met wat onnozelheden, telkens hij in de gevechtspost wordt afgelost en in een dorp op rust ligt. Dikwijls enkel wat plagerige moppen over het wijf dat op dat moment aan zijn lijf ligt te prutsen. Ja, zo is hem ! ...Maar nu al acht weken niks...Akkoord, die stiltes zijn wel méér voorgekomen, en ik zou mij in feite niet ongerust mógen maken. Maar 't ergste is nog dat de kaartjes er ruim een maand over doen om tot bij mij te geraken! In dien tussentijd kan er van alles gebeuren ! ..."

" Luistert, moest er hem iets serieus zijn overkomen, dan had het Legioen u al lang verwittigd ! " loog hij.

Maar ze trapte er niet in: " Allee, zot! Ge weet toch ook dat wie in het Legioen wordt opgenomen, eerst zijn familie moet afzweren, hé ! En dan zijn ik nog niet eens met de Roger getrouwd ! Die commandant daar heeft wel iets ànders te doen dan na elke veldslag àl die lieven aan te schrijven ! "

De week daarop was Jetje weer aan de beurt. Met drie krentenbollen in een zakje, zoals gewoonlijk, en wat roddelnieuwtjes uit de straat...Maar het enige wat Joseph wilde horen was hoe ver het stond met Steiners plannen om de abri op te blazen...

" Nog nergens, dat ik weet ! Het water dat hij nodig heeft om die bunker mee te vullen moet uit de zee komen en hij krijgt geen toelating om met zijn darmen de Grote baan te kruisen en de tramroute. Ik heb verstaan dat hij op de regens van het najaar rekent om het dan uit de bomtrechter achter de 'Lekkerbek' te pompen, maar voor het ogenblik staat alles daar nog droog. Wat niet wil zeggen dat Steiner voor het ogenblik met zijn duimen staat te draaien: iedere twee-drie weken laat hij een blockhaus in de lucht vliegen in de duinen van de nieuwe kazerne, dichter bij de hoogwaterlijn ! "

" Twee-drie weken ? Dus moest hij vandaag aan de mijne kunnen beginnen, dan is dat daar binnen de veertien dagen opgekuist ?! Jetje verdomme, ik zou iets moeten vinden om die kloot te stoppen hé ! Maar zie mij hier zitten ! Miljaarde-dju ! "

" Wij in de straat zouden ook niet liever hebben dat hij met zijn experimenten een eindje vérder ging spelen ! Maar hij heeft de burgemeester en alle heren van 'Bruggen en Wegen' kunnen overtuigen met zijn vakmanschap dat er absoluut geen schaai zal zijn aan de huizen in de buurt.. En daar staan wij dan hé ! "

" Of ik zou misschien een klacht kunnen indienen dat hij met zijn poten van 'mijn' abri moet blijven, kwestie van hem wat tegen te houden tot na mijn vrijlating...Dat spel staat toch op mijn grond, en ik heb nog nooit een bericht gekregen dat ze die onteigend hebben ! Maar ik weet niet wat zo'n proces zou kunnen kosten, want voor de moment zit ik er niet zo breed meer voor..."

" Voor de moment ? Hebt ge dan later nog zoveel te verwachten, misschien ? Want ik heb gehoord dat ge met die Nancy van plan zijt naar Amerika te trekken...Daar ligt toch geen goudmijn voor 't grijpen hé ?...En moest ge dààr een nieuw leven willen beginnen, wat kan u die stomme abri in uw oude Bassevillestraat dan nog bommen ! Of zit ge soms op iets ànders te broeden ?...Wel, als ge wilt weten wat zo'n proces gaat kosten, zult ge dat aan Florizone moeten vragen hé "

" Kunt gíj hem dat niet vragen ? Want - ik weet niet waaróm - onze relatie is voor één of andere reden nogal bekoeld, ziet ge...Misschien is de waarde van zijn twee goudstukken, die ik als ereloon betaalde, weer wat verder gezakt, maar daar kan ik niets aan doen...Hij had ze maar eerder moeten verlappen."

Jetje dacht even na: " Weet ge wàt ? Ik zal het hem vragen of hij daar een mogelijkheid in ziet...En moesten de kosten meevallen, dan kunnen de geburen misschien een centje bijdragen...Die hebben er tenslotte óók belang bij dat hun huis geen barsten oploopt als dat spel ontploft!"

" Barsten, tot dààr toe...Maar ik vrees dat de kelder van die abri vol met verroeste obussen van dat speciaal mosterdgas steekt ! En als Steiner die boel met water in de lucht laat vliegen, is misschien het halve dorp vergiftigd ! Zegt dàt maar aan de mensen ! "

Even liet hij zwijgend dit rampscénario doordringen.

" En dan is er nóg iets wat ik u wil vragen...Ge weet waarschijnlijk dat ik erover denk na mijn vrijlating uit te wijken naar Zuid-Amerika. Nancy is met de papieren bezig, en dat zal binnenkort wel in orde komen. Maar er is één ding dat nog wringt: ik moet een borg opgeven die garant staat om mijn schulden te betalen die zouden opduiken nà mijn vertrek. Voor zover ik weet, moét ik aan niemand geld, dus is dat meer een formaliteit...Probleem is, dat ik geen familie meer heb om dat aan te vragen..."

"En dus hebt ge aan uw Tante Jetje gedacht, zeker ? Ik voel u al afkomen op uw klompen ! Ik zou vereerd moeten zijn dat ge mij daarvoor uitkiest, maar jammer genoeg heb ik geen rotte frank opzij staan voor dergelijke gevallen ! Het zal dus voor een àndere keer moeten zijn..."

" Tante Jetje, er is géén àndere keer ! En ik verzeker u dat ge voor mij nooit een cent zult moeten betalen ! Het is zelfs mogelijk dat ik, vóór mijn vertrek, ruim voldoende kapitaal kan vergaren om bij u een reserve achter te laten..."

" Ja vent :dromen staat vrij ! Voldoende kapitaal ? Als gij hoopt dat die Duitse mamzelle u die juwelenstock van Rachel zal terugbezorgen, gelooft gij zeker nog in Sinterklaas...Ik heb dat mens ten andere van de zomer niet meer weergezien !"

Joseph haalde geringschattend de schouders op. Maar Jetje gaf niet op.

" Neen ? Is het dàt niet ?...Dan heeft het iets met de abri te maken ! Daar rond zit iets verdoken: zo zeker als één en één twéé is ! Ik zijn niet op mijn kop gevallen, hé makker ! Waarom zit ge er anders zo mee in, dat de Steiner die vóór uw vrijlating zou laten springen ?! Of dat het duin die hoek van uwen grond iedere dag een beetje meer onderwaait ?!...Ge wilt die vent vóór zijn, tegen dat hij al dat zand daar rond de abri met zijn kraan weg graaft ! Joseph, een blinde ziét dat ge met een ei zit ,ventje ! "

" Neen, Jetje, ge zit er naast: zo is het niet... Maar ik verzeker u op mijn erewoord dat ge aan die borgstelling nooit uw broek gaat scheuren. Er staat hier ten andere een clausule in, dat ge mij na mijn vertrek 'in rechte vervangt voor lasten en lusten'. Dat wil zeggen: de bluts met de buil. Moest er mij, na mijn vertrek, nog iets toevallen, dan moogt gij dat op uwen bil slaan...En wie weet: misschien krijgt die Duitse Erika wel wroeging en brengt ze die juwelen met een beetje chance wel achter mijn gat terug ! "

Jetje lachte wat zuur: " Ik zal er eens een weekje over nadenken...Al versta ik nog altijd niet waarom ge na uw vrijlating opeens zover wegtrekt...Naar Zuid-Amerika verdomme ! En dan nog met die Nancy ! Terwijl ge toch op uw gemak bij mij zoudt kunnen logeren in afwachting van in de streek nieuw werk te vinden. Ik héb u dat al aangeboden: nu Rachel weg is, heb ik plaats zàt in huis..."

" En als ze terugkomt, zit ik op een schopstoel ! "

" Neen, die komt niet meer terug...Enkel op visite de zondag na de mis. Maar dan kunt ge altijd wat in café ‘Lekkerbek’ blijven plakken tot ze weer weg is. Al begrijp ik uw schrik niet goed: dat mens gaat u toch niet opeten hé ! "

Opeten misschien niét. Maar zijn bloed kon ze wél drinken ! Sinds Jetje haar verwittigd had dat ze volgens Joseph nooit rechten kon laten gelden op de juwelenstock van haar jood Polak, broedde ze op wraak. Ze zou kost wat kost die manke fascist zijn tweede poot uitdraaien ! En nu haar ‘vriend’ Marcel-de-notaris aanstalten maakte om die vuile oorlogsmisdadiger de erfenis van Pylieser toe te spelen, besloot zij tot het uiterste te gaan.

Ze had lang genoeg met de oude Legein meegewerkt om zo langzamerhand de klappen van de zweep te kennen. Letterlijk en figuurlijk. Of om het met betrekking tot zijn zoon Marcel minder goedkoop uit te drukken: de vuile knepen van het vak. En die wilde ze, op een late zomeravond in haar appartement-met-volle-zicht-op-zee, toch even uittesten op haar minnaar.

Ze sloeg de krant dicht: " Tiens, ik heb ergens gelezen dat een moordenaar niet kan erven van zijn slachtoffer...Klopt dat ?"

Marcel keek verwonderd op: " Ja, natuurlijk...Een veroordeelde mag nooit voordeel halen uit zijn misdaad, dat is een basis van het strafrecht...Waarom vraagt ge dat ?" En toen ze niet direct antwoordde, zei hij al gekkend:" Gaat ge mij vermoorden misschien ? Ik verwittig u dat ik alles nalaat aan 't klooster van de Arme Klaren. Van mijn dood gaat ge niet rijker worden..."

Maar Rachel was al opgestaan en zette de radio aan.

Een paar dagen later loste ze een tweede schot voor de boeg.

" Ge weet toch dat Joseph Petré er, na zijn terugkeer uit Duitsland, in het begin van verdacht werd die avond Pylieser versmoord te hebben in die bomtrechter van de Bassevillestraat ?..."

" Nee, ge zijt mis: dat was een landloper, en daar is nadien niets meer van gehoord..."

" Nee sukkelaar, GIJ zijt mis ! Die zogenaamde landloper was wel degelijk Joseph Petré, maar hij gaf bij zijn aanhouding een valse naam op. En als ge er nadien niets meer van gehoord hebt, is 't omdat de Weerstand die moord in de doofpot heeft laten steken ! Want op het proces kon de naam van hun held Pylieser wel eens door het slijk worden gesleurd, hé ?...En moest ge mij soms niet geloven, vraagt het dan aan meester Florizone: die zat mee in het complot..."

Het derde schot, een week later, was een dodelijke voltreffer, toen Rachel langs haar neus weg vroeg of hij al met Florizone gesproken had.

Marcel liet enkel een gebrom horen.

" Dus als ik het goed begrijp kan Joseph, de moordenaar van Pylieser, niét van hem erven ?"

" 't Is niet bewezen dat Joseph hem verzoop hé ! De garde en Steiner waren er ook bij betrokken ! "

" Dat kan een lang proces worden, inderdaad ! Maar als iedereen in dezelfde zin ons Joske beschuldigt, dan heeft hij het spek aan z'n been ! En dan gaat de nalatenschap van Pylieser naar de Staat hé ?! Niet alleen de rederij, maar ook de vijf huizen in de Langestraat die gij op uwen bil wilt slaan..."

Marcel staarde haar met open mond aan: " Wat wilt ge daarmee nu zeggen ? Er is niemand die dat weet ,van die huizen ! "

Rachel lachte gemeen: " Maar sukkelaar, IK weet het ! En IK zou mij wel eens kunnen verspreken hé ! Want ik wil niet dat die fascist, die in den oorlog eerst mijn juwelen heeft scheef geslagen, ook nog eens met het fortuin van Pylieser gaat lopen ! Dan nog liever de Staat ! Neen, wat ik wil zeggen is dat ge best wat naar mama zoudt luisteren vooraleer lijk een zot rap uw kop door te drijven ! ...Als ge naar Joseph laat weten dat hij kan erven, riskeert ge iedereen in het ongeluk te storten ! Ik, akkoord, maar in de eerste plaats gijzelf ! En ook Florizone, die heel die combine met die zogenaamde landloper op poten heeft gezet ! Om nog niet te spreken van de Weerstand die de moord op Pylieser in de doofpot heeft willen steken ! ...Dus gaat mijn zoeteke eerst eens braaf met Florizone spreken, hé, vooraleer zijn kop in de strop te steken, verstaan ?!"

De vrouwen bezorgden Florizone nog drukke dagen. Eerst vroeg Jetje hem raad welk risico zij kon lopen als zij de borgstelling van Joseph zou tekenen. Waarop de advocaat Joseph polste over zijn eventuele geldelijke verantwoordelijkheid voor het kind van Erika.

Joseph toonde hem Erika's brief: " Volgens mij ontheft zij mij van elke verplichting tegenover die kleine. Tegenover haar heb ik geen enkele schuld meer..."

Florizone streek eens nadenkend over zijn jeugdig baardje.

" Maar hoe zit dat met die doos 'Schmuck', die juwelen waarvan zij hier spreekt ? Dat moet nogal een waardevol cadeau geweest zijn, als zij dat beschouwt als een 'afkoopsom' voor de opvoeding van haar kind, hé...Ik kan mij voor alle zekerheid natuurlijk rechtstreeks tot deze dame richten om daar het fijne van te weten, maar dan duurt het misschien te lang, hé..."

" Meester, daar kan ik u niets méér over zeggen !"

De advocaat fronste even verrast de wenkbrauwen, maar sloeg onmiddellijk terug: " Meneer Petré, in dat geval heb ik ook niets meer te zeggen. Ik zal dus mijn klant afraden de borgbrief in kwestie te tekenen ! "

En terwijl hij langzaam zijn dossier dicht knoopte keken ze elkaar schattend aan als twee gladiatoren. Tot Joseph het opgaf: " Dat is een héél lang verhaal, weet ge, meester, en doet in feite niets ter zake..."

Toen hij zijn gekuiste versie van Rachels juwelendiefstal had afgehaspeld, bleef Florizone even demonstratief in gedachten verzonken.

" Ja, het onderzoek naar de rechtmatige eigenaar van deze schat wordt een ingewikkelde klus. Maar die Duitse Erika kunnen we alvast schrappen. Madam Coulier, die met de jood Polak getrouwd was, staat er tamelijk goed voor, alhoewel...Uw tante Jetje heeft die juwelen in 't jaar '43, al dan niet met de toestemming van de aangehouden Rachel Coulier, aan de Duitser Jupp Deutinger gegéven om bij de Gestapo haar vrijlating af te kopen. Na de mislukking van deze trieste corruptie heeft deze Duitser de juwelen achtergehouden en het betwistbare eigendomsrecht later aan u doorverkocht. Dat stinkt al naar heling. En vooraleer gij van dit gestolen goed bezit kunt nemen, 'recupereert' - om niet te zeggen 'steelt' - die Erika de buit terùg en verdwijnt er weer mee naar Keulen...Dat is het type voorbeeld van "De Bedrieger Bedrogen", als ge het mij vraagt ! ...In het kader van de borgstelling, die gij uw Tante Jetje wilt laten tekenen, moet ze niet op deze juwelen rekenen om uw eventuele schulden te vergoeden, dàt is zeker ! ...Maar zij liet mij verstaan dat gij nog àndere waardevolle zaken rond de abri had verborgen, die ge na uw vrijlating zoudt kunnen opdelven, en waarmee gij haar borgstelling zoudt kunnen dekken...Ja ?..."

Verdomme, hier moest hij opletten wat hij vertelde ! Het flitste door zijn hoofd dat hij over Jupps munten moest zwijgen als vermoord. Maar aangezien hij met de juwelenstock van Polak min of meer op veilig speelde, flapte hij verontwaardigd uit: "Aan die wijven kunt ge nu tocht eens niéts toevertrouwen ! "

 Florizone knikte zelfvoldaan: ' Kijk, gij zijt dus potentieel een vermogend man...Of de juwelen die gij gaat opdelven ook eerlijk uw eigendom zijn, laat ik klaar en duidelijk gezegd in het midden...Ik wil wél Jetje als borg laten tekenen voor uw eventuele schulden, op voorwaarde dat zij àlles mag recupereren wat gij na uw vertrek nog zoudt achterlaten. En ik raad u aan er voor te zorgen dat er inderdaad wat voor haar achterblijft dat de moeite waard is, zodat ze door haar goed hart haar broek niet scheurt hé! Als gebaar van mijn kant, en op basis van uw emigratiedossier, zal ik een verzoek indienen opdat gij wat vervroegd zoudt vrijkomen...Zo is iedereen content... Akkoord, meneer Petré ?"

En óf hij akkoord was ! De stomme kloot !