Over filosofie en fotografie Afwisselende teksten over filosofie en fotografie en teksten met een knipoog.
04-12-2005
Alles stroomt
"Alles stroomt" , zo zou Heraclitus volgensPlatogezegd hebben. Maar deze uitdrukking ( pántha rhei ) is nergens bij Heraclitus te vinden en geeft bovendien een eenzijdig beeld van zijn filosofie . Hij heeft zich echter wel intensief beziggehouden met het begrip Logos , dat bij hem een wetmatigheid onder tegengestelden inhoudt. De hele kosmos , zo redeneerde hij , is doordrongen van tegengestelden, zoals vrede en oorlog, dag en nacht , licht en donker , leven en dood.. Wij zijn geneigd deze tegengestelden als zich twee uitsluitende gegevens te beschouwen. Zo niet Heraclitus . Zij vullen elkaar juist aan, ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. In het licht bijv. is het donker reeds latent (verborgen) aanwezig en het licht zal dan noodzakelijkerwijze omslaan in het donker. Geen licht zonder donker, geen leven zonder dood, geen dag zonder nacht. De logos van Heraclitus wil nu juist zeggen, dat de ogenschijnlijk onverenigbare tegenpolen juist met elkaar in balans zijn. Conclusie: het streven naar een voortdurende "Vrede op Aarde" zal hier en nu nooit gerealiseerd kunnen worden. Maar ook geldt dat voor oorlog, hoewel het alle schijn heeft...van niet. Wij wachten op antwoord , Heraclitus, nu het weer tegen de Kerst loopt.!!!! Hoe zit het met die balans???
Het nederlandse stoel en het Engelse stool hebben verschillende betekenissen. Een belangrijk kenmerk van stoel is dat hij een rugleuning heeft. In het Engels betekent stool " kruk " - zonder reugleuning dus. In het Oudengels ( van voor de Normandische verovering in de 11de eeuw ) betekende stõl wel degelijk hetzelfde als stoel. Maar toen de Normandiërs hun gezag over de Engelsen hadden gevestigd werd hun chair ( het huidige chaise ) gebruikt voor het deftigere zitmeubel met rug. Het Oudengelse woord werd gedegradeerd tot het " gewone " krukje voor het volk. Andere oude woorden ondergingen hetzelfde lot. Een house is vrij gewoon, maar een mansion ( van het franse woord maison ) is groter en indrukwekkender; in vergelijking met een eenvoudige hut is een cottage ook hel wat; een home wordt een residence voor de makelaar en domicile voor de notaris; een city is belangrijker dan een town; people wonen in een stad, countryfolk op het platteland. Dit soort standsverschillen vind je ook in werkwoorden, waarbij het Franse woord altijd iets formeler , geleerder of afstandelijker is; vgl. begin/commence, hide/conceal, feed/nourish, get/obtain en ask/request. En een cordial reception klinkt een stuk koeler dan een hearty welcome.
Utilisme is o.a een stroming in de filosofie die zich met "Geluk" bezig houdt. John Stuart Mill (1806- 1879 ) is een van de bekende filosofische gelukzoekers. In zijn boek " Utilitarianism" verdedigt hij in navolging van zijn vader James Mill en Jeremy Bentham, dat iedereen de plicht heeft om te streven naar zoveel mogelijk geluk voor zo veel mogelijk mensen. Welnu , dat is op niets uitgelopen. Al vroeg raakte hij in een depressie . Hij besefte dat de strenge aanpak van zijn vader en John Bentham van het geluksprobleem een hopeloze zaak was. Deze beide utilisten stelden geluk gelijk aan het ervaren van genot of plezier en het vermijden van pijn. Nu kun je dit wel voorstellen voor de pijn, maar wie bepaalt en hoe bepaal je een andermans plezier en genot.? Dit is een individuele aangelegenheid en valt slecht te veralgemeniseren.Daar zitten grote problemen aan vast. In zijn denken over geluk maakt John Stuart Mill o.a. een onderscheid tussen een hogere vorm en een lagere vorm van geluk. De hogere vorm omvat dan culturele geneugten zoals het genieten van kunsten en wetenschappen. De lagere ligt dan meer op het vlak van het bevredigen van driften , zoals sex, lekker eten en drinken. Maar dit wordt een complexe toestand . Hoe kun je een rechtvaardiging vinden voor deze tweedeling. Ik denk dat je dichter bij een oplossing komt van wat geluk is door o.a te stellen dat een teveel streven naar geluk je juist daardoor het geluk niet vindt. Door altijd maar te willen eten drinken en sexen, gedichten lezen en geforceerd cultureel te willen doen, dat komt op den duur allemaal je neus uit. Zo geniet een wijnkenner niet echt van wijn, maar is hij slechts bezig met een kritische beoordeling ervan. Af en toe heeft hij geluk en lijkt hij de volmaakte wijn te treffen. Ik denk dan dat dit in een schrille tegenstelling staat tot de spontane levensgenieter die volmaakt gelukkig is met een huiswijntje van Albert Heijn. Een kritisch mens ( de wijnkenner) is tragisch omdat hij niet spontaan gelukkig kan zijn. Het doelbewust streven naar geluk heeft een tegenovergesteld effect en dat is een vorm van tragiek, die zo treffend kort en krachtig in de uitdrukking wordt getypeerd: " Het hebben van de zaak ishet einde van het vermaak!!" Geluk kan nooit het resultaat zijn van een rationeel streven , maar geluk moet ook een gevoel zijn dat niet rationeel te beheersen en te berekenen is en dat overkomt je maar voor even, dat zijn de momenten van geluk, geluksmomenten. En daarna , hupsakee dan is het weer weg.!! We wensen elkaar straks allemaal gelukkig Nieuwjaar , maar dat lukt nooit voor een heel jaar, zelfs niet voor een dag. Wel voor eventjes, maar dan nog moet je geluk hebben.
Vrijdag , 25 november de computerbeurs bezocht. Al in de traverse van het Centraal Station Utrecht richting, jaarbeurshallen, één grote aaneengesloten stroom van beursgangers. Geboeid door de aanblik van de jongere computernerts werd je tegen wil en dank richting het digitale Walhalla gestuwd. Vooral deze categorie bezoekers vertonen met het bekende rugzakje , de vaak gewrongde haardos en de veerkrachtige gegympte tred een aanstekelijk drive . Ik mondde uit in een overvolle hal, waar het even via enkele info-desks moeilijk zoeken was waar tickets gekocht konden worden. Maar daarna kon het feest beginnen. Eenmaal binnen werd ik door charmante dames met de bekende geprogrammeerde glimlach voorzien van een plastic buidel met onderin een startprogramma bestaande uit een ballpen en enkele smaakmakende folders. De hel brak nu echt los. De commercie had goed nagedacht over de looproute, want ik , of je wilde of niet werd eerst met de bovenomschreven doelgroep , door de met decibellen, flashlichten , flitsende projectieschermen en monitoren overgevulde Hades geleid. Links van mij waren zgn. Video Game Loungers geïnstalleerd. Dat zijn een soort computergestuurde luchtbedden, die je uitgestrekte lichaam gerieflijk naar gewicht en lengte opvangen. Kamerbreed kun je daarna met de gereedliggende Joy-Stick kiezen uit een breed aanbod van games door de juise keuzeknop te drukken. Al naar gelang de keuze vliegen de geprojecteerde vliegtuigen, racewagens, voeballers over een grote Leinwand aan je strakgespannen blikken voorbij. Dat alles aangestuurd om door met spastische bewegingen van de op de onderbuik geplaatste yoy -sticks de race , de wedstrijd of de spectaculaire vlucht liggend tot een zegenrijk einde te brengen. Ook indrukwekkend was te zien hoe een jongeling op electronisch-gestuurde stelten met sprongen van zon anderhalve meter als een kangoeroe door de zalen hopte. Zelfs de stelten waren in de vorm van de achterpoten van de Australische springers gegoten.
Na dit alles gehoord, gezien en doorvoeld te hebben naar de afdeling waarvoor ik gekomen was: de fotografie. En ja, dat was echt het Walhalla. Daar loopt het water van zowel de hobby- als de professionele fotograaf uit je ogen en je oren tegelijk. Daar merk je pas echt goed wat er op het gebied allemaal door die geweldige techniek mogelijk wordt. Uren gekeken bij de portret foto-grafie-show van Nikon. Hier onder de boeiende instructie van een beroepsfotograaf kunnen bewonderen hoe een prachtig body-gepaint model door hem grafisch werd belicht en genomen. Na een uur werken sloot hij zijn portret-sessie geruststellend en aanmoedigend af met de mededeling, dat juist door de digitale fotografie iedereen een fantastische foto maken kan. Dat is nu juist het fascinerende van dit soort fotografie. Bij sommige mensen draait het om ervaring en talent, maar voor de meeste van ons is het puur geluk. Het was of ik de Duitse filosoof , essayist en kunstsocioloog Walter Bejamin ( 1892 1949 ) hoorde . Volgens hem is de kunst in de negentiende eeuw wezenlijk veranderd door de ontdekking van de fotografie en de film, omdat daarmee de technische reproductie van kunst een nieuw stadium heeft bereikt: de technische reproductie van weleer, door o.a. gieten, stempelen, etsen en de lithografie, is nl. nu geen handenarbeid meer , maar het werk van apparaten geworden. Tot slot , kunst was vroeger ontoegankelijk, zij was een verte , hoe nabij zij ook was De mystieke en rituele cultuswaarde heeft nu plaats moeten maken voor de tentoonstellingswaarde. Ons door de de nieuwe media technieken opgevoerde anticipatoire vermogen stelt ons in staat met de snelheid van het moderne leven om te gaan. Deze schokkende bewustwording is het kenmerk van de moderne sensatie.
Ik liep daarna, onder de indruk , maar toch ook wel met geschokte gevoelens , langs de op de Video Game Loungers spastisch bewegende lichamen ( kon daarbij nog net even de dans van de vrolijke hoppende kangoeroe ontspringen) , richting uitgang, een boeiend spetakel achter mij latend.
