Over filosofie en fotografie Afwisselende teksten over filosofie en fotografie en teksten met een knipoog.
05-10-2013
Kierkegaard ( 1813 - 1855 ) deel 11 (slot deel 2 en einde )
(op) slot deel 2 en einde ) In Nederland wordt de laatste tijd een heftige discussie gevoerd over het voorlopig proefverlof van Benno Larue , die meer dan 100 kinderen, ja zelfs baby's, seksueel heeft misbruikt. In kranten, op radio en vooral op TV , wordt heftig gediscussieerd tussen voorstanders ( advocaten, rechtsgeleerden, openbaar ministerie) en ouders van de slachtoffertjes. De woordenstrijd is een strijd tussen emoties(ouders) en de ratio ( Juris Prudentia ) Deze laatste groep beroept zich op de harde in wet vastgelegde regels , de ouders echter op de geest van de wet. Waarom ik dit afschuwelijke voorval hier ten tonele voer , ligt daarin , dat hier de dubbelzinnigheid van de taal duidelijk wordt. Woorden als rechtvaardigheid , waarheid, leugen, gevaar voor de samenleving , schuldgevoel frustratie en nog een teveel om hier op te noemen woorden rollen hier als klotsende golven tegen de rationeel gefundeerde in de wet vastliggende artikelen en tegen de emotionele vrijzwevende gevoelens van de ouders , kennissen en vrienden meelevende omstanders. Dit alles resulteert in een spetterende branding met veel schuimende koppen. Het is het overbekende probleem van de controverse tussen collectivum en individu. De wetsartikelen en de wet dienen voor de gemeenschap als onvoorwaardelijk collectief en de geest van de wet zweeft daar tussen de regels van de wet door en beoogt het belang van het individu. De wet is daar bij voorbaat pretentieloos, maar het individuele geval ligt bloot aan het gevaar van een kettingreactie aan pretenties te veroorzaken met de connotatie van vrijheid , gelijkheid en broederschap. "Waarom jij wel en ik niet?" Zolang er mensen zijn , en dat is al heel lang , is dit een moraal / ethisch probleem, waarover filosofen , psychologen en theologen hun hoofd hebben gebogen. Maar u weet: "Zoveel hoofden, zoveel zinnen." Een terrein bezaaid met booby- traps. Bezonnenheid (prudentia) , beheersing (temperantia) , geloof (fides), hoop (spes) en liefde (caritas) zijn daarbij onherroepelijk noodzaak om daartussen door te laveren.
Kierkegaard heeft zich uiteraard ook met dit probleem in zijn laatste fase ethisch intensief bezig gehouden. Ik ga hier niet in bijzonderheden treden in zijn diepgravende filosofische analyses. Aan het einde van deze slotfase vermeld ik de literatuur waarin u hier zijn geniale uiteenzettingen kunt volgen. Het draait daarbij o.a. bij hem om de begrippen Noodzaak en Oorzaak.
Noodzaak staat buiten ons bereik. Wij kunnen daar vaak niet bijkomen Oorzaak staat binnen ons bereik . Wij kunnen daar op vaak verschillende manieren achter komen .
Het gevolg van een noodzaak is vaak niet te vinden. Het gevolg van een oorzaak is (soms na lang zoeken) wel te vinden.
Voorbeelden: De noodzaak van een brand ? (wel of niet te vinden??) De oorzaak van een brand ? ( vaak wel te vinden )
De noodzaak van gevaar ? De oorzaak van gevaar ? De noodzaak van criminaliteit ? De oorzaak van criminaliteit ?
De noodzaak/oorzaak van moed ? Van geloof? Van armoede? Van lijden? Geluk ? Leven? Hoop? Liefde ? Bestaan? Mij ? U ? Wereld? Filosofie? Kerk ? Schepping ? Overvloed ? Euthanasie? Dood? Ziekte ? God ? Oorlog ? Kunst ? En u kunt zo nog wel even doorgaan. zoveel woorden, zoveel zinnen of onzin.? Een oplossing ? Ik hoor het graag. Ook Kierkegaard, helaas , heeft het eigenlijk niet gevonden.
U kunt het in de hierna door mij geraadpleegde literatuur nog eens nadenken en zelf bedenken. Ik stop er nu mee, zonder u eerst te bedanken voor het mee gaan op de zoektocht naar de waarheid, die er misschien wel is maar door mij althans nog niet gevonden is .
Geraadpleegde literatuur: Auteur: Paul van Tongeren. "Leven is een kunst" over morele ervaring , deugdethiek en levenskunst. Uitgeverij Klement, ISBN: 978 90 8687 102 5 Zoetermeer Nederland Uitgeverij Pelckmans:ISBN: 978 90 289 7008 3 Kalmthout, Belgie
Auteur: Geert Jan Blanken "Kierkegaard" Een inleiding in zijn leven en werk Uitgeverij Ambo / Amsterdam ISBN: 9 789026 324932
H.P. Kunneman & TH.C.W. Oudemans ( RED) "Filosofie aan de Grens " Uitgeverij Van Gorcum, Assen/Maastricht ISBN: 90-232-2685-2
Ik ben er weer eens voor gaan zitten , het witte scherm staart me aan. Alles wat ik nog wil zeggen is reeds gezegd , alles wat ik weer wil denken en bedenken is reeds gedacht en bedacht. Taal en denken, 2 mogelijkheden , die we gekregen hebben als een cadeau in een mooie geschenkverpakking. Knippen we het gekleurde lint door, en pakken we het uit dan zit er ongrijpbare lucht in. We kijken er in , maar zien niets, we luisteren er naar, maar horen niets, we tasten er naar, maar voelen niets. Maar toch is het iets. Een mooie beker zonder afzender. Of toch? Jawel ,onderop in klein bijna onleesbaar schrift : S. Kierkegaard. Het is een wisselbeker, die wij moeten doorgeven, maar in wiens naam aan wie.???? Wie het weet mag het zeggen, maar pas op: alle taal is van oorsprong een orakel taal ,altijd dubbelzinnig in detail en in haar algemeenheid grijpt ze nooit de complexe werkelijkheid. Dat is nu filosofie, theologie psychologie, kortom de geesteswetenschap, (alfa), maar ook de natuurwetenschap, (beta) die het eeuwenlang voor het zeggen had, weet het ook niet meer sinds de ontdekking van o.a. de quantumtheorie , de snaartheorie en astronomie en geneeskunde. Het geloof speelt bij Kierkegaard een existentiele rol. Zijn denken(concepties) getuigen daarvan in geheel zijn oeuvre . Maar ook de taal, zoals we gelezen hebben , probeert hij daarbij te gebruiken om in preken , gesprekken in koffiehuizen, kennissen, vrienden en bij de ontmoetingen van passanten op straat er bewust van te laten worden dat er geen antwoorden zijn. Zijn flitsende en scherpe pijlen zijn daarbij gericht op het geloof in de huidige kerk als vast geklonken en vastgeroest instituut. Een krachtige uitspraak van hem in deze, moge zijn gevoelens en denken tot uitdrukking brengen: " Dat de zoon van God mens is geworden is stellig de hoogste metafysische - religieuze paradox.". Dit probleem is onoplosbaar, voert tot wanhoop. Hij gebruikt daarvoor dan ook het woord vertwijfeling.
Ik sta weer voor een crucifix en vraag: " is dat weer niet voor niks?" Hij hangt er maar , wij staan erbij vertwijfeld, want d' ellende is lang niet voorbij het offer, dat hier wordt gebracht verdwijnt als wierook in een gespookte nacht en wij ?? , wij zijn nog lang niet veilig thuis Een crucifix, het is en blijft een houten kruis.
De bovenstaande regels geven een verschijnsel aan, dat in de filosofie de naam heeft gekregen van een vorm van reificatie. We geven daarmee aan dat abstracte spirituele gedachten concreet worden gemaakt. Het Duits heeft daarvoor nog een duidelijker term: Verdinglichung . Dat is hier de conclusie in de laatste schuingedrukte regel . Maar ook bij het heilig Avondmaal de wijn als bloed van Christus en het brood als zijn lichaam, zo ook het zwaaien van de wierook met de wierook zwenker.
De volgende keer verder om te zien hoe Kierkegaard uit deze paradox probeert te komen.
