Muziek is een kunstvorm die gebruik maakt van klanken, geschikt in een bepaalde tijdsduur. Om muziek te maken wordt gebruik gemaakt van de elementen toonhoogte, ritme, geluidssterkte (muzikale dynamiek), klankkleur en textuur (monofonie, polyfonie e.d.), maar ook stilte. Het woord is afgeleid van het Griekse μουσική (mousikè), 'kunst van de Muzen'.
Voor zover bekend hebben alle culturen in alle tijden muziek gekend, maar omdat deze kunst op verschillende plaatsen en in verschillende tijden steeds weer anders beoefend (en ervaren) werd en wordt, is er geen eensgezindheid omtrent de definitie van muziek: wanneer is iets muziek en wanneer niet? Het uiteindelijke antwoord op deze kernvraag verschilt bij de diverse muziektheoretici en filosofen. Dit verklaart wel de grote verscheidenheid aan muziekstijlen door de tijden heen, in diverse (sub)culturen.
Het is echter wel een onomstreden feit, dat het bij muziek altijd om het hoorbare (of het ontbreken daarvan) gaat, in tegenstelling tot het zichtbare in de beeldende kunsten. Muziek is een tijdskunst, met hoorbare (geluiden, klanken, tonen) of onhoorbare (stiltes, pauzes) elementen in opeenvolging of tegelijkertijd. Daarnaast worden geluiden alleen tot muziek gerekend als iemand de bedoeling heeft muziek te maken. Muziek kan dus niet 'per ongeluk' worden gemaakt. Daarmee is muziek nauw verwant aan poëzie, waarbij de beide elementen van zichtbaar en hoorbaar verenigd worden, hetgeen bij geschreven muziek eveneens het geval is. Een ander woord voor muziek (als creatie) is toonkunst.
Elementen
Ritme
Het primaire element, dat in alle muziek voorkomt, is het element van verandering in de tijd, de opeenvolging van klanken. Er is sprake van ritme, wanneer deze opeenvolging zodanig gebeurt, dat er een hoorbare structuur ontstaat, die soms bijna fysiek beleefd kan worden. Er ontstaat een beleving van een tel, een dansbaar gegeven. De primaire sociale context van muziek is dan ook de dansbare muziek, in tegenstelling tot de luistermuziek, die een meer abstracte vorm vertegenwoordigt.
Afhankelijk van de snelheid van de tel, kan men spreken over snelle, dan wel langzame muziek. Toch zal in het algemeen de snelheid van de tel zich in het gebied van de snelheid van de hartslag bevinden (variërend van circa 40 tot 200 slagen per minuut), hetgeen de lichamelijke werking van ritme ook enigszins verklaart.
Wordt onder metrum in de poëzie een herhaald patroon in de taalaccenten verstaan, het begrip ritme is, zowel in de poëzie als in de muziek, veelomvattender. Ook steeds wisselende, nimmer zich herhalende patronen kunnen als ritme ervaren worden, mits er een waarneembare tel is. Meestal echter is er sprake van een cyclus van een bepaald aantal tellen, die steeds herhaald wordt. In de klassieke muziek wordt dat de maatsoort genoemd. In andere tradities kent men vergelijkbare concepten, zoals in India: de tala.
Toonhoogte
Het tweede element in de muziek is de toonhoogte van de klank. In verschillende culturen en verschillende tijden, zijn verschillende systemen ontstaan, om met toonhoogte om te gaan, meestal resulterend in een bepaalde toonladder of stemming. Daarmee wordt de sfeer van een muziekstuk bepaald.
Melodie
Een melodie is een opeenvolging van toonhoogtes, die door de combinatie met het ritme een bepaalde muzikale gestalte vormt, meestal met de lengte van een ademhaling, of van een gesproken zin in de taal. In tegenstelling tot het meestal doorlopende, ritme, is de melodie een soort muzikale gedachte, met een specifiek karakter, en met een duidelijk begin en eind.
Harmonie
Onder harmonie wordt in de breedste zin des woords verstaan: de samenklank van verschillende klanken of tonen. In de Europese klassieke muziek is de harmonieleer ontstaan, die de zinvolle opeenvolging van akkoorden beschrijft. Ook jazz en popmuziek maken gebruik van akkoorden.
Er bestaan meerdere klassieke muziektradities, zoals de Indonesische Gamelan, de Japanse klassieke muziek, de Koreaanse klassieke muziek, de Hindoestaanse muziek en de Carnatische muziek, maar deze hebben geen van alle een harmonisch concept dat vergelijkbaar is met de Europese klassieke muziek, en maken geen gebruik van akkoorden, alleen van samenklanken.
Klankkleur
Elke muziek maakt gebruik van specifieke klankkleuren ofwel timbres, meestal door middel van het gebruik van specifieke muziekinstrumenten, of door de balans tussen verschillende klanken op hetzelfde instrument. De zogenaamde instrumentatie vertegenwoordigt dan meestal ook het esthetische ideaal van een bepaalde stijl. Tevens kan worden opgemerkt, dat een dergelijke esthetiek ook samenhangt met de wijze van luisteren. In veel Afrikaanse en Aziatische muziek bijvoorbeeld, luistert men meer naar de boventonen dan naar de grondtonen. Tonen maken deel uit van het begrip "muziek", ze zijn de primaire impulsen die ons gehoor stimuleren.
Klankkleur wordt bepaald door de samenstelling van het boventonenspectrum. Net zoals bij licht de spectrale samenstelling van belang is voor de kleur die we waarnemen, is bij de klankkleur de combinatie van frequenties waaruit een klank is opgebouwd van belang. In bijvoorbeeld de menselijke stem kan men door een "oe" te zingen of uit te spreken een 'donkere' klank (met weinig hoge boventonen) produceren, en door bijvoorbeeld een "ie" uit te spreken (meer hoge boventonen) een 'helderder' klank maken. Omdat elke menselijke stem daarnaast net even iets andere stembanden heeft en net iets afwijkende trillingsfrequenties afgeeft krijgt elke stem een specifieke klank. Aan die specifieke klank kan men ook mensen herkennen.
Stijl
Een mogelijke hoofdindeling is de volgende:
Er is echter een aantal stijlen die in iedere hoofdgroep kunnen voorkomen; denk aan Dansmuziek - Filmmuziek - Brass. In wezen is deze indeling een combinatie van inhoudelijke en maatschappelijke kenmerken. Puur inhoudelijk is een mogelijke indeling: Westerse muziek, Chinees-Japanse traditie, Afrikaanse muziek, etc. etc., waarbij de westerse muziek kan worden onderverdeeld in klassieke muziek, avant-garde, jazz, pop/rock enz. Een indeling geheel op gebruik gebaseerd is: volksmuziek, amusementsmuziek, kunstmuziek en toegepaste muziek. Deze indeling gaat geheel door de verschillende hoofdstijlen heen: een rockband van onbekende amateurs behoort tot de volksmuziek, een rockband die regelmatig Top-40-hits heeft tot de amusementsmuziek en een rockband in speciale clubs voor een relatief klein, geschoold publiek tot de kunstmuziek.
Ik ben Rudy, en gebruik soms ook wel de schuilnaam Rud.
