Halloween

Uitgeholde pompoen, de zogenaamde Jack-o'-lantern.

Halloweenmaskers en -kostuums

Een Halloweenfeestje.

Kind tijdens trick-or-treat.

Halloween is een feestdag die vooral in Ierland, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Canada gevierd wordt. Op 31 oktober verkleden kinderen zich en bellen als het donker wordt aan bij huizen in de buurt die versierd zijn met pompoenen en lichtjes, en roepen trick or treat (waarbij de keuze wordt gegeven tussen een plagerijtje uithalen of een versnapering krijgen). De bewoners geven de kinderen dan snoepjes. Jonge volwassenen gaan soms naar Halloweenfeesten.

Oorsprong

De naam "Halloween" is afgeleid van Hallow-e'en, ofwel All Hallows Eve (Allerheiligenavond), de avond voor Allerheiligen, 1 november. In de Iers-Keltische kalender begon het jaar op 1 november, dus 31 oktober was oudejaarsavond. De oogst was binnen, het zaaigoed voor het volgende jaar lag klaar en dus was er even tijd voor een vrije dag, het Keltische nieuwjaar of Samhain (uitspraak Saun, het Ierse woord voor de maand november). Maar Samhain was ook nog om een andere reden zeer bijzonder. De Kelten geloofden namelijk dat op die dag de geesten van alle gestorvenen van het afgelopen jaar terug kwamen om te proberen een levend lichaam in bezit te nemen voor het komende jaar.

In Groot-Brittannië werd Halloween vooral door de Kelten gevierd. De geesten die uit dode mensen op zouden rijzen, werden aangetrokken door voedsel voor hen neer te leggen voor de deuren. Om echter de boze geesten af te weren droegen de Kelten maskers. Toen de Romeinen de Britse eilanden binnenvielen, vermengden ze de Keltische traditie met hun eigen tradities, die eind oktober natuurlijk de viering van de oogst betroffen, en ook het eren van de doden.

In de negende eeuw van de huidige tijdrekening steekt een Europees christelijk gebruik de zee over en vermengt zich met het Halloweenfeest. Op Allerzielen - 2 november - gingen in lompen gehulde christenen in de dorpen rond en bedelden zielencake (brood met krenten). Voor elk brood beloofden ze een gebed te zeggen voor de dode verwanten van de schenker, om op die manier zijn bevrijding uit de tijdelijke straffen van het vagevuur te versnellen en zodoende zijn opname in de hemel te bespoedigen. Het "Trick or Treat" spelletje vindt wellicht daar zijn oorsprong.

Het feest is in de negentiende eeuw door Ierse immigranten naar de VS gebracht. In Ierland was de aardappeloogst mislukt, de hongersnood decimeerde razendsnel de bevolking en de Ieren begonnen omstreeks 1840 massaal naar Amerika te vluchten. En zoals vaker voorkwam onder migranten: in den vreemde zoekt men contact en steun bij elkaar. Het heimwee naar de roots wordt verzacht in het verder beleven en onderhouden van de eigen feesten en gebruiken. In Amerika duikt dan de bekende jack-o'-lantern-pompoen op, in de hele wereld wellicht het bekendste gezicht van Halloween.

Jack-o'-lantern

Vooral bekend van Halloween zijn de uitgeholde pompoenen, die dienst doen als lampionnen. Zie Jack-o'-lantern voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Vooral bekend van Halloween zijn de uitgeholde pompoenen, die dienst Deze worden Jack-o'-lantern's genoemd.

Halloween in Nederland, België, Suriname en Bonaire

In Nederland en België wordt er steeds meer aandacht besteed aan het Halloweenfeest/Allerheiligenavond. Dit gebeurt meestal niet in de vorm van langs de deuren gaan en snoep ophalen maar wel door Halloween-feesten en het versieren van huizen. In sommige delen van Nederland en België is rond deze tijd het van oorsprong katholieke Sint-Maartenfeest populairder onder jongeren (van alle gezindten). Het lijkt op het Amerikaanse Halloween, hoewel dit feest niet in de grotere steden, maar vooral in dorpen gevierd wordt.

Ook in Suriname wordt Halloween groot gevierd. In dit land is deze traditie uit de Verenigde Staten overgewaaid. Vooral onder de jeugd is Halloween populair.

Op het eiland Bonaire komen alle kinderen van een dorp of stad bij elkaar, maar in plaats van bij mensen langs de deuren te gaan, gaan ze bij winkels langs.

Op Halloween is kritiek — zoals ook op Valentijnsdag — omdat het ontdekt zou zijn door de commercie als een geschikte aanleiding om de consument tot wat ruimer vertier aan te zetten in de 'slappe' periode tussen zomervakantie en Sinterklaas. Dit laatste wordt alom bestreden. Wel is duidelijk dat de commercie in toenemende mate belangstelling toont voor Halloween. Ook is er kritiek omdat het vieren van deze feestdagen gezien wordt als symptomatisch voor de Amerikanisering van de maatschappij.

Controverses

Verschillende organisatie en kerkgenootschappen hebben kritiek op Halloween vanwege het "heidense" karakter dat het feest op vele plaatsen zou hebben, alsmede vanwege het spiritisme dat erdoor bevorderd zou worden. Het oproepen van geesten is niet toegestaan in de bijbel. Evenwel dient aangemerkt te worden, dat het oorspronkelijke Ierse gebruik weliswaar samenhing met een Keltische heidense traditie, maar in wezen op christelijke wijze was ingevuld.

Pas later kwamen de demonenverkledingen en de horror-outfits op, in de Verenigde Staten. Hierbij kwam soms het karakter op spiritisme en zelfs de duivel te liggen bij de versieringen.

Vanwege de afwijzing van Allerheiligen en Allerzielen en het vagevuur door het Protestantisme, wordt vaak door reformatorische genootschappen bezwaar gemaakt tegen elke uiting van Halloween - ook het gekerstende Ierse gebruik kan als katholiek volksgebruik geen genade vinden in hun ogen.