Het weer van de dag VOLKSHEILGE - OUDE VOLKSGEBRUIKEN-
16-03-2008
Vandaag is Sinte-Gertrudis op bezoek, en is het Palmzondag
Vandaag is het Palmzondag en daar kan u ietsje lager wat meer over lezen. Mocht het morgen een volle maan zijn, wel dan zou de oogst lukken. En erwten die men morgen plant, wel die komen goed uit. Ik zou tegen iedereen die een tuin bezit zeggen : " maakt dat u erwten morgen gepland worden. " En wat brengt Sinte-Gertrudis morgen voor ons mee ? Als u het mij vraagt een erg mooi geschenk dat ik liever door een weerspreuk laat vertellen :
" Op Sinte-Gertruid, komt de warmte de grond uit. "
In Zuid-Limburg zegt men dan weer 't volgende :
" Sint-Maties, wörpt eine glenetige sjtein op 't iês, Sint-Gêêtruuj mit de moês, host um weer droês. "
Dat Zuid-Limburgs is ook wel een "dieventaaltje" hoor. Beide spreuken komen alleen maar getuigen dat het weder vanaf morgen verzacht en beter nieuws kunnen we ons niet indenken zeker ? De volgende weerheilge is Sint-Jozef en die is op 19 maart aan de beurt. Morgen heb ik het heel speciaal over sneeuw in de Stille of Goede Week die vandaag begonnen is. Tot morgen ?
Op deze dag herinnert de kerk de intocht van Jezus te Jeruzalem. Voor deze gelegenheid wordt er voor de Hoogmis met grote plechtigheid palm gewijd en processiegewijs rondgedragen. Men sluit de pastoor buiten zeiden ze vroeger, wanner hij aan de kerkdeur met het kruis op de deur klopt bij het gezang van Attollite portas vestras, en binnen gelaten wordt om het misoffer te beginnen.
De gewijde palm werd vroeger eerbiediglijk in de huizen bewaard tot welzijn van ziel en lichaam. De landlieden behielden de aloude gewoonte om palmen te steken op de hoeken van hun bezaaide land. De palmtak werd aan het Christusbeeld of wijwatervaatje gehecht om de zegen te bekomen over het huis en de huisgenoten. Hij diende ook om het wijwater op de zieken in de doodstrijd, en rond huizen en andere gebouwen te sproeien ten tijden van onweer. Vooral s namiddags na de vespers, ging de landman op zijn veld de takken steken, zeggende :
Ik zegen hier mijn koorn,
tegen den bliksem en den oorm
Tegen meisens en knechten,
Dat ze mijn koorn niet om en vechten,
En tegen dat duivelsch zwijnges,
Dat zoo kwaad om pikken es. Amen.
Wanner men de palm stak moest men bidden zonder stil te staan. Wanneer men een nieuw huis liet bouwen, kwam de eigenaar de eerste steen leggen. Hij dopte een takske gewijde palm in wijwater, besproeide ermee de steen die hij ging leggen en de palmtak werd vervolgens in de muur gemetseld. In de streek van Aalst en Geraardsbergen deed de koster op deze dag de ronde van zijn parochie. Hij wenste iedereen een Zalige Pasen en ontving zijn paasei (of liever eieren). De Goe-Week was immers een lastige week voor de kosters en onze goede voorouders begrepen dat die moeite wel een vergelding verdiende.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
16 Maart 2007 was een bewolkte dag of het einde van enkele zeer mooie lentedagen. De maximum temperatuur bedroeg die dag 11,8° en die werd om 13u02 waargenomen. - 's Nachts om 4u33 schreef men 1,8° op als minimum temperatuur. De warmste 16de maart sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1961 met 21,8°. - De koudste 16de maart ooit kwam in 1883 voor met min 7° !
Gisteren zagen we al dat vandaag de spinnewielen weer naar 't zolder verhuizen, wel ook de grispotten volgen hun weg ! Een spreuk vertelt ons dat als volgt :
" Half meert, de grispotten uit de heerd. "
Grispotten, in sommige streken ook wel eens grisstoven genoemd, zijn niets anders dan voetverwarmers. En reken maar dat die vroeger jaren erg in trek waren ! Mooi weer vóór 15 maart is verkeerd want :
" Zolang de kwakvors zingt vóór half meert, zwijgt hij stil na half meert. "
Hoort men rond deze dag de koekoek, dan komt er spoedig beterschap in 't weer. Getuige daar van is de volgende mooie spreuk :
" Een koekoeksroep ter helft van meert, is voor de boer een daalder weerd. "
Zet jullie oortjes open en wie weet kan je bij de boer die daalder niet gaan ontvangen ? Morgen kijk ik dan weer vooruit naar de komst van Sint-Gertrudis die overmorgen aan de beurt is. Jullie zijn alvast weer bedankt om hier te zijn, ik geef u morgen al een nieuwe afspraak, tot dan ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
15 Maart 2007 was alweer een pracht van een zonnige lentedag waar het kwik om 14u21 zijn hoogste punt bereikt had en dat liet 16,1° noteren ! - 's Morgens om 5u19 schreef men min 0,6° op als minimum temperatuur van die dag. De warmste 15de maart sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1972 met 19,1° ! - De koudste 15de maart ooit kwam in 1845 voor met min 10,9° !
Morgen krijgen we het bezoek van Sint-Longinus en is het al half maart ! Morgen is het ook een belangrijke dag zegt maar voor wat de wind betreft ! Kom de wind morgen uit het westen, dan kunnen we er bijna zeker van zijn dat er een zachte lente zal volgen ! Noordenwind daarentegen duurt dan weer drie maanden. Positief nieuws is dat vanaf morgen de grootste koude voorbij is, en dat de dagen nu erg snel lengen ! En wat hebben de weerspreuken ons zoal te vertellen rond half maart ?
" Half maart, vuur en licht uit de haard. "
En ook.......
" 't Half meert, de wielen uit de heerd."
En met de wielen bedoelen men natuurlijk het spinnewiel dat weer naar het zolder verhuisd tot de volgende winter. Tot het begin van de 19e eeuw was het in de meeste gezinnen op den buiten de gewoonte dat 's avonds de spinnewielen snorden. Zelfs het mansvolk spon en dit zowat van oktober tot half maart. In menig huis waren vijf, zes of zelfs meer spinnewielen. Rond half maart werd het terug drukker door het meer buitenwerk dat zich aankondigde en de korter wordende avonden, en zodoende verhuisde de spinnewielen weer voor enkele maanden naar het zolder. Morgen sta ik nog eventjes stil bij half maart want ik heb nog een paar mooie weerspreuken in petto rond deze dag ! Tot morgen ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
14 Maart 2007 was andermaal weer een mooie zonnige lentedag met een maximum temperatuur van 15,5° die om16u04 waargenomen werd ! - 's Morgens, om 7u18 was dat, schreef men min 0,6° op als minimum temperatuur voor die dag ! De warmste 14de maart sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1948 met 18,9° ! - De koudste 14de maart ooit kwam in 1845 voor met min 13,6° !
Morgen krijgen we het bezoek van Sinte-Matildis en dat de hagelbuien rond deze tijd nog altijd van de partij kunnen zijn, getuigt volgende weerspreuk :
" Sinte Matielde komt uit die hoeken mee hagelstiene bakt ze koeken. "
Maar niettegenstaande dat, laat ook de warmte zich soms al voelen, en zo zegt er ons een weerspreuk :
" De eerste donder bromt, als Sinte-Matildis komt. "
De dagen worden warmer en langer en vandaar dat men vooral in het Gentse zegt :
" De keerse van Sinte-Matielde geeft meer licht dan schrebielden. "
Hiermee wil men beduiden dat de zon op Sint-Matildis meer warmte gevende, men zo hard niet meer moet stoken waardoor er van de kolen meer brandbare resten (schrebielden) overblijven. Morgen kijk ik dan weer vooruit naar de komst van Sint-Longinus die ons overmorgen komt bezoeken en dan zijn we al precies half maart ! Ik zal er morgen zeker zijn, u komt toch ook ?
't Vervolg van Sint-Gregorius - Derde en laatste deel
In Brugge trokken de kinderen, reeds drie dagen vóór de feestdag van hofstee naar hofstee, ieder met een stok in de hand en voorzien van een grote mand om eieren in te zamelen. Zij zongen volgend liedeke :
Vrouwke, vrouwke, schoone,
kijkt al in de krone,
kijkt al in de eiernest
De zwarte hennen legen best,
de witte daarom niet te min,
schiet er tot aan uw ellebogen in,
geeft er ons negen of tienen,
We zullen ze wel verdienen.
In de Kempen gingen de schoolkinderen ook aan de huizen zingen om eieren en geld in te zamelen; Daar had iedereen hun hoed of muts versierd met papieren rozen en droegen ze papieren banden om hun lijf. De jongens waren voorzien van koehoornen waarop ze bliezen. Een van hen droeg een vaantje waarop S. Gregoris was afgebeeld. De rondgehaalde eieren en het geld werd dan door de meester verdeeld. Men noemde dat Sint Gregoris zingen. Tegen de avond kwamen de oudere broeders en zusters de leerlingen afhalen, doch mengde zij zich eerst nog een tijdje onder de feestvierders en dan werd er de aloude rondedans van Paterke gij moet kiezen gedanst. Te Hamme bijvoorbeeld, duurde het feest zelfs verschillende dagen. De 11de maart was de klas vroeger uit dan gewoonlijk, dit om het lokaal te versieren, de 13de maart dan kwamen de leerlingen naar de school om zich te vermaken, en pas s avonds begon men toen maar te leren. Het S. Gregorisfeest zou het oudste schoolfeest zijn van de christen tijd, het werd reeds ten jaren 741 door Paus Gregorius III ingesteld. Via Rome zette dit feest zich over langs Frankrijk naar België en Duitsland. Persoonlijk heb ik het feest nooit gekend.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
13 Maart 2007 was de derde prachtige lentedag op rij, deze keer met een maximum temperatuur van 16,3° die om 13u01 waargenomen werd. - 's Morgens om 6u53 noteerde men toen 1,4° als minimum temperatuur van die dag ! De warmste 13de maart sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1957 met 19,9° ! Ook dat was toen de derde opeenvolgende warmste dag ! - De koudste 13de maart ooit kwam in 1845 voor met min 11,9° !
Eergisteren had ik het over de maartse buien, wel bij die buien behoren onvermijdelijk ook sneeuwvlagen. Getuige daarvan is de volgende weerspreuk :
" Nooit maart zo goed, of 't sneeuwt een volle hoed. "
Sneeuwvlagen zijn nog zo kwaad niet, maar sneeuwval voorspelt niets goeds, leest u maar :
" Sneeuw in maart, voor vrucht en druiven nadeel baart. "
OF....
" Maartse snee, doet aan de akkervruchten wee. "
Aan het gezaaid koren b.v. doet sneeuw veel wee, vooral als er vorst opkomt, dan bederft veel koren. Morgen is het dan weer uitkijken naar Sinte Mathielde die op 14 maart op bezoek komt en ik kan u nu al wel verklappen dat dit niet de eerste de beste is ! Tot morgen ?
Die bladzijde schoonschrift werd toen omringd van verluchtschilderingen door een plaatselijke huisschilder gemaakt. Na de kampstrijd had de eerste in t schrijven de ere van zon prent in te vullen. Zij werd dan ingelijst en als prijs gegeven. De burgemeester en de pastoor waren in die tijd de juryleden.Daarna werd er dan om een prijs gespeeld en de spelen bestonden uit : eislaan, zaklopen, bollen enz. Dat men die prijswinnaars dan ook huldigde hoeft niet meer gezegd dacht ik. Hier werd pappenthee gedronken, elders at men dan weer mastellen met lekker bier, of men deed een wandeling naar een herberg waar een vaatje bier ten beste werd gegeven. In sommige dorpen was het schoollokaal mooi versierd met een lover van gekleurde papierenkransen, de lessenaars waren aan de kant geschoven, en men danste en zong er de ganse dag van :
De primus zal tracteeren
kom mijn liefke, kom, kom, kom,
De primus zal tracteren
kom mijn liefke kom,
Van den jambon, bon, bon,
van den jambon.
De rijmpjes: Sint Gregorke van plezier, wij drinken Leuvensch bier, waren geen louter woorden, terwijl er een vaatje Leuvensch bier in de school was aangebracht en elk om beurt zijn dorst mocht lessen. De glaasjes echter werden berekend naar ieders vermogen. Te leuven waar de Primus der Hogeschool zo plechtig gevierd werd, hadden de kinderen ook hun primus; deze werd ook ingehaald. Bekroont en vooropgegaan door een scholier die de lauwerkrans droeg, vergezeld door al de leerlingen die lauwertakken in de hand hielden, en riepen Vivat den primus ! ging de primus eerst naar de kerk en s namiddags naar den buiten waar gedanst en gezongen werd. Morgen breng ik het derde en laatste deel !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
12 Maart 2007 was andermaal een zeer mooie en zonnige lentedag waar het kwik om 16u31 zijn hoogste punt bereikt had en dat bedroeg toen 18° ! - 's Morgens om 7u27 schreef men toen 0,7° op als minimum temperatuur voor die dag. De warmste 12de maart sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1957 met 19,4° ! - De koudste 12de maart ooit kwam in 1847 voor met min 8,9° !
Morgen krijgen we het bezoek van Sint-Gregorius ! ! !
Sint-Gregorius was vroeger jaren een wat speciale dag waar u hierna in een apart hoofdstukje wat meer kunt over lezen en waar ik de komende twee dagen telkens het vervolg zal van brengen. Morgen is ook de dag waarna we een gans ander weertype moge verwachten en dat laat ik zoals gewoonlijk, u weer door een mooie weerspreuk vertellen :
" Is 't weer op Sint-Gregorius dol, dan kruipt de vos reeds uit zijn hol; Is 't schoon en zonder vlagen, hij schuilt nog veertien dagen. "
Met andere woorden, en zoals hoger al gezegd, na de dag van morgen krijgen of moge we een geheel ander weer verwachten ! Als u hier morgen weer terug bent, wel dan zal ik er ook weer zijn, tot dan ?
De H. Gregorius stichtte zeven kloosters en werd tot abt verheven. Na de dood van Pelagius II tot paus verkozen, ijverde Gregorius om het geloof alom te verspreiden. Hij zond de eerste geloofpredikers naar Engeland en werkte tot het herstellen van de kerkelijke tucht. In de tijd van Gregorius heerste er te Rome een pestziekte en om daaraan te verhelpen richtte hij een boetprocessie in met het beeld van Onze Lieve Vrouw de Mercede. Op de brug van de Tiber gekomen aan de Mole van Antonius, hoorde ze in de lucht het Regina Coeli zingen. De paus en volk vielen op hun knieën en zongen in verrukking het laatste gedeelte : Ora pro nobis Deum, alleluia. Net op dat ogenblik verscheen een Engel boven het kasteel en stak het uitgetogen zwaard terug in de schede. De pest hield zowaar op. Sinds dan noemen burcht en kasteel, S. Angelo. Om die reden wordt de H. Gregorius aanroepen tegen de pest, hoewel hij meer als patroon van de kerkzangers en schooljeugd vereerd wordt. Mede dank aan zijn machtig woord en invloed werden de kerkelijke diensten opgeluisterd door de zang die men de Gregoriaanse zang noemt. De heilige leerde hem zelfs aan de kinderen.
In de Duikalmanak noemt men deze feestdag de Sint Gregorisdag : Scholiers- en primusdag en vroeger was het op deze dag in menig dorp prijsuitdeling. Reeds van vóór 8 uur s morgens waren de leerlingen toen op hun paasbeste gekleed en al in de school aanwezig. Stoetsgewijs gingen ze dan naar de kerk. Wie de eerste was van de catechismuslessen droeg zijn prijs, een kerkboek, aan een lint om de hals. Na de mis gingen ze terug naar school waar de prijskamp van schoon schrijven begon. De meester of de lerares dicteerde het wel gekende gedicht dat luidde als volgt : Die die schroomen voor hun meesters berispingen en kijven, die zullen wel leeren spellen, lezen en schrijven, maer leert hier ook en wilt onthouden t gebruik van wel uw pen te houden. A.E.I.O.U.Y. 1,2,3,4,5,6,7,8,9,0. Hier mag u het jaartal 1807 opplakken ! Morgen breng ik het vervolg van dit "verhaal "
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
11 Maart 2007 was een prachtige zonnige lentedag met een maximum temperatuur van 16,2° die om 15u49 waargenomen werd. - 's Nachts om 4u29 schreef men toen 4,8° op als minimum temperatuur ! De warmste 11de maart sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1957 met 19,5° ! - De koudste 11de maart ooit kwam in 1847 voor met min 11,2° !
Kent maart een kwade start begin dan nooit te wanhopen want dat is nergens voor nodig, en waarom dat nergens voor nodig is laat ik u door de volgende weerspreuk vertellen :
" Als maart komt kwaad, schoon weer op 't laatst te wachten staat. "
Terwijl ik nu toch wat plaats en tijd heb wil ik graag nog wat vertellen over mijn oude vriendin Wantje. Wie Wantje wilde geloven wel die handelde heel verstandig met bij 't uitgaan het volgende rijmpje te prevelen :
" Maarte, maarte, goede maarte, speelt toch vandage in mijn kaarte, regen niet en hagel niet, ge deedt mij anders veel verdriet. "
Wantje dat mens, zwoer bij hoog en laag dat dit raar gebedeken haar altijd geholpen had, als ze met haar staatsiemuts op , ergens ging achter waren, of als ze met hare zwartzijden kapmantel op koffievisite ging. Ook tegen de hagel wist ze een beste middel. in de dagen dat de kruidjes-roer-mij-niet in bloei stonden, ging ze er een hele boel plukken en legde ze te drogen tussen de bladen van haar lijvig gebedenboek. Kwam de speelzieke maand aan de beurt, dan trok ze eentje van die " olle kamillen " zoals Reuter zou zeggen, uit hun hoekje, legde ze op de vensterbank en murmelde :
" Kruideken, kruideken-roer-mij-niet waarvan de hagel verschiet... "
en de koude pillen bleven uit ! zo verzekerde de goede oude vrouw. Waar is de tijd dat Wantje er nog was !!! Morgen kijk ik uit naar de komst van Sint-Gregorius die op 12 maart op bezoek komt, en dan vertel ik er u weer alles over. Bedankt omdat u vandaag hier was, hopelijk vond u wat aangenaam ? Ik ben er morgen weer, en ik hoop u ook ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
10 Maart 2007 was een zonnige, zeg maar mooie lentedag. Om 14u14 werd die dag 13,2° waargenomen als maximum temperatuur. 's Morgens om 5u48 schreef men toen 0,8° op als minimum temperatuur wat wel naar de frisse kant was. De warmste 10de maart sinds de waarnemungen van Ukkel in 1833 was deze van 1880 met 18,8° ! - De koudste 10de maart ooit kwam in 1931 voor met min 9,4° !
