Waar ik me al tientallen jaren over verwonder is de scherpe tweedeling die niet-gelovigen vaak aanbengen tussen hun “soort” en de ongelovigen.

Als ik die tweedeling hieronder in kaart breng, ben ik me er wel van bewust dat deze zwart – wit weergave vooral de duidelijkheid dient en dat dit vergrootglaseffect niet in in die pure vorm bij mensen voorkomt.

Bewijzen, in natuurwetenschappelijke zin, van het bestaan van god zijn er niet. Als die er waren, was god er “gewoon” en zou niemand aan zijn/haar er-zijn twijfelen zoals ook niemand bijvoorbeeld het voorkomen van zwaartekracht in twijfel trekt.

Ieder mens leeft naar Pascals uitspraak dat het hart redenen heeft die de rede niet kent. Als iemand zegt God te kennen, beweert hij dat vooral vanuit zijn hart. Hij schakelt het verstand niet uit, maar spreekt eerst en vooral vanuit een andere bron van kennis.

Wie ontroerd raakt door bijvoorbeeld muziek, kan daar geen puur rationele verklaring voor geven. Toch betwijfelt niemand het feit dat mensen door muziek geraakt kunnen worden. Waarom dan wel getwijfeld als iemand zich geraakt zegt te voelen door iets wat niet tastbaar is?

De brug tussen de (meetbare) luchtvibraties die een (onverklaarbare) extase teweeg brengen is toch net zo groot of klein als de brug tussen een gebeurtenis en de daaraan gekoppelde godservaring? De beleving van de muziek is net zo “onnaspeurlijk” en net zo min te duiden als de beleving van “iets bovennatuurlijks”.Waarom het eerste dan gewoon vinden en het tweede verwerpen als “irrationeel”?

Gelovigen weten maar al te goed dat over God eigenlijk niets te zeggen valt, maar de mens kan het niet laten ook het onnoembare woorden te geven. Op het gevaar af dat velen in de fout vervallen het benoemde voor “waar” te houden. Vandaar ook het (joodse) beeldenverbod en het niet uitspreken van de godsnaam: God is niet in beeld of woord te vangen.

Gelovigen zijn zich over het algemeen bewust van het feit dat wat zij over god zeggen meer over hen zelf zegt dan over god. Elke tijd en cultuur heeft zijn eigen godsbeeld.

Ruwweg is het oude en nieuwe godsbeeld (geleend van de theoloog G. Dingemans) als volgt weer te geven:

Geloof en wetenschap hoeven elkaar niet te bijten omdat in ieder van ons hart en verstand samengaan. Het is geen kwestie van of/of maar van en/en.

De verstandige ongelovige doet er goed aan het bestaan van god open te laten als een niet te beantwoorden vraag. De verstandige gelovige doet er goed aan het niet bestaan van god van tijd tot tijd als een reële optie te overwegen.

Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt

[“Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt” van Douwe Draaisma. Historische Uitgeverij Groningen, 2001,  ISBN 9065544704]

Samenvatting van het kernhoofdstuk.

Beschrijvingen van ruimte worden ook vaak voor de tijd gebruikt. Zoals een afstand groter lijkt als er tussen begin- en eindpunt voorwerpen staan die de blik leiden, zo zal een jaar waarin veel gebeurt langer lijken dan een monotoon jaar. Hieruit volgt dat als je de tijd langzamer wil laten lopen, je veel nieuwe dingen moet ondernemen. Toch biedt dit geen afdoende verklaring, want bijvoorbeeld een week met veel nieuwe en enerverende indrukken, vliegt voorbij, maar eenmaal thuis en terugkijkend was het een lange week.

De taal van de tijd is die van de ruimte: voor, na, tussen, we zien uit naar …. , we hebben iets achter de rug. [Tussendoortje: dat de toekomst altijd rechts wordt afgebeeld en het verleden links, heeft waarschijnlijk met onze schrijfrichting (ruimte) te maken]. De tijd kan vliegen, kruipen en uitrekken; allemaal ruimteuitdrukkingen.

Twee mogelijke verklaringen waarom de tijd voor een oudere sneller gaat: het reminiscentie-effect en de fysiologische klokken.

(Reminiscentie: verschijnsel dat de herinnering oproept aan iets overeenkomstig uit het verleden).

Het reminiscentie-effect

Je deelt de tijd in naar herkenningspunten; ze vormen de mijlpalen, de tijdwijzers in het geheugen. In de tijd rond je twintigste zijn er daar (subjectief) meer van, omdat toen je identiteit, je persoonlijkheid gevormd werd (de tijd van de “eerste keren”). Een periode die veel herinneringen oproept, zal in de terugblik langer lijken te hebben geduurd dan een even lange periode met minder ingrijpende gebeurtenissen en “dus” met minder herinneringen. De middelbare leeftijd lijkt, terugkijkend, sneller te zijn gegaan dan de tijd daarvoor.

Fysiologische klokken

Voor wie koorts heeft gaat de tijd sneller dan voor wie in erg koud water zwemt. Een wond heelt met 20 jaar twee maal zo snel als met 40 jaar. Ons lichaam heeft tientallen fysiologische klokken: ademhaling, bloeddruk,hartslag, celdeling, stofwisseling, temperatuur, etc. met elk een eigen cyclus.

De cycli van de oudere vertragen. We worden als het ware een traag tikkende pendule. Een 65-jarige die moet aangeven hoelang drie minuten duren, doet er 40 seconden bij, een 45-jarige maar 16 seconden en een 20-jarige maar 3. Onze (fysiologische) klok gaat langzamer lopen en we vinden dat het om ons heen allemaal sneller gaat. Als we dan ook nog eens de afgelopen vijf jaar vergelijken met vijf jeugdjaren of vijf jaren middelbare school, vergelijken we een “vol” deel van ons leven en geheugen met een minder vol deel en is het laatste stuk “sneller” voorbij.

Tenslotte

De maat waarmee we meten verandert en is dus eigenlijk geen maat. Voor de maat van een kind is tien jaar onafzienbaar, voor een oudere te overzien. Je ouders waren altijd oud totdat je zelf kinderen kreeg en beseft hoe jong zij waren toen jij kwam. Onze meetlat hanteert een glijdende schaal en is dus niet “eerlijk”.

Een vergelijking:

De objectieve tijd, die van de klok, glijdt in een gelijkmatig tempo voort, als een rivier door laagland. Aan het begin van zijn leven rent de mens nog kwiek langs de oever, sneller dan de stroom. Rond het middaguur is zijn tempo al wat lager en loopt hij gelijk op met de rivier. Tegen de avond, als hij vermoeid raakt, versnelt de stroom en raakt hij achter. Tenslotte blijft hij stilstaan en gaat liggen, naast een rivier die zijn loop vervolgt in hetzelfde onverstoorbare tempo waarin hij de hele dag al heeft gestroomd.