Het weer van de dag VOLKSHEILGE - OUDE VOLKSGEBRUIKEN-
05-03-2007
Hoe zou maart moeten zijn ?
Wat in of voor maart goed en slecht is dat laat ik aan enkele weerspreuken over, wie anders dan zij kunnen het ons heel precies vertellen ?
" Maartse snee, doet aan de akkervruchten wee. "
Aan maarts sneeuwwater, en vooral dat uit de Stille week (week voor Pasen), wordt nog steeds een heilzame kracht toegeschreven en wordt o.a. veel aangewend voor het baden van zieke ogen. Is ook dienstig bij brandwonden, zo beweerde men vroeger.
" Maartse regen, bengt weinig hemelzegen. "
Of .....
" Een natte maart, de boer veel zorgen baart. "
Morgen kijken we dan weer verder uit naar wat goed of slecht is in deze maand.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
5 Maart 2006 was een dag met in de voormiddag sneeuwbuien en een maximum temperatuur van 6,2° om 12u18 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg toen min 3,4° en die werd 's nachts om 2u17 opgetekend. 5 Maart 2005 was een bewolkte dag met plaatselijke sneeuwbuien. Om 16u10 had het kwik zijn hoogste punt bereikt en dat bedroeg 5,3°. De minimum temperatuur werd op de vroege morgen opgetekend en die bedroeg dan weer min 0,9° om 4u24. De warmste 5de maart sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1948 met 18,1°. De koudste 5de maart ooit kwam in 1845 voor met min 9,5°.
Moge we nog vorst verwachten ? Wel om daar een antwoord op te geven hadden de landbouwers vroeger een heel eenvoudig middel.Ze hielden gewoon de moerbezieboom in t oog, want zeiden ze : dat is de verstandigste boom, die loopt niet uit zolang er vorst te verwachten is.
Deze tijd gaan ook de vogels aan t paren, lijsters en merels zingen in de bomen, het koningske gedraagt zich uitbundig in de heg en haag en overal klinkt er deze tijd vogelengezang, wat is dit toch een zeer mooie tijd van t jaar !Wanneer ze te Merchtem, dat is een buurgemeenten van Malderen waar ik woon, in de verte de specht horen, dan zeggen ze daar ; t Mieetsch veuleken is aan t hinnikken.In Vlaanderen meent men dat in t begin van maart de koekoek roept : Welkom meert, laat mij leven, ik zal U te mei een van mijn jongskens geven; en dat hij op t einde van maart lacht : Adieu meert, ik geef u geen pluim van mijn steert.
Morgen krijgen we inderdaad Sint-Adrianus op bezoek. En dat de maartse buien geweldig kunnen zijn, getuigen de volgende weerspreuken die vooral in het Gentse goed gekend zijn :
Al op Sint-Adriaan,
en laat de hagel
gien gesken staan.
Ook regenbuien kunnen deze maand echte stortvlagen zijn, en dat wordt ons dan weer als volgt vertelt :
Regen op Sint-Adriaan,
en laat niet meer
druuge staan.
Hopelijk is het morgen niet koud en blijven we gespaard van vorst want anders, lees eens :
Vorst op Sint-Adriaan,
ghiel de maand mee
t goe were gedaan.
Duimen omdat het morgen een mooie zonnige dag zou zijn dus ! ! ! Lager en in een apart hoofdstukje vindt u weer een oud volksverhaal, eentje van echt gebeurd !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
4 Maart 2006 was een dag afgewisseld door bewolking en zon. Om 16u09 noteerde men de maximum temperatuur die 5,4° bedroeg. De minimum temperatuur werd 's nacht om 4u15 waargenomen en die bedroeg min 4,3°. 4 Maart 2005 was een bewolkte dag met sneeuwbuien in de late namiddag. Het werd toen niet warmer dan 0,8° en dat noteerde men toen om 14u51. 's Morgens om 7u39 werd de minimum temperatuur waargenomen en die liet min 8,2° optekenen !!! De warmste 4de maart sinds de warnemingen was deze van 1997 met 17°. De koudste 4de maart ooit kwam ik 1890 voor met min 10,9° !
In de weerkundige volkskalender vond ik nog iets moois en tegelijk ook een oud middel om het zo maar te noemen, dat u kan beschermen tegen regen en hagel die toch eigen zijn aan deze maand. Iemand vertelt er over zijn oude vriendin die Wantje noemde.Wie Wantje in die tijd wilde geloven, wel die handelde heel verstandig met bij t uitgaan het volgende rijmpje te prevelen :
Maarte, maarte, goede maarte,
speelt toch vandage in mijn kaarten,
regen niet en hagel niet,
ge deedt mij anders veel verdriet.
Wantje zwoer bij hoog en bij laag dat dit raar gebedeken haar altijd geholpen had, als ze met haar staatsiemuts op , ergens ging achter waren,of als ze met hare zwartzijden kapmantel op koffievisite ging. Tegen de hagel wist ze ook een beste middel. In de dagen dat de kruidjes-roer-mij niet in bloei stonden, ging ze er een hele boel plukken en legde ze te drogen tussen de bladen van haar lijvig gebedenboek. Kwam de speelzieke maand aan de beurt, dan trok ze eentje van die olle kamillen zoals Reuter zou zeggen, uit hun hoekje, legde ze op de vensterbank en murmelde :
Kruideken, kruideken-roer-mij-niet,
waarvan de hagel verschiet
En de koude pillen bleven uit ! verzekerde de goede oude vrouw. Zo zie je maar hoe eenvoudig een mens het weer kan beïnvloeden.
Als we de weerspreuken moge geloven, en waarom zouden we dat niet ? Ja dan komt er zeker nog sneeuw deze maand, leest u maar hoe een weerspreuk ons dat duidelijk maakt :
" Nooit maart zo goed, of 't sneeuwt een volle hoed. "
Speciaal voor onze huismoeders, als het sneeuwt in maart is dat het ideale moment om de was te doen want zegt ons een spreuk :
" Met maartse sneeuw de was gedaan, drijft alle vlekken naar de maan. "
En vroeger toen de mensen hun linnen nog lieten "blijken" was deze spreuk er toepasselijk :
" Laat met maartse sneeuw uw linnen blijken zo zullen er al de vlekken uit wijken. "
Maart mag dan al bekend staan als een vuile taarte, geef toe dat er ook wel posietieve kanten aan zijn. Morgen kijken we uit welke boodschap Sint - Adrianuis ons te bieden heeft die op 5 maart bij ons langs komt.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
3 Maart 2006 was een tamelijk zonnige dag met een maximum temperatuur van 4° om 15u40 waargenomen. De minimum temperatuur werd 's avonds om 22u20 opgetekend en die bedroeg min 3,1°. 3 Maart 2005 was een bewolkte dag met lichte sneeuwbuien. Het werd toen niet warmer dan 0,5° en dat werd om 15u41 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg die dag min 0,9° en die werd 's avonds om 20u58 waargenomen. De warmste 3de maart sinds de waarnemingen van 1833 was deze van 1930 met 18,9°. De koudste 3de maart ooit kwam in 1890 voor met min 11,1° !
Oude volksverhalen in verband met maart - 't vervolg
Maar niet alleen in het land van Waas deden ze dat, ook te Aalst hadden ze zo hun gewoonte maar daar plaatste men de stoel vóór de kachel en niemand mocht hem tot de middag aanraken. Het schietgebedeken, onmiddellijk bij het opstaan op te zeggen, luidde aldaar : O meert, pak me toch niet mee met uwe steert. Dergelijk gebruik moest ook in Brabant gekend zijn. Te Merchtem bijvoorbeeld luidde het gezegde : Welkom mieet, mou trekt maa nie mee me a stieet. In Mechelen hoorde men dan weer : Meert zal heur mee nemen, voor meert nen stoel zetten. Vandaar ook de apologische spreuk :
Kom ik door maartje,
zo leef ik nog een jaartje, zei de vent,
en hij stierf de 1ste april.
Ook de maan brengt in maart kwaai weer mee. Hierover vertelde dan weer een werkman uit Kalmthout, afkomstig uit Loenhout : Te Loenhout woonden twee wijvekes naast elkander, bij zoverre dat tussen het bed van het ene en dat van het andere enkel een half steense muurke stond. De 31ste maart, om middernacht, klopte de ene op de muur en riep tot de andere : We zijn de meert al weer eens door ! En ze waren alle twee nog in de meertse maan voegde de werkman er aan toe. In de komende dagen mag u zeker nog meer van deze oude volksverhalen verwachten, ze zijn immers te mooi om ze niet te vertellen ?
Eerder zei ik al dat maart lang geen "goeie" naam bezit voor wat het weer betreft, wel ook voor het vee bijvoorbeeld staat maart als moordend bekend. Zo weet men in de kempen dat :
" Maart, pakte ze met de staart; april, pakte ze met de bil; In mei, zet men ze in de wei. "
Deze spreuk heeft vooral betrekking op de lammetjes die eens door maart en april geraakt zijn, verder niets meer te vrezen hebben. Het aantal buien in maart staat met deze van de overige elf maanden gelijk :
" In meert zijn er 99 buien of bijzen. "
En......
" Maartse bijzen moeten rijzen, al kwamen ze in april. "
Maar al die buien of bijzen dragen toch ook nog wat positiefs met zich mee want zegt er een weerspreuk :
" Maartse buien die beduiden, dat de lente aan komt kruien. "
En als dat geen goed nieuws is !!!!!!!!!! Lager in een apart hoofdstukje kan u een en ander vinden uit de oude volkshalen, ga eens een kijkje nemen zou ik zo zeggen.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
2 Maart 2006 was een dag met een afwisseling van bewolking en zon en een maximum temperatuur van 4,8° om 15u05 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg toen min 2,1° en die werd om 7u10 opgetekend. 2 Maart 2005 was een bewolkte dag met buien van fijne sneeuw. Om 14u28 werd de hoogste temperatuur opgetekend en die bedroeg 2,4°. De minimum temperatuur werd om 0u10 vastgesteld en die bedroeg toen min 1,6°. De warmste 2de maart sinds de waarnemingen van 1833 was deze van 1928 met 18,2°. De koudste 2de maart ooit kwam in 1890 voor met min 9,5° !
Zoals ik gisteren beloofde breng ik u nog een en ander uit de oude volksverhalen die verteld werden rond deze maand. Zo ook een oud volksverhaal van ene Gustaaf Vigoureux die leefde van 1892 tot 1948. Daarin wordt wel eens gewaagd van een maartkoek , waarvan het deeg uit hagelstenen gekneed werd door de duivelsmaarte of meid van de duivel. Al wie van die koek durfde te eten, kon in de zwaarste slagregen niet nat worden, hij moest echter wel oppassen van nooit met zijn gezicht vlak in de noordenwind te staan, want in zon geval vloog hij hoog de lucht in, en kwam hij nimmer meer op de aarde terecht.
Maart welke meestal bar en woest is, is gevaarlijk voor zwakken en ouderlingen. Vooral oude mensen moeten in het voorjaar hun overmoed beteugelen. Ze voelen zich dan wel eens jonger dan ze werkelijk zijn, en begaan in die stemming onvoorzichtigheden welke soms noodlottig aflopen. Een spreuk vertelt ons dat zo :
Voor oude lieden heeft de meert,
Venijn in haar steert.
Daarom was het, dat de ouderlingen in het Land van Waas op de vooravond van maart aan de achterdeur een stoel plaatsten weet je nog ? (zie 27 februari)
Morgen vertel ik hier nog wat verder over, tot dan ?
Sneeuwbuien, hagelbuien, regen en wind, van deze maand moge we echt nog alles verwachten. Een weerspreuk vertelt ons dat als volgt :
" Sneeuw en hagel, regen en wind, daarvan is de maart een vriend. "
Vroeger nu heel lang geleden hoorde men in het Gentse volgend mooi rijmke :
" Maarte, Maarte, die bakt taarten van water en van wind, den bakker wel gezind. En valt maar stil, en valt maar stil, al in april en kan het niet gedijen, tons wacht hij tot in meië. "
Men zou soms kunnen denken dat het alleen terwille van het rijm is dat maart taarten bakt, dat is echter niet zo. Op een zeer oud santje-wale : " de jaargetijden en de maanden ", wordt maart voorgesteld als een wijveke met een kapmantelke, dat met een koekepaal voor een oven staat, waaruit de vlammen slaan; nevens haar staan grote smakelijke koeken opgestapeld. De rijmstekst zegt daarop :
Pas maar op, mijn liefste kind, 't zijn koeken van hagel en wind !
De komende dagen vertel ik u nog wel een en ander over de oude volksverhalen rond deze maand en ik verzeker u, ze zijn het horen meer dan waard !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
1 Maart 2006 was een dag waar bewolking en zon elkaar afwisselde, maar ook een dag met een 10 cm dik sneeuwtapijt ! De maximum temperatuur bedroeg 3,2° om 16 uur waargenomen. De minimum temperatuur liet om 5u04 een min 0,4° optekenen ! 1 Maart 2005 was een bewolkte ijsdag met lichte sneeuwbuien. Het werd niet warmer van min 0,1° en dat werd om 12u18 vastgesteld. De minimum temperatuur bedroeg die dag min 4° en die werd 's nachts om 0u10 opgetekend. De warmste 1ste maart sinds de waarnemingen van 1833 was deze van 1959 met 18,4°. De koudste 1ste maart ooit kwam in 1888 voor met min 10,9° !
Inderdaad, morgen begroeten we maart en deze maand heeft van oudsher en in zowat alle alamanakken een slechte naam en faam. Er is voorzeker geen maand welke meer op hare donder krijgt door middel van gezegden en spreuken dan maart. Men beschuldigt haar van heel wat kwade streken, en al die streken kan u hier uiteraard in de loop van de maand weer lezen. Laat mij beginnen met een naar mijn gedacht, een erg mooie. Nu we toch stilaan tevreden moge zijn dat de winter straks voorbij is, wat gedacht van deze :
" Als 't weder is van goeie zin, trekt nu de kou zijn steertje in, en 's morgens reeds de eerste meert, zegt men : Welkom ! aan de kwiksteert. "
Maar morgen komt Sint-Albinus al op bezoek en die komt ons als het ware vertellen dat het weer in deze maand van de ene op de andere dag kan omslaan, een weerspreuk vertelt ons dat zo :
" Sint - Albijn, verandert suiker in azijn. "
We zijn dus gewaarschuwd ! Ietsje lager in een apart hoofdstukje kan u dan weer een ietsje meer lezen over de maand maart.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
28 Februari 2006 was een bewolkte dag met sneeuwbuien. Om 13u03 noteerde men toen de hoogste temperatuur van de dag en die bedroeg 5,2°. De minimum temperatuur werd 's avonds om 20u14 opgetekend en die bedroeg 0,4°. 28 Februari 2005 was een zonnige dag met een maximum temperatuur van 1,4° om 13u54 waargenomen. 's Morgens om 7u08 noteerde men toen de minimum temperatuur van die dag en die bedroeg maar liefst min 8,3° ! De warmste 28ste februari sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1960 met 19,9°. De koudste 28ste februari ooit kwam in 1929 voor met min 11,8° !
Maart was gedurende vele eeuwen de eerste maand van het jaar, ook bij de Romeinen, welke haar Martius noemden naar de oorlogsgod Mars. Pas toen Numa de maanden januari en februari in de kalender bracht, bekwam ze de derde plaats. Thormaand heette zij in de noordelijke Germaanse landen, naar Thor, de oorlogsgod der Germanen.
Eigenlijk verbeeldt Mars zowel als Thor, de natuurkracht. Deze namen zijn niet zo kwaad gevonden, want in deze maand begint de lente, de winterkoude wordt verslagen in de strijd tussen de warmte welke komt en de koude welke blijven wil.
In oude Vlaamse documenten uit de middeleeuwen droeg ze reeds de naam van Maerte en Meerte. Ook hoort men nog dorremaand, waarschijnlijk de verbasterde vorm van Thor. Toch willen sommigen die naam in verband brengen met de dorheid van de natuur in deze tijd. Ze heeft hoe dan ook de naam van lentemaand behouden, een benaming welke Karel De Grote haar gaf : Lenzin- of Lengizinmanoth. De letter g in het woord lengizin heeft aanleiding gegeven tot de verklaring van t woord lente als een in betekenis met lengte, t geen te meer geloofwaardig scheen, omdat thans de dagen gaan langer worden dan de nachten.
De laatste weerheilige in het rijtje van februari is Sint-Romanus die ons morgen een bezoek brengt en samen met hem verlaat ons ook februari weer voor een jaartje. Morgen weten wein feiten hoe het jaar zal zijn, want zegt ons de weerspreuk die rond deze dag is ontstaan :
Sint-Romanus hel en klaar,
wijst ons op een vruchtbaar jaar.
Nu kan de zon morgen net fel genoeg schijnen, maar of ze dat ook zal doen, isweer een andere vraag ! Morgen breng ik dan al wat leesvoer in verband met maart, een maand met geen te beste naam en faam als u het mij vraagt. Tot morgen dan maar ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
27 Februari 2006 was een bewolkte dag met lichte sneeuwbuien. Om 12u30 had het kwik met 5,2° zijn hoogste punt bereikt. De minimum temperatuur bedroeg die dag min 2,2° en die werd om middernacht opgetekend. 27 Februari 2005 was een dag met bewolking, even wat zon en lichte sneeuwbuien. De maximum temperatuur bedroeg precies 1° en die werd om 13u44 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg toen min 3° en die werd 's morgens om 7u34 opgetekend. De warmste 27ste februari sinds de waarnemingen was deze van 1959 met 18,4°. De koudste 27ste februari ooit kwam in 1956 voor met min 11,2° !
