Het weer van de dag VOLKSHEILGE - OUDE VOLKSGEBRUIKEN-
17-03-2007
Wat is maart aan ons verplicht ?
Volgens de regel moet maart ons een aantal zomerse dagen geven, in de Kempen bijvoorbeeld, daar verwacht men er zeven, in Vlaanderen rekent men dan weer op twaalf. Een weerspreuk vertelt het ons als volgt :
" Maart moet twaalf zomerse dagen geven, maar april staat er borg voor. "
Met andere woorden, in maart verwacht men ze soms tevergeefs, doch dan krijgen we ze zeker in april. En vergeet niet :
" Een groene maart brengt zelden iets goed. "
Als u mijn webblog iedere dag een bezoek brengt, tot morgen !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
17 Maart 2006 was een bewolkte dag waar de zon heel even te zien was. De maximum temperatuur bedroeg 6,3° en die werd om 12u57 waargenomen. De minimum temperatuur van die dag bedroeg min 0,4° en die werd om 6u04 opgetekend. 17 Maart 2005 was een mooie lentedag met een ietsje teveel aan wind. Om 14u46 noteerde men de hoogste temperatuur en die bedroeg 17,1°. De minimum temperatuur werd 's morgens om 9u12 opgetekend en die bedroeg 12,1°. De warmste 17de maart sinds de waarnemingen was deze van 1990 met 22,5° !!! De koudste 17de maart ooit kwam in 1887 voor met min 6,3°.
Inderdaad morgen krijgen we het bezoek van Sint-Gertrudis en die ziet men in feiten erg graag komen want zegt ons een weerspreuk :
" Op Sinte-Gertruud, komt de warmte de grond uit. "
Als dat geen goed nieuws is ! In Zuid-Limburg kent men de volgende weerspreuk dan weer erg goed :
" Sint-Maties, wörpt eine glenetige sjtein op 't iês, Sint-Gêêtruuj mit de moês, host um weer droês. "
Wat ben ik blij dat ik Vlaanderen woon ! Lager in een apart hoofdstukje kan u ietsje meer lezen over Sint-Gertrudis, ik zou zeggen ga eens even kijken.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
16 Maart 2006 was een gure bewolkte dag met een maximum temperatuur van 3,6° om 15u03 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg toen min 1,4° en dat werd in de vroege morgen om 4u44 opgetekend. 16 Maart 2005 was een zeer prachtige, zonnige lentedag met een maximum temperatuur van maar liefst 21,2° wat ei zo na een nieuw record was, en om 15u16 opgetekend werd. De minimum temperatuur bedroeg die dag 8,7° en dat werd 's morgens om 7u12 opgetekend. De warmste 16de maart sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1961 met 21,8°. De koudste 16de maart ooit kwam in 1883 voor met min 7° !
De H. Gertrudis was de dochter van Pepijn van Landen. Samen met haar moeder de H. Itta stichtte ze op aanraden van de H. Amandus het klooster te Nijvel waar ze op 20-jarige leeftijd abdis werd. Na dat klooster 10 jaar bestuurd te hebben, vertrouwde ze het gezag toe aan haar verwante Wilfetrudis, dit om zich nog enkel met geestelijke zaken bezig te kunnen houden. Zij stierf in 659 op 33-jarige leeftijd.De H. Gertrudis wordt (werd) op vele plaatsen in het Vlaamse land vereerd en aanroepen tegen de mollen-, muizen en rattenplagen. De oorzaak van die devotie zou steunen op de iconografie waar men de heilige voorstelt met twee muizen die haar abdisstok beklimmen. Te Beverst (Limburg) is (was) er een grote begankenis ter ere van de Heilige Gertrudis. Dicht bij de kerk ontspruit de Sint Gertrudisbron waarvan het water bijzonderlijk werd meegedragen om er de huizen, stallen, schuren en landerijen mee te besproeien. Begankenissen waren er ook te Nijvel, Ternat en Wetteren. In deze laatste gemeente vereerde men de heilige voor het wellukken van het vlas. De ommegang was er zeer beroemd. In de middeleeuwen kwamen de rederijkers het Mysterie spelen en in de stoet dansten de Reuzen. Te Poperinge werden er broodjes gewijd die men dan te eten strooide in de huizen en stallen en dit om van het knaaggedierte bevrijd te zijn. In Tervuren bevond zich eertijds een put waaruit men water dronk tegen de koorts. Te Tongeren tenslotte bestond het volksgebruik om op de vooravond van S. Gertrudis een briefje aan de deur van de graanschuren te hangen waarop geschreven stond :
Het is al heden Sint Gertrudisdag,
dat hier rat noch muis komen mag.
Tot slot nog een stukje weerkunde uit die tijd : Indien het heden volle maan is, dan lukt de oogst, en erwten die hedengezaaid worden, komen goed op.t Is maar dat ge t weet.
Zoals gisteren beloofd geef ik u vandaag nog enkele weerspreuken mee met betrekking tot half maart en een eerste gaat als volgt :
" Zolang de kwakvors zingt voor half meert, zwijgt hij stil na half meert. "
Met andere woorden, mooi weer vóór 15 maart is verkeerd. Hoort men rond deze tijd de koekoek, wees er dan maar zeker van dat het weer spoedig verbeteren zal !
" Een koekoekroep ter helft van meert, is voor de boer een daalder weerd.
En tot slot voor vandaag :
" Half meert, grispotten uit de heerd. "
En voor wie geen grispot kent, wel dat is een voetverwarmer ! Morgen is dan weer uitkijken naar de boodschap van Sinte-Gertrudis die op 17 maart langs komt !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
15 Maart 2006 was een mooie zonnige dag met een maximum temperatuur van 9,7° om 15u16 waargenomen. De minimum temperatuur werd 's morgens om 6u38 opgetekend en die bedroeg toen min 1,1°. 15 Maart 2005 was een een eerste mooie lentedag met een maximum temperatuur van 13,7° om 14u10 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg toen 1,1° en die werd 's nachts om 3u18 waargenomen. De warmste 15de maart sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1972 met 19,1°. De koudste 15de maart ooit kwam in 1845 voor met min 10,9° !
Morgen krijgen we niet alleen Sint-Longinus op bezoek, morgen is het ook al half maart en dat is wel een belangrijk tijdstip want wanneer we morgen de wind uit 't westen krijgen, dan zal er een zachte lente volgen. Noordenwind daarentegen duurt dan weer drie maanden. Morgen is ook de grootste kou voorbij en de dagen beginnen nu wel echt snel te lengen ! En wat vertellen ons de weerspreuken rond de dag van morgen ?
" Half maart, vuur en licht uit de haard. "
En ook nog :
" 't Half meert, de wielen uit de heerd. "
Met deze laatste weerspreuk bedoelen men dat het spinnewiel weer wordt opgeborgen. Uiteraard gebeurde dit vroeger, en dan bedoel ik in de 19e eeuw, veel meer dan heden.Toen werd er nog in de meeste gezinnen op de buiten 's avonds gesponnen zelfs door het mansvolk. Morgen breng ik u nog enkele weerspreuken rond half maart, tot dan.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
14 Maart 2006 was een zonnige dag met een maximum temperatuur van 7,3° om 14u37 waargenomen. De minimum temperatuur werd 's morgens om 5u35 opgetekend en die bedroeg toen min 4,9° ! 14 Maart 2005 was een bewolkte maar droge dag met een maximum temperatuur van 9,1° om 15u21 opgetekend. De minimum temperatuur werd 's nachts om 0u10 waargenomen en doe bedroeg toen 1,3°. De warmste 14de maart sinds de waarnemingen van 1833 was deze van 1948 met 18,9°. De kouste 14de maart ooit kwam in 1845 voor met min 13,6°.
Inderdaad morgen krijgen we Sinte-Matildis op bezoek en dat men zich nog altijd aan een hagelbui mag verwachten getuigt de volgende weerspreuk :
" Sinte Matielde komt uit die hoeken, met hagelstiene bakt ze koeken. "
Een weerspreuk die in het Gentse weer erg goed gekend is. Maar niettegestaande de mogelijke hagelbuien rond deze tijd, laat ook de warmte zich reeds voelen en een weerspreuk vertelt ons dat zo :
" De eerste donder bromt, als Sinte-Matildis komt. "
Ook de dagen worden warmer en langer, vandaar dat men te Gent zegt :
" De keerse van Sinte-Matielde, geeft meer licht dan schrebielden. "
Waarmede men wil beduiden dat de zon op Sint-Matildis meer warmte geeft en men zo hard niet meer dient te stoken waardoor van de kolen meer brandbare resten (schrebielden) overblijven. Morgen is het dan weer uitkijken naar Sint-Longinus die op 15 maart bij ons langs komt.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
13 Maart 2006 was een zonnige dag met een maximum temperatuur van 4,7° om 15u 03 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg die dag min 6,5° en die werd 's morgens om 7 uur opgetekend. 13 Maart 2005 was een bewolkte dag met heel even wat zon. Om 12u11 noteerde men toen de maximum temperatuur en die bedroeg 9,7°. De minimum temperatuur werd 's morgens om 6u35 opgetekend en die bedroeg 1,3°. De warmste 13de maart sinds de waarnemingen was deze van 1957 met 19,9°. De koudste 13 maart ooit kwam in 1845 voor met min 11,9° !
Zoals beloofd kijken we vandaag eens naar de positieve kanten van donder in maart, en in tegenstelling tot al de negatieve weerspreuken die we al zagen, is aan maartse donder ook een positieve kant, lees maar :
" Donder in maart, is een zegen voor d'aard."
En wat gedacht van deze :
" De eerste donder in maart, pakt de elft bij zijn staart. "
De elft welke een zeevis is, zwemt deze tijd van 't jaar de rivieren op om te gaan paren.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
12 Maart 2006 was een zonnige maar koude dag met een maximum temperatuur van 2,4° om 13u40 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg die dag min 6,3° en dat werd om 4u57 opgetekend. 12 Maart 2005 was een dag met zon, wind en bewolking. De maximum temperatuur werd om 14u57 opgetekend en die bedroeg toen 7,3°. De minimum temperatuur werd 's nachts om 1u45 waargenomen en die liet 0,6° optekenen. De warmste 12de maart sinds de waarnemingen van 1833 was deze van 1957 met 19,4°. De koudste 12de maart ooit kwam in 1847 voor met min 8,9° !
12 Maart - Sint-Gregorius en hoe het vroeger was - 't vervolg
In Brugge trokken de kinderen, reeds drie dagen vóór de feestdag van hofstee naar hofstee, ieder met een stok in de hand en voorzien van een grote mand om eieren in te zamelen. Zij zongen volgend liedeke :
Vrouwke, vrouwke, schoone,
kijkt al in de krone,
kijkt al in de eiernest
De zwarte hennen legen best,
de witte daarom niet te min,
schiet er tot aan uw ellebogen in,
geeft er ons negen of tienen,
We zullen ze wel verdienen.
In de Kempen gingen de schoolkinderen ook aan de huizen zingen om eieren en geld in te zamelen; Daar had iedereen hun hoed of muts versierd met papieren rozen en droegen ze papieren banden om hun lijf. De jongens waren voorzien van koehoornen waarop ze bliezen. Een van hen droeg een vaantje waarop S. Gregoris was afgebeeld. De rondgehaalde eieren en het geld werd dan door de meester verdeeld. Men noemde dat Sint Gregoris zingen. Tegen de avond kwamen de oudere broeders en zusters de leerlingen afhalen, doch mengde zij zich eerst nog een tijdje onder de feestvierders en dan werd er de aloude rondedans van Paterke gij moet kiezen gedanst. Te Hamme bijvoorbeeld, duurde het feest zelfs verschillende dagen. De 11de maart was de klas vroeger uit dan gewoonlijk, dit om het lokaal te versieren, de 13de maart dan kwamen de leerlingen naar de school om zich te vermaken, en pas s avonds begon men toen maar te leren. Het S. Gregorisfeest zou het oudste schoolfeest zijn van de christen tijd, het werd reeds ten jaren 741 door Paus Gregorius III ingesteld. Via Rome zette dit feest zich over langs Frankrijk naar België en Duitsland. Persoonlijk heb ik het feest nooit gekend.
Zoals eerder al aangekondigd komt morgen Sint-Gregorius bij ons langs en dat zou wel eens voor wat verandering kunnen zorgen. Ik laat het door een mooie weerspreuk vertellen :
Is t weer op Sint-Gregorius dol,
Dan kruipt de vos reeds uit zijn hol.
Is t schoon en zonder vlagen,
Hij schuilt nog veertien dagen.
Met andere woorden, na 12 maart krijgen we een geheel ander weer en laat ons dan maar hopen dat de vos nog veertien dagen zal schuilen. Lager vindt u het derde deeltje over Sint-Gregorius en hoe het vroeger was. Morgen sta ik nog even stil bij donder in maart en bekijken we het eens positief.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
11 Maart 2006 was een bewolkte dag met nog maar eens regen. De maximum temperatuur werd 's nacht om 2u16 waargenomen en die bedroeg toen 4,9°. De minimum temperatuur werd die dag 's avonds om 23u50 opgetekend en die bedroeg min 2,8°. 11 Maart 2005 was een bewolkte dag met 's avonds regen. De maximum temperatur bedroeg toen 8,5° en die werd om 14u08 opgetekend. De minimum temperatuur werd 's nacht om 1u30 waargenomen en die liet 1,1° optekenen. De warmste 11de maart sinds de waarnemingen was deze van 1957 met 19,5°. De koudste 11de maart ooit kwam in 1847 voor met min 11,2° !
12 Maart Sint-Gregorius en hoe het vroeger was - 't vervolg
Daarna werd er dan om een prijs gespeeld en de spelen bestonden uit :eislaan, zaklopen, bollen enz. Dat men die prijswinnaars dan ook huldigde hoeft niet meer gezegd dacht ik. Hier werd pappenthee gedronken, elders at men dan weer mastellen met lekker bier, of men deed een wandeling naar een herberg waar een vaatje bier ten beste werd gegeven. In sommige dorpen was het schoollokaal mooi versierd met een lover van gekleurde papierenkransen, de lessenaars waren aan de kant geschoven, en men danste en zong er de ganse dag van :
De primus zal tracteeren
kom mijn liefke, kom, kom, kom,
De primus zal tracteren
kom mijn liefke kom,
Van den jambon, bon, bon,
van den jambon.
De rijmpjes : Sint Gregorke van plezier, wij drinken Leuvensch bier, waren geen louter woorden, terwijl er een vaatje Leuvensch bier in de school was aangebracht en elk om beurt zijn dorst mocht lessen. De glaasjes echter werden berekend naar ieders vermogen.
Te leuven waar de Primus der Hogeschool zo plechtig gevierd werd, hadden de kinderen ook hun primus; deze werd ook ingehaald. Bekroont en vooropgegaan door een scholierdie de lauwerkrans droeg, vergezeld door al de leerlingen die lauwertakken in de hand hielden, en riepen Vivat den primus ! ging de primus eerst naar de kerk en s namiddags naar den buiten waar gedanst en gezongen werd. Morgen krijgt u het slot van dit verhaal, tot dan ?
Wanneer de eerste warme zonnestralen zich laten gevoelen, dan kan al wel eens gebeuren dat er een onweder in de lucht hangt en zo spreekt men dan van :
" Zomer en winter zijn aan 't vechten. "
Liefst horen we echter die donder nog niet want zegt ons een weerspreuk :
" Wil maart reeds donder, sneeuw is in mei geen wonder. "
Of nog anders uitgedrukt :
" Dondert het in de maand van meert, in mei dekt de sneeuw de eerd. "
En tot slot voor vandaag nog deze :
" Vroege donder, late honger. "
Later deze maand kom ik op de donder in maart zeker nog eens terug. Morgen is het uitkijken welke boodschap Sint-Gregorius voor ons mee heeft die op 12 maart bij ons langs komt. Lager in een apart hoofdstukje kan u het vervolg lezen van en over Sint-Gregorius en hoe het vroeger was op dit naamfeest.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
10 Maart 2006 was een bewolkte dag met regen en een maximum temperatuur van 8,1° om 13u25 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg toen 3,9° en die werd 's morgens om 7u20 opgetekend. 10 Maart 2005 was een tamelijk mooie dag met een maximum temperatuur van 8,9° om 13u29 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg die dag min 1,9° en die werd 's morgens om 6u31 waargenomen. De warmste 10de maart sinds de waarnemingen van 1833 was deze van 1880 met 18,8°. De koudste 10de maart ooit kwam in 1931 voor met min 9,4° !
12 Maart - Sint Gregorius en hoe het vroeger was - 't vervolg
In de Duikalmanak noemt men deze feestdag de Sint Gregorisdag : Scholiers- en primusdag en vroeger was het op deze dag in menig dorp prijsuitdeling. Reeds van vóór 8 uur s morgens waren de leerlingen toen op hun paasbeste gekleed en al in de school aanwezig. Stoetsgewijs gingen ze dan naar de kerk. Wie de eerste was van de catechismuslessen droeg zijn prijs, een kerkboek, aan een lint om de hals. Na de mis gingen ze terug naar school waar de prijskamp van schoon schrijven begon. De meester of de lerares dicteerde het wel gekende gedicht dat luidde als volgt : Die die schroomen voor hun meesters berispingen en kijven, die zullen wel leeren spellen, lezen en schrijven, maer leert hier ook en wilt onthouden t gebruik van wel uw pen te houden. A.E.I.O.U.Y. 1,2,3,4,5,6,7,8,9,0. Hier mag u het jaartal 1807 opplakken !
Die bladzijde schoonschrift werd toen omringd vanverluchtschilderingen door een plaatselijke huisschilder gemaakt. Na de kampstrijd had de eerste in t schrijven de ere van zon prent in te vullen. Zij werd dan ingelijst en als prijs gegeven. De burgemeester en de pastoor waren in die tijd de juryleden. Wat er daarna gebeurde wel dat leest u morgen dan weer, tot dan ?
