Onze vriend W. woont in een klein plaatsje ten zuiden van ZARY.

Onze eerste indruk is dat alles er nog uitziet zoals bij ons kort na de oorlog. Zeker wat betreft de huizen is dat zo, maar bij nader toekijken zien we overal satelliet-antennes aan de gevels bevestigd. Elektriciteit is er overal maar aangesloten op de wijze van vijftig jaar terug. Er is ook gas, een heel moderne pipeline, maar nog niet aangesloten. Er wordt dus nog gestookt met kolen, maar vooral nog met hout. In de winkels, die wij ons voorstellen zoals de winkels uit het Oostblok, is nu wel alles te krijgen maar niet altijd te betalen. Voor een normaal inkomen swingen de prijzen inderdaad de pan uit. Voor ons zijn ze belachelijk laag. Enkele inkopen: vodka, sigaretten, een geschenk en het bedrag is gelijk aan het gemiddeld maandloon van de Pool.

Wij moesten natuurlijk naar FLUGHAFEN, waar mijn vader in de barakken van de fabriek van FOCKE-WULF sliep. Het plein ligt er nog maar van de barakken en van de fabriek is alleen nog wat puin te zien. (In 96 werd er een nieuwe zogenaamde zwarte markt geopend).

Een groot gedeelte van de bomen voor flughafen is weg en de anderen zijn uitgegroeid tot een echt bos. Het is dus mogelijk dat we enkele van de gebouwen gemist hebben bij onze speurtocht. Ook de Russen hebben zich niet onbetuigd gelaten bij het vernielen van de installaties en hebben er daarna nog andere fabrieken op neergezet, die intussen ook al tot stof en as zijn gedegradeerd.

Grote militaire complexen zijn overal, tanks en rakettroepen, enorme oefenterreinen. Men ziet overal Poolse soldaten en soms een enkele Rus. Men ziet echter duidelijk dat het leger de zaak rustig opvat. De tanks zijn van de straten verdwenen en de kilometergrote terreinen worden vooral gebruikt om bosbessen te plukken en paddenstoelen te verzamelen. Iedereen is er overtuigd tegenstander van hard werken, zeker wanneer dit voor een ander moet geschieden.

Dit valt vooral op als men de "autostrades" bekijkt, dat is een verzameling putten en bulten. Overal wordt er gewerkt, maar dan langzaam. Misschien is het de enorme uitgestrektheid van het land dat dit effect veroorzaakt. Er is 25000 km wegbedekking te vernieuwen. De Polen zijn dan ook van plan te laten betalen voor het gebruik van de autostrades. De Poolse markt, met permanente stalletjes was heel pittoresk, maar toen begon het te regenen, zodat we naar de auto zijn gevlucht en de rest van de middag bij W. in het zonnetje vodka hebben gedronken en... GOLOMBKI "spreek uit: Gowombki" (9) hebben gegeten tot we niet meer konden. De klassieke Poolse aanleiding om dit 's avonds nog eens ferm over te doen. Wanneer dit begon te vervelen werd het kampvuur aangestoken en worst gebraden met rode bietensoep (Barszcz) en... vodka natuurlijk.

Bij een bezoek in ZARY hebben we ook met grote waarschijnlijkheid de cinema teruggevonden die mijn vader in die tijd bezocht en bij het buitenkomen in het duister (er mocht geen licht gemaakt worden) tegen een boom liep, verward "Verzeihung" mompelde en verder sukkelde, argwanend nagekeken door een van de Luftschutz, die wel met een zaklamp mocht schijnen.

Ook in Zagan zijn we geweest, maar buiten enkele mooie gebouwen is het er doods.

De prachtige middeleeuwse bibliotheek konden we niet bezoeken want de zoldering stond op instorten. Het eveneens prachtige kasteel staat er nog, maar de inboedel is volledig verdwenen.

Wel hebben we het monument en de tentoonstelling bezocht op de plaats waar STALAG LUFT III en STALAG VIII C zijn geweest. Waar ze die tunnel onder de neus van de Duitsers hebben gegraven. Het kamp zelf werd door de Russen volkomen vernietigd.

Een volgende uitstap was andere koffie, dat was een 500 km verder naar KRAKOW. Een hele toer over die autostrades.

Een eerste zijsprong naar OSWIECIM (Auswitz) het kamp dat nog de gruwelen doet vermoeden die er gebeurd zijn, maar naar mijn smaak te mooi is opgekuist. Waren er de ouderen niet die het hebben meegemaakt, de jeugd zal hier niet veel van leren.

Het kamp BIRKENAU dat er vlak naast ligt, is zo goed als volledig verdwenen op een groot monument na.

Ook de film, na het bezoek, doet U raden naar wat er gebeurd is, de echte kampdocumentaires worden niet vertoont. Is het uit piëteit of voor de toeristen (er komen veel Duitsers!)?

Vervolgens naar KRAKOW, waar we zoeken naar een logement dat we vinden in het Motel KRAK. Overal kan hier met de kaart betaald worden, dit is een moderne stad. Het slot op de versterkte heuvel domineert de stad. Hier zijn prachtige dingen te zien. Een wandeling leert ons dat de mentaliteit niet zoveel verschilt van die van het platteland, maar toch; dit is een cultuur- en universiteitsstad. We bezochten ook de beroemde zoutmijnen, niet zo plezant als in Oostenrijk maar wel prachtig, de zalen zijn talrijk en mooi, de galerijen lopen over kilometers.

KOPALNIA SOLI W WIELICZCE

(de zoutmijnen van WIELICZKA) Na de eerste trappen afgedaald te zijn, 64 m diep, brengen de steeds dalende en slingerende galerijen U dieper de mijn in, zaal na zaal uitgesneden in het zout, met prachtige beelden. Een troonzaal gelijkt uit marmer gehouwen! Het sanatorium kunt ge spijtig genoeg niet bezoeken, maar dit is normaal eigenlijk. De speciale lucht doet U gegarandeerd de laatste 25 pakjes sigaretten ophoesten. Na de zalen beginnen de (ondergrondse) musea, hier had ik graag langer gebleven, maar de gidsen hadden het allemaal al gezien.

De werktuigen van de mijn, hier nog opgesteld in hun eigen omgeving zijn een studie waard.

Een mijnlift brengt U terug naar boven, voor de doorsneetoerist een belevenis, zoals ik mij liet ontvallen in de nabijheid van een Pool, die bleek in Essen te wonen, na jarenlang in de Limburgse mijnen te hebben gewerkt.

Buiten, eten we een Hamburger die onder Amerikaanse invloed, maar met Poolse ijver gevuld, toch nog goed smaakt.

Tijdens de terugreis beleven we een Pools onweer om U tegen te zeggen.

4. Dit zijn de brieven die mijn vader aan mijn moeder schreef; soms bevatten zij tamelijk cryptische opmerkingen, bedoelt om de censuur te ontwijken. Altijd zijn ze tamelijk opgewekt of humoristisch; om het thuisfront niet te verontrusten.

5. Een bombardement !