Hier zult U al enkele foto's vinden van Zary/Sorau.
De stad vanaf de toren van het Kasteel dat gedeeltelijk werd gerenoveerd.
Een foto van ons gezelschap voor het Kasteel, U ziet rechts de markt: Het gedeelte dat volledig werd verwoest, door de bombardementen. Even later was het platte rust in het zonnetje.
2 Foto's van de toren; hier situeerde mijn vader de meeste wandelingen. Er waren verschillende torens, ze zijn nu erg verwoest en vervangen door hoge metalen torens voor de brandwacht. Sorauer Wald!
Absoluut de moeite eens te kijken via Google Maps (ten zuiden van Zary).
De lezer zal nogal wat Duitse woorden en uitdrukkingen tegenkomen. Teveel om allemaal te verklaren in een bijgaande lijst. Voor Nederlandstaligen zijn echter de meeste woorden verstaanbaar.
Men moet ook weten dat mijn vader, die enkele jaren de "école moyenne" volgde, nog les kreeg in het Frans, slechts de vakken Nederlands en geschiedenis werden in zijn moedertaal gegeven. Na zijn veertiende jaar moest hij gaan werken, als loopjongen, voor 25 Fr per week.
Zijn kennis van het Duits kwam dus uit dit onderricht in het Frans, maar vooral uit eigen studie en uit zijn persoonlijke ervaring, het einde van de eerste wereldoorlog heeft hij nog zeer bewust beleefd.
(Hierover schreef hij een opstel dat ik misschien later op de blog zal zetten).
Het is in dit verhaal de bedoeling van mijn vader te trachten, de sfeer maar ook de gedachtegang van het Duitse volk, naar voor te brengen. De wijze waarop hij het doet geeft het gewenste vreemde effect, soms is het ook erg humoristisch.
Sommige eerder lange beschrijvingen van plaatsen of omstandigheden dienen het zelfde doel.
Hieronder vindt men, in cursief enkele uittreksels van het boek, nader verklaard. De uittreksels zijn zowel van hem als van mij en worden elders verder uitgesponnen.
-Bovendien zag ik ook de omgeving en de natuur, leerde de Duitse keuken kennen en ook Albert Drewes, die inderdaad een zeer speciaal iemand was.-
Heb ik uit die tijd mijn voorliefde voor koken overgehouden? Vooral als het om speciale gerechten ging gaf mijn vader het goede voorbeeld en deed de keukenschort om!
Niet alleen Drewes heb ik persoonlijk gekend; ook de Jos en de Juul en Oscar en nog anderen.
Ik werkte trouwens korte tijd op die beroemde firma, waarvan ik de naam niet vermeld. Dat heb ik trouwens ook niet gedaan met de meeste eigennamen. Alleen als ik zeker wist dat ze geen bezwaar zouden hebben tegen het gebruik van hun naam. (Trouwens de meeste namen ben ik vergeten, men sprak in die tijd elkaar aan met de achternaam (op school was ik mijnheer De Rudder!), maar vermits ik mede in het kringetje zat, mocht ik de voornamen gebruiken die normaal enkel voor intieme vrienden waren).
Allen waren echter getekend door de oorlog, ieder op een andere wijze. Mijn vader scheen echter sereen en onberoerd, tot de zeer uitgebreide maagzweer ons het tegendeel deed beseffen.
-Later echter, toen mijn vader al gestorven was...-
Mijn vader overleed onverwacht. Kort daarvoor was hij nog aan een geschrift begonnen over zijn kindertijd in zijn eigen kenmerkende stijl, maar dit is nooit beëindigd. Wellicht verloor hij de interesse, zijn belangstelling ging vooral uit naar het vertellen van geschiedenissen van vroeger, waardoor hij dan hedendaagse gebeurtenissen (sociaal of politiek) trachtte te verduidelijken. Vooral het onbegrip van de massa en de incompetentie van veel gezagsdragers zette hij dan in de verf.
-Hij vertelde veel over deze tijd.-
Inderdaad, hij vertelde graag en veel. Mijn herinneringen over deze verhalen beginnen wanneer ik op de lagere school zat. Hij vertelde toen over de tijd in BREMEN en SORAU en liet foto's zien. Natuurlijk waren de verhalen aangepast aan mijn leeftijd. De moeilijker dingen hoorde ik later tijdens de middagpauze in de kantine van het bedrijf. Dit waren niet alléén sterke verhalen, maar soms erg dramatisch. De man die tegenover mij soep zat te eten, was door de japanners krijgsgevangen genomen en had aan de spoorweg in Birma gewerkt. (Die over de brug over de rivier KWAI). Hij at rode pepertjes bij zijn soep zoals een ander in een tomaat bijt. Jos vertelde bij voorkeur verhalen over bloed en ingewanden, totdat de zwakkere broertjes en naïevelingen aan tafel het veld geruimd hadden. Daarna grijnsde hij breed en zei: "Kom, laat ons over serieuze zaken spreken, Amedee!".
-Tot mijn grote spijt bleven er echter enorme hiaten in het relaas.-
Inderdaad, van veel dingen kon ik mij geen voorstelling maken. Mijn vader kon niet voorzien dat het ijzeren gordijn zou opengaan en liet daarom sommige beschrijvingen uit zijn geschriften weg. Wij zouden die streken waarschijnlijk toch nooit zien. Uit hoofde van mijn beroep waren reizen in die landen in die tijd trouwens niet aangewezen. In die gevallen moest ik op mijn herinnering voortgaan. Hij had er wel uitgebreid over verteld.
-Iedereen herinnerde zich daar de Duitse bezetting zeer wel.-
-Het is namelijk zo dat de Polen graag al wat van een bezetter afkomstig is willen vergeten.-
Deze streek, die zowel tot Polen als tot Duitsland of Pruisen heeft behoord, kent vele verplichte inwijkelingen van Russische afkomst. (Tweede of derde generatie.)
Allen hebben echter de Poolse mentaliteit aangenomen en beschouwen zich als Pool. Daar zij nogal ervaring hebben met bezetters en vooral met de slechte kanten van de opgelegde systemen, zal hun herinnering niet rap vervagen. Zie ook mijn opmerking over de musea. Ook reisgidsen enz. verschijnen nu waarin de Duitse benamingen opnieuw vermeld worden. De streek, en vooral het gedeelte rond Zary, was tot nu gekend voor zijn spinnerijen en weverijen. (Fijn katoen). Deze fabrieken staan nu allen leeg, opgekocht voor een appel en een ei door vooral Duitse firma's. Die laten de fabrieken liever leeg staan, verzekeren zich aldus van een productie in eigen land en van de daar uit voortvloeiende inkomsten voor hun eigen arbeiders. Voor dit soort kapitalisme hebben de Polen natuurlijk weinig goede woorden. Zij richten zich liever tot ons, in de mening dat wij het beter zullen doen.
Hun kijk op het kapitalisme is echter nogal naïef.
De werkloosheid is er erg hoog. Dat er in die grensstreek dan ook flink gesmokkeld wordt hoeft geen betoog. Heden is dat alles bijna verdwenen, Zary is nu een moderne stad.
Bij het naspeuren op diverse websites hebben wij gemerkt dat er (veel) Duitse websites zijn met documentatie, men dient echter op te letten met de Poolse, die kunnen virussen bevatten.
-Bij een bezoek in ZARY hebben we ook met grote waarschijnlijkheid de cinema teruggevonden... -
Dit is niet het enige verhaal dat weinig of niet gedocumenteerd is; ik herinner me het verhaal van het vliegtuig met de straalmotor, dat getest werd in een gedeelte van het kamp. Dit gebeurde vooral wanneer het al duister was. De kampbewoners konden er niet van slapen en het toestel werd gesaboteerd door enkele scheppen zand in de motor. De volgende morgen werd elke tiende man tegen de muur gezet en doodgeschoten.
Er is ook het verhaal van de kleine Fransman, die werkend aan de draaibank, schietstoelen maakte voor de nieuwe types. Met onvergelijkbare nauwkeurigheid sleep hij de geleidebanen voor de schietstoelen, enkele fracties van millimeters te nauw! Tijdens de grote bombardementen stegen de enkele testpiloten van Focke-Wulf op om het gevaar te weren. Zij zijn niet teruggekomen! De explosie van de uitwerplading veroorzaakte het vastlopen van de stoel wanneer de ongelukkige piloot met het hoofd en schouders boven de romp gekomen was.
Een van de hoofdpersonen van het boek werd, bij gebrek aan administratief werk, "vrijwilliger" voor arbeid in de fabriek. Zijn werk was het harden van bouten, die in een bepaalde metaalsoort, dienden om het vliegtuiggeraamte bijeen te houden. Hij saboteerde onmiddellijk de temperatuurinstelling van de oven waarmee hij werkte, testte de bouten na het hardingsproces, kwam tot de vaststelling dat zij niet beantwoorden aan de vereisten en zette heel de boel op stelten, door te verkondigen dat hij met dergelijk materiaal niet kon werken! De zaak werd onmiddellijk onderzocht door een aantal personen die, volkomen in het zwart gekleed en met zilveren insignes bekleed, er ook niets van kenden.
Onze vriend deed het hen zelfs voor, waarop een zeer "böses Fernschreiben" naar de ongelukkige verantwoordelijke vertrok.
Natuurlijk kwamen dergelijke verhalen niet voor in de brieven naar huis. Die werden gelezen door de censuur! Dit is waarschijnlijk de reden waarom ze vergeten zijn en niet in het verhaal voorkomen.
De hierna volgende zinnen illustreren duidelijk de moeilijkheden van de communicatie per brief:
- De trein is voor onze ogen niet opengebarsten, maar hij is zonder ons vertrokken en wat daarna gebeurde, komt wel in de gazet. -
Deze vol gestampte trein is inderdaad vernietigd door geallieerde vliegtuigen.
- Ik hoor precies reeds in de achtergrond instrumenten stemmen. Ja, dat is het! Plots zet, met schrille tonen, de ouverture in van "Der fliegende Engländer".-
Dit is nog zo een voorbeeld van een gecodeerde brief; de man van de censuur verstond waarschijnlijk niet veel Nederlands.
Wanneer hij sprak over de wandelingen vertelde hij ook graag over de Engelse vlieger die geheel alleen en onder de zeer primitieve radar door, zonder enige aankondiging een brug opblies. Ze zijn allemaal gaan kijken; de brug was nog heel, maar lag een 40 meter verder, niet langer bruikbaar. Ik heb de plaats van de brug niet met zekerheid kunnen bepalen, maar het moet een heel eindje van het kamp geweest zijn. Zowat iedereen is gaan kijken, voor zulk een huzarenstukje was geen moeite te veel.
Eenmaal was er helemaal geen alarm en moest iedereen voor zijn leven lopen, uit de fabriek, het kerkhof en de bomen voorbij, in de richting van het bos. Er was een enorm open veld dat moest overgestoken worden. De kameraden zagen één van hen lopen, verdwijnen onder een explosie, die tonnen aarde over hem stortte en bij de volgende explosie, die de aarde weer van hem afblies, verder lopen. Ze zijn hem gaan halen; hij wist helemaal niet wat er gebeurd was en was behoorlijk doof. Jos sprong bij die gelegenheid in de greppel van een mestkuil, samen met vijftien Fransen, die dit ook de geschikte plaats hadden gevonden.
– we zagen echter nog geen enkel Russisch vliegtuig.
Uit de verhalen van mijn vader bleek dat hij maar één Russisch vliegtuig heeft gezien, dat was dan ook meteen raak; het toestel beschoot op zijn dooie gemak en grondig de trein waarin mijn vader zat en die net ernaast, met zijn boordwapens en slechts door een uiterst toeval werd de wagen waar mijn vader zat niet geraakt. De piloot verkoos op dat ogenblik de trein ernaast omdat die citernes bevatte.
Het toestel werd vanwege het kenmerkende geluid dat het maakte, " de naaimachine" genoemd.
