In de barak heerste een tropische hitte, ze hebben weer in alle kamers patatten gekookt. Ik ga vermoeid op mijn bed liggen en slaap in. Om elf uur komt mij iemand wekken, ik kleed uit en slaap voort, licht gedekt wegens de warmte. Ik word wakker van de koude, maar dan is het allang geen zondag meer.

Badperikelen.

In Sorau is een “Badeanstalt”, want Sorau is een stad.

Er is een Sarma; Hähnel heet dat geval en er zijn drie cinema's, maar dat heet hier "Lichtspiele": "Das Lichtspielhaus", "Central Lichtspiele" en "Westlichtspiele". Sorau is zelfs een gouden stad. Alles is hier van goud, tenminste de cafés: "Im goldenen Eule”, “Zum goldenen Hirsch”, Im goldenen Apfel” en zo verder, behalve de "Tsé-Tsè (C.C.: CaféCentral). Zelfs de Schnapps is goud en heet"Sorauer Gold".

Maar het is niet alles goud dat blinkt! Om een bad te nemen in de “Badeanstalt” moet ge de toelating hebben van Uw chef, tijdens de werkuren, want het badhuis sluit om zeven uur en tot zo laat moeten wij werken. Met behulp van tabak is dit ons wel enkele keren gelukt.

Al zijn we barakkenbohemers, we moeten ons toch regelmatig wassen, anders krijgen we de luizen over van diegenen, die zich nooit wassen, nooit ondergoed verversen en die beestjes aankweken. We gingen telkens met twee; Jos en ik of met de Juul of met Jefke. In dat badhuis is het echter altijd “volle bak”! Er is echter 1° en 2° klasse. De inboorlingen die zeer zuinig zijn, nemen uitsluitend 2° klasse, dus wij nemen eerste.

“Ein Doppeltbad erster, bitte”: en we waren vlug aan de beurt, in een grotere cabine met twee ligbaden erin. Rare gewoonte. Maar zoals gezegd, lukte dat maar enkele malen en waren wij verder aangewezen op de gemeenschappelijke "Brausebäder” in het kamp. Deze waren echter maar één dag per week open en ge mocht er alleen maar gebruik van maken als het Uw beurt was (om de maand) en als ge er tijdig geraakte. Ze waren meestal gesloten als we in het kamp aankwamen. Zolang het Franse kamp nog niet niet afgebrand was, hadden we dikwijls geluk, maar in dat bad was het allesbehalve proper. Toen het Russenkamp uitgebreid werd tot aan onze barak en de prikkeldraad nog niet gesloten was, ging het goed, want dat bad was elke dag open, ook 's zondags en er was altijd warm water. In de andere baden was dat gewoonlijk niet en dat was geen pretje in de winter. In dat Russenbad wachtten U soms verrassingen, want dat was voor mannen en vrouwen, naar de zeden van dat land. Zulk bad ziet er meestal als volgt uit: een houten barak met betonnen vloer, in twee ruimten, één om U te ontkleden en een grotere ruimte met langs de muren douches met geen enkele afscheiding, op een meter van elkaar.

Op een dag, er was niemand anders in het bad, sta ik mij lekker te douchen. Meestal was er veel volk, dat waren wij zo gewend. Nu was het bad geheel verlaten, toen ik toch iemand in de nevenkamer hoorde stommelen. Die kwam dan binnen; een naakte, mollige en welgevormde Russin. Ze nam de plaats naast mij en begon een gesprek, eerst in het Russisch, menende dat ik een Rus was en daarna in Sukkelduits; “Warroemm nicht rroessisch?”. Dat ik een man was, daar had ze blijkbaar geen belangstelling voor. Toch was ik blij dat er een naakte kerel binnenkwam en Russisch tegen haar begon te praten. Ik ging mij aankleden en ging rap naar de barak.

"Jos, jongen, nu moet ge een bad gaan nemen!" Hij pakte zeep en handdoek en weg was hij; maar hij had geen geluk, ze was al aangekleed. Kinderachtig werden wij op den duur ook nog! Na onze verhuis naar de andere kant van het kamp, was dat gezellige bad voor ons verloren. Aan onze spiksplinternieuwe barak, was een spiksplinternieuw bad, een stenen gebouw met douchecabines, maar...

Woensdagavond, van zeven tot acht uur, was voor ons voorbehouden. Dus, ieder woensdag ons eten doorgeslikt en in looppas een half uur ver naar het kamp.

In het badhuis was een bewaker, een grote kwade invalide Duitser, een echte Cerberus.

“Wachten!” Er zijn nog dames in het bad. Dat wist hij goed, wand hij ging over al deurtjes loeren. Als de laatste eindelijk weg was, om acht uur, dan liet hij ons binnen. Snel; zei hij, ik sluit over tien minuten. We waren allen vlug onder de douche. Dat was voor hem het moment om het warm water af te sluiten en de kraan van het koude water open te draaien... het vroor buiten: -10°.

We hebben wel wraak genomen met kolen uit de stookkelder van het badhuis te gaan "klauen", zelfs toen de kelder onder water stond. Toen trok Rubens zijn kleren uit en in zijn zwembroek, die hij altijd aanhield, duikelde hij in het ijskoude water en bracht vele bakken met kolen terug. Het was dus een hele geschiedenis om een bad te nemen. Meestal moesten we genoegen nemen met het koude water van de lavoir in de barak, dat was dikwijls maar een kattewas. Dat lavoir leek toch iedere dag op een nudistenkamp, vooral die keer, toen een troep Russische toneelspelers, waar heel schone vrouwen bij waren, een paar kamers in onze barak bezetten. Het was een variété groep met een reeks voorstellingen in: "Die goldenen Eule". Toen leek heel het lavoir en de middengang op één groot “Freikörperkultuurverein”! Wie zou daarbij niet kinderachtig gaan doen? Als afwisseling ons bestaan kon het nogal tellen!

Uitstap naar Berlijn.

Berlijn is een grote stad met heel wat beroemde en historische gebouwen en die wilden wij wel eens zien. We hadden zaterdagnamiddag en heel zondag vrij. Het was al begin oktober, maar toevallig goed weer. Reizen was echter aan de buitenlanders verboden. Het was dus kwestie van ons niet te laten snappen. Wij, Juul en ik, kregen nogal gemakkelijk een retourkaartje. We namen een boemeltrein, wegens de controle en zochten een niet-doorlopende coupé op, ver van de "Schaffenerin". Het enige nadeel was: die trein deed er volle uren over om Berlin-Schöneweide, 150 kilometer verder te bereiken. Het werd al donker toen we aankwamen. We stapten het station uit alsof we er overbekend waren, maar in werkelijkheid hadden we geen flauw benul van de stad. We mochten aan niemand de weg vragen, dat was te gevaarlijk. We gingen op zoek naar een plaats om ons te verstoppen voor de nacht en zagen een dicht dennenbos. Daarin verdwenen wij. Nu niet meer roken, niet spreken en niet meer klappertanden, want dat deden we algauw. Het vroor en de nacht werd bitter koud. We hebben toch de nacht door gekregen en zijn, helemaal verkleumd, naar het station gemarcheerd. Het was vijf uur. Daar stond een dubbeldektram, lijn 487, gereed om te vertrekken. Omdat we van trams niets wisten, namen we de S-Bahn, dwars door de stad en stapten op de Potzdammer Platz over naar Potzdam. We waren toch niet verloren gelopen, wat een hele toer is, in zo een grote stad. Dit stadje met zijn paleizen, kazernes, parken enz, lijkt op Versailles, maar daar is het veel mooier. Hier zijn alle gebouwen rood en geel geschilderd. Het is een echte Pruisische garnizoensstad. Het keizerlijke slot met zijn orangeriën, Sans-Souci, is niet zo formidabel als het beroemd is. We zijn er dan ook niet lang gebleven en met de S-Bahn terug naar Berlijn gereden en aan de Friedrichstrasse uitgestapt. Dan hebben we de hele middenstad doorgelopen. Met zijn rivieren, bruggen en bombastische gebouwen, die vol beelden staan, maakt de stad een overweldigende indruk. In de middenstad zijn veel enorm lange winkelstraten, maar alles is grauw en duister, geen enkel fris gebouw. Niet aangenaam om te wandelen. Het is allemaal reusachtig, het ligt te ver uit elkaar. Het centrum, de eigenlijke kern, daar rond liggen de tientallen voorsteden, alles gescheiden door rivieren, kanalen en verbonden met bruggen, ook met de S- en U-Bahn of met ouderwetse trams en dubbeldeksbussen.

"Unter den Linden" is een enorme brede boulevard, groter dan de Champs Elysées, is nu maar kaal, met veel stellingen en afbraak (18). Ik heb dan ook niet veel linden gezien. De Brandeburger Tor met het grote park ervoor, het nieuwe Rijksdag gebouw en de Rijkskanselarij zijn indrukwekken. Elders is nog maar weinig afbraak te zien, behalve in de voorsteden. We reden ook eens met de metro (U-Bahn), om eens onder de grond te rijden. Onder de Alexanderplatz is dat iets fenomenaal. Dit tart elke verbeelding; hele pleinen, reusachtig brede trappen en gangen, in alle richtingen, in prachtig groen marmer en groene leisteen. Het is echter ongelooflijk ingewikkeld voor iemand, die niet vlug van begrip is, om de juiste weg te vinden. We zijn er dan toch in geslaagd, door die eindeloze zalen, trappen en stations vonden we toch de juiste trein. Hier zijn wondere dingen, zoals de S-Bahn met zijn honderd stations, naast, boven en onder elkaar, in de hoogte en ondergronds, die gelijktijdig stations van de spoorweg en van de U-Bahn zijn. In deze ingewikkelde boel met oneindig vele en lange trappen en enorme zalen komen treinen uit alle richtingen, de een na de andere aan gedaverd en vertrekken onmiddellijk terug. Treinen naast U, boven U, onder U en ge moet geweldig oppassen om niet op de verkeerde te stappen. Een oorverdovend lawaai, een formidabele beweging van mensenmassa's, dit tegenover die stille straten, waar geen enkele auto rijdt en bijna geen mensen te zien zijn. Daarbeneden wordt ge in- en uitgeperst. Men moet daar heel wat geld uitgeven om zich te verplaatsen. Laat mij dan maar in een kleine stad wonen! Antwerpen boven! Om zeven uur hebben we dan maar de sneltrein naar Sorau genomen. Voor de terugkeer kon de controle en de toeslag voor de sneltrein ons niet schelen. Wij waren doodmoe...