Uit de Wikileaks-documenten die onze zusterkrant De Standaard kon inkijken, blijkt dat de Congolese president Joseph Kabila 'een persoonlijke afkeer' had van voormalig minister van Buitenlandse Zaken Karel De Gucht (Open VLD).

Hoe verziekt de relatie tussen Kabila en De Gucht geworden was, blijkt uit een gesprek dat de Amerikaanse ambassadeur op 5 juni 2008 had met Kabila's adviseur André Kapanga en waaruit hij in een diplomatieke mail citeerde.

'Volgens Kapanga begon het al tijdens het eerste bezoek van De Gucht aan Congo na zijn benoeming in juli 2004 tot minister van Buitenlandse Zaken. Hij beweerde dat De Gucht tijdens elk bezoek aan Kinshasa zowel Kabila als andere hoge functionarissen de les spelde. Ontmoetingen eindigden soms in schreeuwpartijen', klinkt het in de e-mail.

Volgens de Amerikaanse ambassadeur erkende een Belgische Congo-diplomaat weliswaar dat er een algemene consensus bestaat dat de boodschap van De Gucht correct is: er ís corruptie aan de top en het regeringsbeleid inzake mensenrechten ís slecht. 'Maar waar het om gaat, is de gevoeligheid van de perceptie van een voormalige koloniale natie die een democratisch verkozen Afrikaans leider vernedert.'

De uitspraak van De Gucht in mei 2008 dat België een 'moreel recht' had om te zeggen wat er verkeerd loopt in Congo, was de druppel die de emmer deed overlopen.

Gevoelige thema's

De ommekeer komt er meteen met het aantreden van Yves Leterme in juli 2009, die de plaats inneemt van De Gucht die naar de Europese Commissie vertrekt. Het heeft niet zozeer te maken met de inhoud van de kritiek, wel met hoe Kabila aangepakt wordt. 'Het was duidelijk dat geen van de Congo-experts op Buitenlandse Zaken een herhaling wil van een van de moeilijkste periodes in het Belgisch Afrika-beleid van de jongste jaren', schrijft de Amerikaanse ambassadeur in Brussel, Howard Gutman.

Steven Vanackere trekt de lijn van Leterme gewoon door, en wordt tijdens zijn eerste bezoek aan Kinshasa door de president naar diens boerderij in Katanga gelokt. Een Belgische diplomaat vertelt de Amerikaanse ambassade in een gesprek achteraf dat Vanackere 'de gevoelige thema's maar in algemene termen heeft opgeworpen - de schendingen van de mensenrechten, de persvrijheid, en verkiezingen in 2011'.

Op het einde van zijn bezoek aan Kabila dronk Vanackere een 'sucré' samen met Kabila - wat hem op kritiek in België komt te staan, van onder meer Karel De Gucht. 'De regering Leterme II heeft de berekening gemaakt dat een verbetering van de politieke en humanitaire situatie makkelijker is via samenwerking met de Congolese regering en via betere relaties, in plaats van door kastijding, besluit Gutman.

Persoonlijke afkeer

Over die eerste ontmoeting tussen Joseph Kabila en Steven Vanackere, geeft Dominique Struye, de Belgische ambassadeur in Kinshasa, op 23 januari 2010 een briefing aan zijn Franse, Britse, Zuid-Afrikaanse en Amerikaanse collega's.

'Struye sprak niet noodzakelijk namens de Belgische regering, maar we vermoeden toch dat hij de standpunten van de nieuwe minister vertolkte toen hij zei dat de Belgische regering Kabila niet langer wil zien als een eendimensionale, volkomen-negatieve leider', staat in de mail die vanuit de Amerikaanse ambassade in Kinshasa vertrekt.

De positieve instelling van Kabila tijdens en na het gesprek met Vanackere, had volgens de diplomatieke mail 'in grote te maken met het vertrek van Karel De Gucht, voor wie de president een persoonlijke afkeer had'. 'Op een voor een diplomaat ongewoon heldere manier, herhaalde Struye herhaaldelijk dat de relatie met Congo alleen kon verbeteren omdat De Gucht niet langer minister van Buitenlandse Zaken is.'

@ Het Nieuwsblad