Familie De Clipzelen

In tegenstelling met wat sommige vrome auteurs beweren, is Jef de Veuster opgegroeid als een normale, gezonde knaap, die zich door niets van andere kinderen onderscheidde, tenzij misschien door zijn waaghalzerij. Naar 's-Gravenbrakel gestuurd om Frans te leren (vader De Veuster, een graanhandelaar, zag in hem zijn opvolger), ontdekte lef er zijn levensopgave.

Toen hij zich bij de paters picpussen te Leuven ging aanmelden, werd hem duidelijk gemaakt dat hij, wegens zijn onvoldoende vorming, alleen frater kon worden. Dank zij zijn opvallende prestaties, werd de weg naar het priesterschap nadien toch voor hem opengesteld. Zo is hij als pater Damiaan de geschiedenis kunnen ingaan.

Op het grootste van de 8 Sandwich-eilanden (later werd deze groep eilanden Hawaii genoemd en sedert 1959 vormt Hawaii de 50e staat van de U.S.A.) heeft Damiaan zijn eerste vreugde en ook zijn eerste ontgoochelingen beleefd. De Kanakken (zo werden de inlanders genoemd) waren vriendelijke, onbezorgde en gastvrije mensen. Damiaan, een ijverig missionaris en in het begin al te naïef, verheugde zich in het groot aantal doopsels dat hij mocht toedienen. Een diepe teleurstelling volgde, toen hij merkte dat zijn schapen over de hele linie ontrouw waren, dus ook wat hun geloof betrof. Jarenlang heeft hij gezwoegd in een parochie, die zo groot was als een Belgische provincie. Het waren afmattende zwerftochten door een dun bevolkt gebied, langs veelal verlaten wegen. Als men hem vroeg waar zijn thuis was, wees hij naar het zadel op zijn paard. De eenzaamheid was voor hem een kwelling.

Reeds vóór de aankomst van pater Damiaan te Honolulu, had men melaatsheid vastgesteld op de Sandwich-eilanden. In 1865 had die angstwekkende ziekte dermate uitbreiding genomen dat de regering zich verplicht zag een interneringscentrum op te richten op het eiland Molokai. De zieken kregen er voor elke dag een portie voedsel -dikwijls onvoldoende en van slechte kwaliteit -en een gering bedrag per jaar voor een deken en een minimum aan kledij. Verder werden ze aan hun lot overgelaten. Eén enkele keer per jaar daalde er in 'de hel van Molokai' een priester af en daar bleef het bij, zodat de zieken ook niet konden rekenen op geestelijke bijstand. Dat kwelde bisschop Maigret en naar aanleiding van een kerkwijding te Wailuku (1873) deelde hij zijn zorg mee aan vier jonge confraters, onder wie Damiaan. Hij drukte het verlangen uit dat er bestendig een priester bij de melaatsen zou verblijven, maar omdat het een haast bovenmenselijke opgave was, wilde hij niemand verplichten. Hij dacht trouwens aan een beurtstelsel, wat hij gemakkelijker te verwezenlijken achtte.

De vier jonge paters waren allen bereid aan het verlangen van hun bisschop te voldoen. Mgr. Maigret duidde Damiaan aan om als eerste te vertrekken.

Bij zijn aankomst in het interneringscentrum had Damiaan als enig reisgoed zijn brevier en een kruis. In afwachting dat hij voor zichzelf een huisje zou kunnen bouwen, sliep hij wekenlang onder een puhalaboom. Voor al zijn behoeften was hij aangewezen op de hulp van de melaatsen, die nooit een dokter te zien kregen en met hun stinkende, etterende wonden de lucht verpestten. Als er nieuwe zieken ontscheept werden, riepen de 'anciens': hier gelden geen wetten meer. Behandeld als beesten, gedroegen ze zich ook als beesten. De morele ontreddering voltrok zich nog sneller dan de lichamelijke aftakeling. Ondergedompeld in die sfeer van verrotting en ontbinding, werd Damiaan geconfronteerd met de vraag of hij daar bestendig zou willen blijven. Het waren de zieken die er hem om smeekten. Zijn toewijding had hen getroffen en ze verwachtten geen heil van het aangekondigde beurtstelsel.

Damiaan heeft het offer aanvaard. De plaatselijke pers was vol lof over zijn houding. Een protestants blad schreef: 'Wij moeten een feit signaleren dat luider spreekt dan duizend redevoeringen. Wij moeten vertellen over een man, een broeder, die spontaan, zonder geld of krediet, zonder hoop op een beloning in deze wereld, zich is gaan wijden aan de arme melaatsen van Molokai. Ziedaar de werkelijke geest van Christus. Ziedaar een liefde onverklaarbaar voor het menselijk verstand. Ziedaar Xaverius doordringend tot de schuilhoeken van de menselijke ellende om er de meest weerzinwekkende wonden te wassen... Ziedaar de redder die zijn leven offert voor zijn medemensen en wiens werk al de werken van barmhartigheid overtreft.'

Damiaan verbleef als enige gezonde mens te midden van zowat 700 afschuwwekkende zieken. Om de twee dagen werd er een nieuw graf gedolven. De doden werden geregeld vervangen, want de leprozenjacht ging ongenadig verder. Damiaan kon de zieken niet genezen, maar wel hun levensvoorwaarden verbeteren. Daar heeft hij zich dan ook rusteloos voor ingespannen, waardoor er geleidelijk aan een ordeijke gemeenschap is ontstaan.

Lofbetuigingen wekken gemakkelijk afgunst. Daarnaast was er een begrijpelijke, hoewel overdreven angst voor melaatsheid. Het ene en het andere hebben de burgerlijke overheid ertoe bewogen Damiaan volledig af te zonderen. Omwille van het mogelijke besmettingsgevaar werd hem verboden de leprozerie nog te verlaten. Dat was voor Damiaan echter ondraaglijk. Niet het bestendige contact met de leprozen, wel de totale vereenzaming ontmoedigde hem. Na verloop van enkele maanden werd het verbod gelukkiglijk opgeheven.

Damiaan achtte het niet mogelijk een vader te zijn voor de melaatsen, hun wonden te verzorgen, de reeds aan ontbinding overgeleverde stervenden bij te staan, en gelijktijdig zich tegen de gevreesde ziekte te beschermen. Als hij de gelovigen in de kerk toesprak, zegde hij soms: 'wij, melaatsen'. Tien jaar na zijn aankomst was dat harde werkelijkheid geworden. Zijn heldhaftigheid -door hem gewoon als liefde ervaren -had intussen in de hele wereld bewondering en ontroering gewekt. Hij ontving het bezoek van prinses Liliuokalani (tijdelijk regentes), nadien ook van de koningin. Men heeft hem een ridderorde toegekend die hij nooit heeft gedragen, tenzij op de dag van de overhandiging.

Naast deze sympathie betuigingen wachtte hem echter een zwaarder kruis dan hij zich ooit had kunnen voorstellen. Een Japans dokter was naar Honolulu gekomen om een nieuwe behandeling toe te passen op de melaatsen, die daar in een doorgangsziekenhuis verbleven. Damiaan wilde zich ook laten behandelen, met de hoop door deze ervaring zijn lotgenoten te Molokai nog beter te kunnen helpen. Zijn oversten, vermoedelijk door angst gedreven, wezen zijn verzoek af. Toen de zieke Damiaan, die voor geen enkel offer was teruggeschrokken en nooit grenzen aan zijn toewijding had gesteld, onder de indruk van het besluit dat hij niet begreep toch op de toelating aandrong, ontving hij van zijn nieuwe provinciaal overste een zeer pijnlijke brief, waarin hij van... egoïsme werd beschuldigd!

Ten slotte is hij toch naar Honolulu mogen gaan, maar zolang zijn ziekte heeft geduurd, nl. van 1883 tot 1889, heeft hij noch zijn bisschop, noch zijn provinciaal overste te Molokai op bezoek gekregen.

Op 15 april 1889 kwam er een einde aan het lijden van pater Damiaan. Door enkelen werd hij benijd, door miljoenen bewonderd en beweend. In 1936 werd zijn stoffelijk overschot in triomf naar zijn geboortestreek overgebracht. Was dit zinvol? Was het een vergissing? Vast staat dat het stralend voorbeeld van Damiaan over de hele wereld talloos velen tot edelmoedigheid en offervaardigheid heeft geïnspireerd.