Van de paardentram naar de Dampoort tot de Hermelijn naar Flanders Expo
05-11-2007
O. vervoer Gent (167a)
Een tijdperk in de geschiedenis van het Gentse openbaar vervoer is afgesloten, een nieuw is pas aangevat. Zo gaat het nu eenmaal met de technische evolutie. Zicht op het surrealistisch inferno op het terrein te Balgerhoeke (foto: januari 1972)
Vier rijtuigkasten op een rij op het terrein van Chimefer te Balgerhoeke. Van links naar rechts de 337, 338, 335 en 360. Samen met de kasten werden ook de rolfilms vernietigd. In de 335 steekt nog één van de zeldzame exemplaren waaraan lijn 37 (Korenmarkt - Sint-Amandsberg) was toegevoegd... (foto: eind april 1974)
De kast van rijtuig 379 werd in de stelplaats op de vrachtwagen van het bedrijf "Chimefer" geladen om in Balgerhoeke te worden gesloopt. (foto: 31 augustus 1971)
Eén na een werden de afgeschreven tramrijtuigen achteraan de stelplaats naar het "schavotje" geleid om er ontdaan te worden van wielstellen en motoren. Na de 335 zal de 337 aan de beurt zijn. (foto: F. Coussens - 2 april 1974)
Net voor de jaarwisseling 1973-1974 werden de drie-assers 343 en 346 uit de dienst genomen. Indien we voortaan geen rekening meer houden met de te bewaren rijtuigen 332, 339 en 354 kwamen er begin 1974 nog 13 rijtuigen in aanmerking voor de sloop.
De onderstreepte nummers werden in januari 1974 naar Balgerhoeke afgevoerd, de andere in maart (°) of april (*). Het laatste rijtuig dat aldus de stelplaats op 16 april verliet was de 361 (volgens een andere brond de 336...)
De kasten van de rijtuigen 330 en 322 op het terrein van slopingsbedrijf "Chimefer" te Balgerhoeke in december 1972.
In 1972 werd het resterende deel van de rijtuigen die waren uitgerust met het sécheronstelsel naar het slopingsbedrijf Chimefer overgebracht, de 319 op 7 mei, de 316, 317, 321, 322, 327, 329 en 330 begin december. Platform A van de 330 werd door Achiel Ryckaert gerecupereerd. Drie-asser 328 ontsnapte zoals bekend aan de slopershamer en werd op 2 januari 1973 te Woluwe afgeleverd om er bij de vereniging Amutra een nieuw leven als museumrijtuig te beginnen. Nog drie andere verdwenen uit de circulatie: de 350 (na een ongeval aan de Muide op lijn 10 in december 1971), de 352 (na het ongeval met de vrachtwagen aan het Rabot in maart) en de 357 (uitgebrand op 11 juni in de stelplaats). In 1973 werden geen rijtuigen afgevoerd en bleef het aantal drie-assers behouden op 19 stuks.
Op 1 september 1971 werden de kasten van de rijtuigen 365, 367 en 368 naar een weiland te Sint-Denijs-Westrem overgebracht, samen met een aanhangwagen uit de reeks 55-64.
Bij de aanvang van 1971, het jaar waarin de eerste 29 PCC's in Gent hun intrede zouden doen, bevatte het rijtuigenpark van de MIVG nog 58 drie-assers, genummerd tussen 316 en 379.
Van de reeks 316-330, uitgerust met elektrische beremming voor aanhangwagens (sécherons) werden er zes buiten dienst gesteld:
Het merendeel werd gesloopt in het bedrijf Chimefer te Balgerhoeke. De kast van drie-asser 355 belandde op een koertje binnen de drukkerij Snoeck aan de Begijnhoflaan te Gent. De kasten van de rijtuigen 365, 367 en 368 vonden op 1 september een plaatsje op een weiland te Sint-Denijs-Westrem (zie foto). De kast van de 376 ten slotte werd in juli de blikvanger in een wijk te Deftinge nabij Geraardsbergen.
Van de 312 werd na afbraak de kast op 21 november 1969 afgevoerd naar het tweede terrein van Racing Gent nabij de spoorwegovergang Gentbrugge-Noord aan de Burvenichstraat. Ze verdween er na een brand op 1 juli 1971.
Chronologisch overzicht van het buiten dienst stellen van drie-assers in de periode 1968-1970.
1968: geen
1969: a) de ganse reeks 302 - 315, inclusief rijtuig 314 dat reeds in 1964 uit de omloop werd genomen. Rijtuig 305 was als eerste aan de beurt in september, de andere volgden eind november wegens de vervanging van tramlijn 3 door een dienst met autobussen.
De kast van drie-asser 387, in september 1967 verkocht aan een particulier die ze omvormde tot tuinhuisje in een weide aan de Scheldeoever te Zevergem. (foto: EDK - juli 1986)
Rijtuigkasten van de 391 en 396, in augustus 1967 verenigd voor een nieuw bestaan als voetbalkantine van Racing Gent te Gentbrugge. (foto: F. Coussens - 25 februari 1973)
Ex-drie-asser 386 (of 393) als werfwagen in dienst bij de firma Dhondt uit Brugge
In de meeste gevallen werden de rijtuigen na hun buitendienststelling van hun kast ontdaan. Het onderstel werd in de stelplaats van de MIVG afgebroken en als schroot verkocht. De kast werd meestal verkocht aan de firma Chimefer in Adegem (deelgemeente Balgerhoeke), die ze ofwel in brand stak, ofwel doorverkocht aan particulieren. Zo kocht aannemer Dhondt uit Brugge in juni 1965 zes rijtuigkasten (386, 393, 397, 400, 401 en 404) voor 27 000 BEF + 1620 BEF taks en voorzag ze van een onderstel op luchtbanden om als werfwagen te dienen.
Chronologisch overzicht van het buiten dienst stellen van 27 drie-assers in de periode 1962-1967).
1962: 301
1963: 381 (kast naar 361) 388 390
1964: 382 389 392 395
1965: 386 393 397 400 401 403 404 405
1966: 362 (kast naar 339)
1967: 383 384 385 387 391 394
Hierbij valt op te merken dat de volledige reeks 381 - 405 ("trage rijtuigen"), in feite het laatst vervaardigd in de jaren 1932-1934, het eerst van het Gentse tramnet verdween (alle voor het einde van 1967).
(deze gegevens, alsook de hierna volgende bekomen via F. Coussens, P. de Meyer en W. Gogaert) 396 398 399 402
Aan de loopbaan van de 357 als tramrijtuig in reizigersdienst kwam op zondag 11 juni 1972 onverwachts een einde, toen na de afwerking van het dagschema door een kortsluiting brand uitbrak, terwijl het zich in de stelplaats op spoor 14 bevond. Wat er naderhand van restte werd later ter plaatse ontmanteld en naar de sloper "Chimefer" in Balgerhoeke (Adegem) afgevoerd.
Averij liep als een rode draad door het verhaal over het definitief buiten dienst stellen van sommige drie-assers, voornamelijk ten gevolge van ernstige en vaak spectaculaire verkeersongevallen. Ik vermeld hier slechts de botsing tussen een vrachtwagen en de 361 in dienst op lijn 4 ter hoogte van het kruispunt Kortrijksesteenweg - Charles de Kerchovelaan op 24 oktober 1963 en de aanrijding van de 339, eveneens met een vrachtwagen, aan het kruispunt van de Vlaanderenstraat en het Laurentplein op 26 september 1966, waarbij een wielrijder om het leven kwam. In beide gevallen werden de rijtuigkasten vervangen door dat van de 381 en de 362, nummers die dus op die wijze werden geschrapt. Merkwaardig genoeg had het zijdelings omslaan van de rijtuigen 353 op lijn 8 aan de Sterre (15 augustus 1948), 356 op lijn 7 in de bocht van de Parklaan naar de Clementinalaan (21 januari 1953) en 352 van lijn 10 op de Rozemarijnbrug (1 juni 1966) geen noodlottige gevolgen en kwamen de drie-assers even later terug in dienst. Ook andere incidenten luidden soms het einde in van een loopbaan op het stadsnet, zoals bijgevoegde foto van de duidelijk illustreert.
Eén van de eerste drie-assers die van het tramnet verdwenen was rijtuig 388, hier nog in dienst op lijn "1 Eggermontstraat" opgemerkt tussen de Groentenmarkt en de Korenmarkt,
De eerste drie-asser die uit de circulatie werden genomen was rijtuig 301 (* het "tonneke", het prototype uit 1925), na de vervanging van tramlijn 8 Sint-Pietersstation - Sterre door de autobuslijn Sint-Pieters - Sterre - Maalte op 20 augustus 1962. De ontmanteling geschiedde reeds op 22 augustus. Volgens de ene bron belandde de rijtuigkast op de scheepswerven van Langerbrugge, volgens een andere op een speelplein langs de Moervaart. In 1963 werd de kast van rijtuig 361 na een ongeval door de MIVG afgebroken en in oktober vervangen door deze van de 381. Twee andere drie-assers werden buiten dienst gesteld: de 388 belandde op de scheepswerven van Langerbrugge en werd daar gesloopt, de 390 werd de eigendom van een personeelslid van de MIVG.
Wegens de afschaffing van de lijnen 3, 5, 6, 7, 8 en 9 in de jaren zestig en de inzet van PCC-rijtuigen in de eerste helft van de jaren zeventig, luidden de doodsklokken over de oubollige drie-assers. Meteen kwam er een einde aan het op- en afspringen vooraleer het rijtuig stilstond en het naar buiten leunen over de hekkentjes op de platforms tijdens de zwoele zomerdagen... (Tekening "Higro" - verzameling F. Coussens)
Begin 1969 kwam het ministerieel akkoord tot stand voor de bestelling van 30 PCC-rijtuigen, te vervaardigen door La Brugeoise et Nivelles, oorspronkelijk bestemd voor de tramlijnen 1, 2, 3 en 4. In juli 1970 volgde een tweede bestelling van 12 stuks (nummers 31 tot 42), bedoeld voor de lijnen 2 en 20. De eerste nieuwe tram kwam in Gentbrugge aan op 17 maart 1971. Op het net geschiedde de omschakeling naar PCC's op lijn 4 (*toen nog Sint-Pietersstation - Korenmarkt - Muidebrug) op 12 juli en op lijn 1 (* toen nog Moscou - Van Beverenplein) op 2 november van dat jaar. Op 4 december werd een laatste order voor nog 9 bijkomende rijtuigen geplaatst (47-54). De nieuwe trams vervingen de drie-assers op lijn 2 (* meteen herdoopt tot 21) vanaf 4 december 1972. Uiteindelijk was dit ook het geval op lijn 10 (Sint-Pietersstation - Rabot - Muide) vanaf 1 april 1974. Nog voor PCC 54 op 28 juni 1974 in de stelplaats te Gentbrugge verscheen, waren alle drie-assers buiten dienst gesteld en afgevoerd, op de 332 en 339 na, die van een pantograaf werden voorzien en bij de spoordienst werden ingelijfd. (* de nog bestaande drie-assers 328, 354 en 378 hadden intussen respectievelijk in Woluwe, het privé-terrein van Achiel Ryckaert te Sint-Amandsberg en het museum te Schepdaal een onderkomen gevonden) Na het afvoeren van de 332 naar Kalken op 17 september 1980 werd enkel de 339 in de stelplaats als "old-timer" bewaard...
AFLEVERINGEN 13 EN 14 - WEEK VAN 6 TOT 11 NOVEMBER 2006 - IN EEN INGEKORTE VERSIE TERUG BESCHIKBAAR !!! =============================
Drie-asser 401 aan de terminus van lijn 9 "Gentbrugge-Arsenaal" voor de modernisatie die het rijtuig tussen 1950 en 1954 zou ondergaan. (foto: van Witsen - juni 1946)
In aflevering 7 (items 74-78) had ik het over de thans nog bestaande motorrijtuigen uit het tijdperk van de ETG, te weten de vijf drie-assers 328, 332, 339, 354 en 378. Maar wat gebeurde er met de overige honderd ? Tijd dus voor een "in memoriam" over de 105 gele trammetjes die gedurende een periode van bijna 50 jaar deel uitmaakten van het Gentse straatbeeld...
Het prototype 301 werd voor het eerst als drie-asser ingezet op 15 november 1925. De reeks 302-315 kwam in dienst tussen 26 december 1925 en 7 april 1927. Eind 1929 was de reeks reeds aangevuld met 19 nieuwe rijtuigen: de nummers 318-329 en de rijtuigen 374-377. In 1930 werd de ombouw van ex- accu- en trolleytrams verdergezet aan een ritme van 3 à 4 per maand, zodat tegen het einde van dat jaar het aantal was opgelopen tot 78. In de loop van 1933 werden de zes nog overgebleven ex-accutrams op hun beurt omgevormd tot drie-assige rijtuigen. Ze kregen de nummers 381 en 383-387. Tussen 2 september 1933 en 16 juni 1934 werden de zes rijtuigen 388-393 in dienst gesteld. Ze vormden in 1912 de volledige reeks "type Melle". Tussen 12 juli 1933 en 11 juli 1934 werden 12 rijtuigen uit de Expo-reeks omgebouwd tot de nummers 394-405, met behoud van de zes kleine zijruitjes, de dwarsbanken binnenin en de lichtkap op het dak. Het getal 105 was hiermee bereikt. Bij heel wat rijtuigen werd reeds tussen 1932 en 1938 werk gemaakt van een betere beremming en heel wat motoren en controllers werden vervangen, zodat sommige trams tot 50 km per uur konden halen. De grootste moderniseringswerken hadden plaats tussen 1950 en 1954. Meest opvallend voor de stedelingen was de uitrusting van de rijtuigen 316-330 met zwarte rubberslangen (sécherons) voor de beremming van de aanhangwagens en de vervanging van de ronde geperforeerde nummerschijf door een veelkleurige rolfilm. De gelijkvormigheid van de ramen, de neon-verlichting binnenin, blauwe zetels met simili-leder, de elektrische verwarming en het uitrusten van de rijtuigen 316-362 met slofremmen (patins) mogen in deze opsomming niet vergeten worden. Merkwaardig genoeg zouden de rijtuigen die het laatst werden omgebouwd tot drie-assers, het eerst worden afgeschreven... (info via F. Coussens en P. de Meyer)
Twee tramrijtuigen op het Maria-Hendrikaplein. Op het voorplan PCC 21 op lijn 4 "Sint-Pietersstation - Muidebrug", nog voorzien van de oorspronkelijke lichten. Rechts PCC 52 op lijn 10 "Sint-Pietersstation - Rabot - Muide", geleverd op 10 juni 1974, uitgerust met de nieuwe signalisatie. (foto: F. Coussens - 16 augustus 1974)
22 oktober 1974(info via F. Coussens)
De nieuwe lichtsignalisatie voor de PCC-rijtuigen is aangekomen. Ze bevat aanvullende stop- en knipperlichten. Eén rijtuig werd er dadelijk mee uitgerust. In een tijdspanne van twee jaar zullen alle trams er van voorzien worden, behalve de reeks 47-54, bij wie de signalisatie reeds van bij de levering (* tussen 5 maart en 27 juni 1974) werd aangebracht. Negen aanvullende rijtuigen kregen een mobilofoon.
4 november 1974(info via F. Coussens)
Aan het Sluizeken werd een installatie opgesteld om boringen op 30 meter diepte uit te voeren in de Sleepstraat, in verband met de geplande werken voor de pre-metro. In opdracht van de MIVG had het personeel van het Rijksinstituut voor Grondmechanica, verbonden aan de Rijksuniversiteit, enkele dagen daarvoor al grondboringen uitgevoerd rechtover het Gerechtshof.
PCC O5 op het Sint-Baafsplein. Het rijtuig begeeft zich via Klein Turkije naar de Korenmarkt voor een dienst op lijn "4 doorstreept" naar het Sint-Pietersstation. Drie-asser 328 berijdt het traject van lijn 1, richting Van Beverenplein. Op die lijn zouden vanaf 2 november ook PCC's worden ingezet. (foto 7 september 1971)
16 oktober 1971(De Gentenaar)
Het is bekend dat het inschakelen van de moderne trams (*PCC's) op lijn 4 (*sedert 12 juli) de MIVG tot dusver meer kopzorgen dan gelukkige momenten heeft bezorgd. Met zoveel woorden durft men het niet zeggen, maar toch is het een feit dat sinds de nieuwe trams rijden, zich twee tot drie pannes per week voordeden. Directeur Wissart noemde het kinderziekten, vermits de rijtuigen nog niet op punt stonden. De pannes betekenden bijna telkens zoveel ongerief voor het verkeer, dat er dikwijls reusachtige opstoppingen uit voortvloeiden. Een ander gevolg was dat de reizigers aanzienlijke vertragingen opliepen, te laat op hun werk arriveerden of hun trein zagen rijden. Thans zeggen sommige abonnenten dat men rapper van het centrum van de stad naar het Sint-Pietersstation rijdt met de oude tram 2 dan met de "snellere" tram 4. De reizigers hebben daar evenwel gedeeltelijk zelf schuld aan, omdat zij dikwijls geen tramkaart hebben of zelfs geen pasgeld voor de bediende die nu tegelijk geleider en ontvanger is, niet snel genoeg doorschuiven en te traag uitstappen via de automatisch sluitende deuren. Mechanische defecten hebben echter een grote weerslag op de goede gang van zaken. Zij kunnen veelal niet direct hersteld of achterhaald worden, met het gevolg dat dan een oude trekker het moderne voertuig moet komen wegslepen. Het is intussen met zekerheid komen vast te staan dat de technische uitrusting van het parcours niet was aangepast aan de nieuwe voertuigen. De meeste gevallen van panne vonden daar hun oorsprong. Het meeste ongemak blijkt een plots uitvallen van de stroom in een bepaalde sector te zijn. Dit gebeurde vooral als er veel rijtuigen werden ingelegd, op de spitsuren dus. Een andere veel voorkomende oorzaak, doch uitsluitend in de bochten, is dat de pantograaf contact verliest met de voedingslijn. Wel werden de tramsporen in de bochten aangepast ten behoeve van de nieuwe trams, maar de kabels moest men meestal op dezelfde plaats laten hangen om de problemen niet over te zetten naar de sleepbeugels van de oude rijtuigen die nog verder rondjes doen op het net. Een zwak punt op dit vlak vormt zeker de Schouwburgstraat. Daar is het al herhaald voorgevallen dat de pantograaf wegsloeg. Soms vlogen de stukken op het voetpad. Op lijn 4 is overigens het hele traject tussen de Korenmarkt en de Nederkouter één knelpunt.
Drie-asser 325 met aanhangwagen uit de reeks 65-72 geparkeerd op het Emiel Braunplein, richting Klein Turkije, klaar om de rit langs lijn 4 naar het Sint-Pietersstation aan te vangen. Foto uit 1958, kort voor de afbraak van de huizenrij. Rechts een gedeelte van het belfort.
NOG VEEL MEER OVER HET GENTSE OPENBAAR VERVOER!!!
Bekijk ook het blog "MIVG" van Dany !!!! ________________________________________
