Van de paardentram naar de Dampoort tot de Hermelijn naar Flanders Expo
11-11-2007
Op. vervoer Gent (176)
Twee rijtuigen van lijn "3 doorstreept" aan het uiteinde van de Rooigemlaan. Over de Guislainbrug bemerken we enkele gevels van de Palinghuizen en een drie-asser in dienst op lijn 1. (foto: 27 maart 1959)
Bij de aanvang van de Tweede Wereldoorlog werden in de nacht van 22 op 23 mei 1940 door de Belgische genietroepen talrijke bruggen opgeblazen, waaronder de De Smetbrug. Daardoor kwam het gedeelte van lijn 1 aan de Palinghuizen en verder tot het Van Beverenplein geïsoleerd te liggen. Een noodoplossing werd gevonden in het aanleggen van een verbinding tussen de lijnen 3 en 1 langs de Rooigemlaan en de bouw van een voorlopige brug (*Hamerbrug) over de vaart in het verlengde van die laan (*tijdens de Duitse bezetting in "Ruwaertlaan" herdoopt). De noodlijn naar het Van Beverenplein werd op 12 juli 1942 in gebruik gesteld en kreeg eerst "3 doorstreept" toebedeeld. Op 12 september had een eerste vernummering plaats (III of Romeinse drie) en op 30 oktober 1943 een tweede (lijn 31). De lijn bleef actief tot bij de inhuldiging van de nieuwe De Smetbrug op 3 april 1949, toen lijn 1 weer het vroegere traject Moscou - Van Beverenplein kon afleggen. De tramlijn op de Rooigemlaan werd tot voor de huidige Guislainbrug ingekort, met terminus aan het uiteinde van de dreef. "3 doorstreept Rooigemlaan" werd in de zomer van 1962 afgeschaft.
Prachtige opname van een ontmoeting tussen drie-asser 366 en NMVB-rijtuig 9982 van de lijn Gent-Sint-Pieters - Wetteren, dat zich via het Heirnisplein te Sint-Amandsberg op de Dendermondsesteenweg naar Destelbergen begeeft. Tot aan de afschaffing van de buurtlijn op 27 september 1958 maakten de stadstrams van lijn "3 doorstreept" gebruik van het wisselcomplex ter hoogte van de Heilig Hartstraat.
Aan de terminus "Gentbruggebrug" was het parkeren van rijtuigen buiten de spitsuren een kwestie van millimeters. Er konden twee drie-assers worden geplaatst, terwijl een derde "régulier" de wissel nipt moest kunnen overschrijden. Voor de bouw van de nieuwe brug in 1946 liep de overtocht van het gewone auto- en voetgangersverkeer over de oude, in het verlengde van de tramlijn. Met de nieuwe brug meer naar links kwam de terminus wat geïsoleerd te liggen. Twee kantstenen van het gebogen voetpad, op de foto ter hoogte van het voorpaneel van de 303, bleven tot in de jaren negentig ingedeukt achter, als stille getuigen van de tramwielen die er tot 30 november 1969 tegen leunden...
Exact vijf maanden na de uitbreiding van lijn 3 naar Mariakerke, op 14 september 1924 dus, werd de verlenging van de Dampoort naar het Heirnisplein en Gentbruggebrug te Sint-Amandsberg en Gentbruggebrug feestelijk ingereden. De Nationale Maatschappij van Buurtspoorwegen nam op de Dendermondsesteenweg de aanleg van één spoor voor haar rekening, vermits de bouw van een nieuwe stelplaats met uitgebreide werhuizen te Destelbergen reeds in het vooruitzicht was gesteld.
Keren van de sleepbeugel aan de eindhalte "Zandeken" te Mariakerke. De rolfilm van drie-asser 311 vertoont reeds de stand "Gentbruggebrug".
Aanvankelijk verzekerde lijn 3 de verbinding tussen de Dampoort en de Brugsepoort. De lijn werd een eerste maal uitgebreid op 14 december 1910, van Sint-Jan Baptist tot net voor het kruispunt met de Rooigemlaan. Op 14 april 1923 werd de definitieve eindhalte bereikt: het "Zandeken", nabij het Maurice Claeysplein te Mariakerke. De laatste afreis naar de stad werd daar luisterrijk gevierd op 30 november 1969.
Drie-asser 331 aan de nieuwe terminus "Schooldreef", midden de verbrede Brusselsesteenweg. Links onder in beeld de nieuwe aftakking voor de lijn naar Melle.
Op 12 april 1971 begonnen de werkzaamheden om het dubbel spoor van lijn 2 tussen de Hovenierstraat te Ledeberg en het Arsenaal te verleggen naar het midden van de Brusselsesteenweg. Tegelijk werd de terminus verschoven naar het kruispunt met de Schooldreef. Op 7 september werd de eigen bedding in gebruik gesteld. De rolfilms bleven onveranderd "Arsenaal" aanduiden. Tot en met 3 december 1972 bleven drie-assers daar nog de dienst verzekeren. Daarna deden PCC's hun intrede en werd de lijn vernummerd tot 21.
Merkwaardige opname van de drie-assers 343 en 359 ter hoogte van de Coupure-Rechts, beide met de sleepbeugel gericht naar de Papegaaistraat. De verklaring laat zich makkelijk raden. Het rijtuig links verzekert een normale dienst naar het Arsenaal, terwijl het rechtse, nog met de rolfilm in de stand "Rozemarijnbrug", van het centrum komt en wacht op het voorbij rijden van de 343 om via de overloopwissel de "achtervolging" in te zetten.
Eén van de aanduidingen op de rolfilm die een rode streep doorheen het cijfer 2 vertoonde, was de bestemming "Rozemarijnbrug". De thans verwijderde overloopwissel bevond zich aan het uiteinde van de Papegaaistraat.
Terminus van lijn 2 op het Maria-Hendrikaplein, ter hoogte van de ingang van het Sint-Pietersstation. In 1962 was die plek nog de gemeenschappelijke eindhalte voor de stadslijnen 2, 4, 7, 8, 9, 10 en (occasioneel) 20, In het vooruitzicht van de inzet van moderne PCC's op lijn 4 werd hier in november 1970 een tweede spoor aan toegevoegd.
Terminus van lijn 2 aan het Arsenaal, met zicht op de toestand nabij de ringspoorweg, net voor de ophoging ervan. Zowel het wachthuisje met toilet links van drie-asser 328 als het huis rechts dat aan de NMBS toebehoorde, zouden weldra verdwijnen voor ingrijpende openbare werken aldaar in de periode 1968 - 1971.
Het traject van lijn 2 is in de loop der jaren meermaals ingekort, uitgebreid of verlengd geworden. Hier volstaat een korte opsomming van de bijzonderste feiten. - oorspronkelijk van de stelplaats naar de Muide en Meulestede (in 1906 met lijnnummer) en wat later verlengd tot het Arsenaal, in gemeenschap met lijn 1; - op 20 februari 1913 kwam een nieuwe lijn 2 in voege: "Arsenaal - Sassepoort" en het gedeelte naar Meulestede kreeg het nummer 6 toebedeeld; - tram 4 reed vanaf 10 januari 1914 naar de Muide, waardoor lijn 2 andermaal werd ingekort, nu tot aan het uiteinde van de Zonnestraat; - nieuwe verlengingen, eerst tot aan de oude Rozemarijnbrug langs de Vandeveldestraat en Papegaaistraat vanaf 28 november 1920, vervolgens op 21 december 1925 over de nieuwe Rozemarijnbrug en langs de Martelaarslaan en de Albertlaan tot aan het Sint-Pietersstation; - een tweevoudige trajectwijziging, eerst in 1967 komende van de Kouter langs de Vlaanderenstraat en de Zuidstationstraat naar het Van Arteveldeplein, waarna de sporen in het gedeelte van de Brabantdam tussen het "Rond Punt" en het Van Arteveldeplein werden opgebroken, vervolgens op 30 september 1969 langs de Clarissenstraat en de Frère-Orbanlaan naar Gent-Zuid, waardoor het tramverkeer in de Lange Violettestraat en aan Sint-Annakerk werd afgeschaft.
Drie-asser 324 staat met gedraaide sleepbeugel klaar voor een nieuwe rit naar "Moscou". Het antwoord op de vraag of de trambediende het bestijgen van het rijtuig niet meer ziet zitten ofwel toevallig een biljet van 100 frank op de grond ziet liggen blijft open...
Terminus op eigen bedding en enkel spoor aan café "Meuleke", waar de Ferrerlaan uitloopt op het Van Beverenplein. Op 20 januari 1972, enkele maanden na de overschakeling van drie-assers naar PCC's op lijn 1, werd de keerlus rond het plein in gebruik gesteld. Ze werd echter na 4 augustus 1981 opgebroken, toen de werken voor de verlenging naar Wondelgem via de Poperingestraat aanvingen.
Beugeldraaien aan de hoek van de Ferrerlaan en de Gezondheidstraat. Drie-asser 362 is startklaar voor een nieuwe rit naar de Eggermontstraat. Op te merken valt dat de kortere eindbestemmingen "Eggermontstraat" en "Medo", deeltrajecten van lijn 1, geen rode streep door het cijfer 1 vertoonden. De vermelding "Medo" op de rolfilm was een unicum, aangezien nooit eerder of later de benaming van een handelszaak op dergelijke wijze door de stad werd gereden...
Op 10 juli 1926 trad lijn 1bis in werking, de verlenging in noordelijke richting over de De Smetbrug, langs de Palinghuizen en de Francisco Ferrerlaan naar het Van Beverenplein. In de na-oorlogse periode keerden sommige rijtuigen van lijn 1 vervroegd terug aan het begin van de Ferrerlaan. Dat eindpunt kreeg de benaming "Medo", naar de begrafenisondernemer op de hoek van de Palinghuizen met de Ferrerlaan. Misschien ook wel omdat eigendommen van de familie Medo in 1925 dienden gesloopt te worden om de Ferrerlaan tot aan de Palinghuizen te kunnen doortrekken. Het traject langs de Palinghuizen werd vanaf 1 september 1984 vervangen door de kortere doorsteek langs het Guislaingesticht.
Rijtuig 314 begeeft zich op de overloopwissel in de Ledebergstraat, met als eindbestemming het Van Beverenplein.
In 1934 verkreeg de trammaatschappij van het Ledebergse gemeentebestuur de toelating om in de Kerkstraat (*thans Ledebergstraat) een overloopwissel aan te leggen. Die liet toe meerdere rijtuigen in te schakelen op het drukste gedeelte van lijn 1. Die wissel werd eind de jaren zeventig uitgebroken en vervangen door deze op het Ledebergplein, rechtover het voormalige gemeentehuis.
Drie-asser 309 aan de terminus "Moscou" in de Jozef Vervaenestraat te Ledeberg. Het enkel kopspoor bleef er tot 1974 in gebruik. (foto: R. Temmerman - juli 1966)
Zoals hoger vermeld bestond de oorspronkelijke lijn 1 uit de verbinding Arsenaal - Gent-Zuid (via de Hoveniersstraat en de Frère-Orbanlaan) - Korenmarkt - Rabot - Gasmeterlaan. Op 5 september 1931 werd het traject van aan de Eggermontstraat uitgebreid naar de Jozef Vervaenestraat tot aan de grensscheiding tussen de gemeenten Ledeberg en Gentbrugge, met een terminus die een 150-tal meter verwijderd was van de ringspoorweg. Pas in juli 1974, toen de drie-assers al enkele jaren uit de wijk waren verdwenen, werd de keerlus vlakbij de spoorweg in gebruik genomen. (Meer details hierover kan je raadplegen in aflevering 4, items 37 tot 48).
AFLEVERING 15 (WEEK VAN 12 TOT 18 NOVEMBER 2006) TERUG BESCHIKBAAR !!! =============================
Boven: oorspronkelijke vermelding van de eindpunten op het eerste lijnenplan van de ETG. Onder: afbeelding van "koersbord" 3 : Dampoort - Korenmarkt - Brugsepoort.
"...Terminus... Allemaal uitstappen!..."
In deze aflevering en ook in de volgende gaat het over de eindpunten van de tramlijnen zoals ze zich situeerden in de periode 1932-1970, wat ongeveer overeenkomt met de verschijning van de gele drie-assers in het Gentse straatbeeld. Als "handleiding" hierbij gelden de diverse aanduidingen op de klassieke rolfilms, die tussen 1946 en 1954 werden ingebouwd. Vooraf echter dit. In het tijdperk van de accutrams (* 1899-1905) droegen de rijtuigen nog geen lijnnummer, wel een bordje op de frontplaten. In de kranten van 22 januari 1906 staat het volgende bericht: "...Op de tramrijtuigen zijn houten borden geplaatst die zijdelings kunnen worden verlicht. Daarop staat een nummer vermeld en de bestemming in twee talen. De panelen zijn blauw (lijn 1), wit (lijn 2), geel (lijn 3), rood (lijn 4) of groen (lijn 5). Het beheer wil die maatregel algemeen maken, teneinde aan de reizigers nog meer gemak te geven bij het opsporen van hun gevraagde correspondenties..."
De kast van drie-asser 357 die op zondag 11 juni 1972 in de stelplaats wegens een kortsluiting binnenin het rijtuig uitbrandde, belandde wat later ook bij het bedrijf "Chimefer" te Balgerhoeke. (foto: F. Coussens - augustus 1972)
Een tijdperk in de geschiedenis van het Gentse openbaar vervoer is afgesloten, een nieuw is pas aangevat. Zo gaat het nu eenmaal met de technische evolutie. Zicht op het surrealistisch inferno op het terrein te Balgerhoeke (foto: januari 1972)
Vier rijtuigkasten op een rij op het terrein van Chimefer te Balgerhoeke. Van links naar rechts de 337, 338, 335 en 360. Samen met de kasten werden ook de rolfilms vernietigd. In de 335 steekt nog één van de zeldzame exemplaren waaraan lijn 37 (Korenmarkt - Sint-Amandsberg) was toegevoegd... (foto: eind april 1974)
De kast van rijtuig 379 werd in de stelplaats op de vrachtwagen van het bedrijf "Chimefer" geladen om in Balgerhoeke te worden gesloopt. (foto: 31 augustus 1971)
Eén na een werden de afgeschreven tramrijtuigen achteraan de stelplaats naar het "schavotje" geleid om er ontdaan te worden van wielstellen en motoren. Na de 335 zal de 337 aan de beurt zijn. (foto: F. Coussens - 2 april 1974)
Net voor de jaarwisseling 1973-1974 werden de drie-assers 343 en 346 uit de dienst genomen. Indien we voortaan geen rekening meer houden met de te bewaren rijtuigen 332, 339 en 354 kwamen er begin 1974 nog 13 rijtuigen in aanmerking voor de sloop.
De onderstreepte nummers werden in januari 1974 naar Balgerhoeke afgevoerd, de andere in maart (°) of april (*). Het laatste rijtuig dat aldus de stelplaats op 16 april verliet was de 361 (volgens een andere brond de 336...)
De kasten van de rijtuigen 330 en 322 op het terrein van slopingsbedrijf "Chimefer" te Balgerhoeke in december 1972.
In 1972 werd het resterende deel van de rijtuigen die waren uitgerust met het sécheronstelsel naar het slopingsbedrijf Chimefer overgebracht, de 319 op 7 mei, de 316, 317, 321, 322, 327, 329 en 330 begin december. Platform A van de 330 werd door Achiel Ryckaert gerecupereerd. Drie-asser 328 ontsnapte zoals bekend aan de slopershamer en werd op 2 januari 1973 te Woluwe afgeleverd om er bij de vereniging Amutra een nieuw leven als museumrijtuig te beginnen. Nog drie andere verdwenen uit de circulatie: de 350 (na een ongeval aan de Muide op lijn 10 in december 1971), de 352 (na het ongeval met de vrachtwagen aan het Rabot in maart) en de 357 (uitgebrand op 11 juni in de stelplaats). In 1973 werden geen rijtuigen afgevoerd en bleef het aantal drie-assers behouden op 19 stuks.
Drie-asser 325 met aanhangwagen uit de reeks 65-72 geparkeerd op het Emiel Braunplein, richting Klein Turkije, klaar om de rit langs lijn 4 naar het Sint-Pietersstation aan te vangen. Foto uit 1958, kort voor de afbraak van de huizenrij. Rechts een gedeelte van het belfort.
NOG VEEL MEER OVER HET GENTSE OPENBAAR VERVOER!!!
Bekijk ook het blog "MIVG" van Dany !!!! ________________________________________
