Dwarse notities bij de (politieke) actualiteit in voornamelijk Belgenland. Kritische bedenkingen bij allerlei maatschappelijke fenomenen. Herinneringen, reisnotities enzovoort.
De recent overleden Ivo Michiels emancipeerde zich in zijn puberteitsjaren via het Vlaams-nationalisme. Beter geformuleerd is misschien: hij zag de kans om zich te emanciperen via het Vlaams-nationalisme. Later distantieerde hij zich daarvan zonder die fase in zijn leven te verdonkeremanen. In het boek 'Meer dan ik mij herinner' (gesprekken met Sigrid Bousset) zegt hij: Emancipatie via nationalisme zou ik vandaag niet meer verdedigen, geen haar op mijn hoofd zou eraan denken, maar toen wel. En verder: Wanneer ik nu films terugzie over optochten in de jaren dertig en veertig, dan zie ik een esthetiek die ook aanwezig was in de Vlaamse Beweging. Alle nationalismen lijken op elkaar. Ook vandaag nog.
Uitspraken ter overweging voor iedereen die meent dat Vlaanderen zondag en later alle heil te verwachten heeft van de nationalisten van de N-VA.
De Antwerpse havenschepen Marc Van Peel is een van de zeldzame politici die nog een zeker 'sérieux' uitstralen. Anderen zullen dit vertalen als: de man oogt saai. Hoe dan ook, juist hij geeft deze periode van overloos gezeur over de N-VA en haar leider een ludieke tint. De twee eenvoudige filmpjes die op het internet circuleren - in het ene filmpje duwt Van Peel een eindeloos emmerende Nederlander de Schelde in, in het andere houdt hij de deur van het stadhuis dicht voor de neus van de man die zich aandient als de nieuwe burgemeester - zijn goed bedacht. En ze zullen wellicht ook enig effect sorteren. De ludieke duwkracht van een saaie schepen, of de kracht van pretentieloze humor.
Soms hoort of ziet een mens iets waarvan hij opkijkt. In dit geval was het horen. Kort na de dood van Ivo Michiels hoorde ik in een nieuwsuitzending op de VRT-radio uitgebreid citeren uit een mededeling over de schrijver die verspreid was door (het kabinet van) Joke Schauvliege - u weet wel, de Vlaamse minister van Cultuur. Het was al een tijd geleden dat ik haar nog had horen vernoemen, maar dat zal wel aan mij liggen. In elk geval was ik zeer verbaasd dat mevrouw Schauvliege al zo snel na de dood van de bijzondere en spraakmakende schrijver (citaat) met een mededeling kwam. Niet dat die mededeling veel meer is dan het bijeenharken van een aantal clichés, maar een mens moet niet te kritisch zijn, zeker niet voor een Vlaamse minister van Cultuur. Uitermate verhelderend vond ik deze passage: De auteur was ook niet bang om in zijn werk een groot stuk van zichzelf vrij te geven. Dat maakte dat zijn boeken soms op de ziel blijven plakken. Een groot stuk van zichzelf vrijgeven? Bedoelt ze bloot geven? Maar doet niet iedere auteur dat? En dat Michiels' boeken op de ziel blijven plakken? Goh, ik heb wel een idee wat mevrouw de minister zou kunnen bedoelen, maar ik vind het toch een wat rare uitdrukking, zeker in verband met de boeken van Ivo Michiels. Ik heb nog nooit iemand ontmoet die me zei dat een bepaald boek van Michiels op zijn ziel was blijven plakken, maar ook dat kan aan mij liggen. Wel is het zo dat het ministeriële proza een beetje op mijn maag blijft liggen.
Ivo Michiels is gisteren gestorven in Le Barroux, 89 jaar oud. De Standaard wijdt vandaag zo ongeveer een pagina aan hem, een stuk van Filip Rogiers, aangevuld met een knappe foto van de hand van Michiel Hendryckx. Vroeger zou de krant haar kolommen opengesteld hebben voor een doorwrocht essay van een of andere kenner van het oeuvre van de auteur. Die tijd is dus jammerlijk genoeg voorbij. Een schrijver van het niveau van Ivo Michiels verdient beter dan het obligate in memoriam van Jan Rogiers.
Zelf zag en hoorde ik Michiels voor het laatst vorig jaar in boekhandel De Slegte in Antwerpen bij de voorstelling van onder andere het boek Meer dan ik mij herinner, gesprekken met Michiels, gevoerd en opgetekend door Sigrid Bousset. De leeftijd en de fysieke toestand van de auteur liet toen niet toe dat hij lijfelijk aanwezig zou zijn maar via skype kon hij toch aan het gebeuren deelnemen, vanachter zijn bureau in zijn huis in de Provence. Een goedlachse, nog alerte toch wat breekbare oude man die met pretoogjes aan de hele vertoning participeerde.
En die foto van Hendryckx. Een grijze Ivo Michiels staat breed lachend, leunend op een wandelstok, in een halflange jas en met das op de straatstenen voor een muur met een gesloten luik en tegen die wit-grijze muur een verweerde, kronkelige stam van - ja, van wat? van een druivelaar? Ik ben geneigd in die kronkelige stam en takken en dat gesloten luik een symbool van het oeuvre van Michiels te zien.
De leider van de Vlaams-nationalisten heeft een interview gegeven aan het Franse persbureau AFP waarin hij laat verstaan waar hij met dit land heen wil. Zoals gewoonlijk is wat hij beweert een ratatouille van wensen, halve waarheden, hele leugens en venijnige uithalen, in dienst van zijn strategie en die van zijn partij: de macht grijpen en België opsplitsen. Het laatste wat hem daarbij voor ogen staat is op een eerlijke en faire manier aan politiek doen. Niet dat de leider duidelijk zegt dat hij het land wil splitsen. Het heet dat we niet veraf staan van een democratische revolutie in Vlaanderen. Vlaanderen wordt nu gedomineerd door rechts, aldus de leider, Wallonië uiteraard door links. Een belachelijke en stereotiepe opdeling die uiteraard wel in zijn kraam past: divide et impera. Aan de horizon ziet de leider het onafhankelijke Vlaanderen opdagen dat onder leiding zal staan van Bart I! En struikelsteen Brussel? Daar liet de éminence grise van de Vlaams-nationalisten, Geert Bourgeois, zich in een interview dan weer over uit. Vlaanderen mag Brussel niet loslaten, Brussel moet een soort Jeruzalem worden, verkondigt hij. Brussel, het Jeruzalem aan de Zenne! Voilà, de naamsverandering is er al. Juicht, Vlaanderen, juicht!
Marxist! Wat je zegt dat ben je zelf. Dat is vandaag de titel boven de column van Béatrice Delvaux in De Standaard. Voor wie enigszins de actualiteit volgt, is het duidelijk waar ze het over heeft: over de zure oprispingen van Vlaamse ondernemers over het economische beleid van Elio Di Rupo en zijn regering in het algemeen en over de uitspraak van ondernemer Luc Bertrand dat de premier een marxist is in het bijzonder. Delvaux citeert enkele reacties van vooraanstaande figuren uit de financieel-economische wereld op de opmerkelijke uitspraak van Bertrand - die klonk als een excommunicatie, aldus Delvaux. Eerst Etienne Davignon die zegt dat de Vlaamse CEO's met hun verklaring het spel van Bart De Wever spelen. Dat is de spijker op de kop. François Cats, gewezen voorzitter van het Instituut van de Bedrijfsrevisoren en zakenman, wordt het uitvoerigst geciteerd. En hij komt vernietigend uit de hoek voor Luc Bertrand, de spreekbuis van een zeer kleine ideologische belangengroep. Diens uitspraak noemt hij: de meest incoherente, onverantwoordelijke en eerlijk gezegd vulgaire uitspraak. Cats verwijst naar de geringe belasting - 10 miljoen euro - die de onderneming van Bertrand betaalt op een geconsolideerde bruto winst van 117,5 miljoen winst. En en passant verwijst Cats nog even naar het loon van CEO Bertrand: in 2011 meer dan 2 miljoen euro, waarvan 600.000 euro in aandelenopties die vrijwel niet worden belast. Het minste wat je hierbij kunt aantekenen, vind ik, is dat zo'n man niet al te best geplaatst is om met enige geloofwaardigheid over te hoge loonkost te spreken! De conclusie van Béatrice Delvaux luidt: Wat moeten we denken van al dat geruzie? Het niveau van het debat is betreurenswaardig en we kunnen ons vragen stellen over de bedoelingen van mensen die met vuur spelen of, nog erger, het aansteken. En ook dat de uitval van de Vlaamse CEO's op een steminstructie lijkt, voor de N-VA uiteraard, is een waarheid als een koe.
Het is vandaag weer zover: spoorstaking. Zal ze iets uithalen? Wellicht niet, al zullen de bonden dat anders voorstellen. De kans is klein dat de staking minister Magnette en de regering van gedacht zal doen veranderen. Het is overigens nog de vraag of een spoormaatschappij als één geheel zoveel beter is dan een spoormaatschappij in twee delen. Het is voor een vakbondstop niet altijd makkelijk om een staking af te wentelen, zeker niet als er grote druk is vanuit de basis. Of er bij de staking van vandaag evenwel grote vraag van de basis was, betwijfel ik. Men kan zich afvragen of vakbonden niet al te gemakkelijk naar het stakingswapen grijpen waardoor dat wapen op den duur nog weinig doeltreffend wordt. Men kan zich ook afvragen of de bonden zich voldoende rekenschap geven van wat zo'n dag spoorstaking allemaal meebrengt: naast de ellende voor iedereen die de trein nodig heeft om naar zijn werk te gaan is er de aanzienlijke schade voor de economie - en dat in een tijd waarin het niet al te best gaat. Tegenstanders van vakbonden hoeven niet ver te zoeken naar een stok om de honden, de bonden dus, te slaan. Het zal de klant van de spoorwegen, in de eerste plaats de dagelijkse treinreiziger, worst wezen hoe de structuur van de spoormaatschappij eruitziet. De klant verwacht voor zijn geld een degelijke service: treinen die zoveel mogelijk op tijd rijden, treinen waarin hij een fatsoenlijke zitplaats heeft, en als er dan toch es iets - liefst bij hoge uitzondering - misloopt, vlotte en juiste informatie zodat hij niet meer tijd verspilt dan nodig. Een staking en een structuur zullen dat niet als bij toverslag verwezenlijken. Er is een beleid nodig dat permanent een behoorlijke dienstverlening aan de klant, de treinreiziger dus, vooropstelt, niet met mooie woorden maar met daden.
Zijn we nu veel wijzer geworden van de heisa rond het interview met de leider van het N-VA in het weekblad Knack vorige week? Ik denk het niet. Het is gelopen zoals we konden verwachten dat het zou lopen. Het publiceren van alleen maar kritische vragen zonder antwoorden was een stunt bedoeld om de leider alsnog uit zijn tent te lokken in de hoop dat hij wat meer duidelijkheid zou verschaffen over zijn plannen met Antwerpen mocht hij burgemeester worden en over enkele heikele aangelegenheden in zijn partij, zoals het op de kieslijst plaatsen van de omstreden Gantois. De Wever kwam uit zijn tent, plaatste zijn vaak ontwijkende antwoorden op de website van zijn partij en probeerde vooral zijn voordeel te doen met de hele affaire. De leider toonde zich van zijn bekendste kant: vaak arrogant, overtuigd van zijn eigen grote gelijk, cynisch en agressief tegenover wie niet bereid is zijn grote gelijk meteen te accepteren.De arrogantie waarmee u antwoordt op de vragen van deze journalist spat van mijn computerscherm, schrijft politiek filosoof Bleri Lleshi op zijn blog en hij haalt de woorden van Bush jr. aan: You are either with us or against us. Ik citeer Lleshi omdat zijn voor De Wever weinig vleiende stuk opgenomen werd in de elektronische nieuwsbrief van Knack van vorige donderdag. De leider van de N-VA heeft anders niet te klagen van Knack: de laatste jaren stond hij ontelbare keren op de cover van het weekblad en hij kon daarbij niet mopperen over een al te kritische journalistieke aanpak. Ook De Standaard doet allang zijn uiterste best om De Wever en zijn partij in de belangstelling te schrijven en legt daarbij weinig kritische zin aan de dag. Het is ook Lleshi niet ontgaan. In zijn stuk sneert hij naar die krant waarin vorige week nog een journaliste, naar aanleiding van het openingscollege van Carl Devos met een aantal partijvoorzitters, De Wever zonder meer bestempelde als de meest eloquente politicus van zijn generatie. Sorry, mevrouw Justaert, maar over die gratuite bewering valt heel wat te zeggen! (Nee, ik stuur geen mail naar de ombudsman.)
Als je premier bent, moet je bepaald tegen een stootje kunnen. Om de haverklap gebruikt wel een of andere groep je als schietschijf. Vaak ben je dan pars pro toto: de premier wordt vereenzelvigd met het beleid van zijn regering. Zo bestempelde ondernemer Luc Bertrand onlangs Elio Di Rupo als een marxist. Pauvre Elio! Journalist Marc Reynebeau gaf gisteren in De Standaard al zijn mening over dat nieuwe etiket voor onze premier en zijn regering. Hopelijk legt deze ondernemer meer precisie aan de dag in zijn bedrijfsvoering, want ideologisch is deze analyse waardeloos, schreef hij terecht. Het komt er eigenlijk op neer dat nogal wat ondernemers ontevreden zijn omdat de federale regering te weinig oor zou hebben voor hun visie op hoe de huidige crisis aangepakt moet worden. Ik kan me voorstellen dat ze meer gehoor vinden bij Peeters en Muyters. Het minste wat je van de uitlatingen van Bertrand kunt zeggen is dat de man niet erg uitblinkt in zorgvuldige woordkeuze. Of toch? Is het gebruik van de woorden marxist en marxisme juist bedoeld om op te vallen en om het huidige regeringsbeleid te demoniseren? Maar wat zou Bertrand antwoorden op de uitspraak van PS-senator Ahmed Laaouej dat het bedrijf van Bertrand maar 0,016 procent belastingen betaalt op zijn winst? En wat moeten we denken van het dreigement van Bertrand dat hij zijn bedrijven zal delokaliseren? De mantra van ondernemers luidt steeds dat de loonkost in dit land te hoog is. Met andere woorden: het voetvolk, de gewone werknemers dus, verdient te veel. Let wel: dat geldt niet voor managers. Hun exuberant hoge lonen en bonussen zijn altijd dubbel en dik verdiend, meer zelfs, ze kunnen nooit hoog genoeg zijn, want ze halen altijd hun doelstellingen. Opvallend ook dat Julien De Wilde, de vorige CEO van Bekaert, laat horen dat we op weg zijn naar een neo-communistische maatschappij. (Citaat in De Standaard vandaag.) Nu nog wachten op wat de huidige CEO van de staaldraadfabrikant uit West-Vlaanderen over communisme en marxisme te vertellen heeft.
Knack van deze week is nog niet in mijn bus gevallen, maar ik hoef niet te wachten tot dat wel gebeurt om te weten wat de blikvanger van het weekblad is. Dat kon ik al lezen in De Standaard en in de elektronische nieuwsbrief van Knack van vandaag. Knack publiceert een lijst vragen die het de leider van de N-VA wou voorleggen, maar de leider had driewerf helaas geen tijd om erop te antwoorden. De stunt, als ik dat zo mag noemen, van het blad om dan alleen maar de vragen te publiceren, kan ik alleen maar toejuichen. De hele gang van zaken illustreert, wat ik hier al een aantal keer heb geschreven, dat De Wever geen duidelijke antwoorden wil geven, niet als het over de nationale politiek gaat en niet als het over de lokale politiek gaat. De Wever wil voortdurend de huik naar de wind kunnen hangen. Maar de kiezer heeft het recht te weten waar een politicus voor staat en wat voor beleid hij wenst te voeren als hij aan de macht komt. De vraag naar de inhoud, naar het verhaal, zoals dat tegenwoordig heet, wordt in de media veel te weinig gesteld. Misschien luidt de vragenlijst van Knack een kentering in? Terzijde: misschien is het ook een kentering bij de redactie van Knack, want het blad bracht de afgelopen maanden nogal wat lulverhalen over de N-VA en zijn leider waarbij je je kon afvragen of het de bedoeling was de Vlaams-nationalisten permanent in de belangstelling te houden.
Bart De Wever is behalve leider van de N-VA ook columnist voor De Standaard. Vandaag schrijft hij over het a-woord, het woord allochtoon dus. Aanleiding is de aankondiging van De Morgen om in het vervolg het woord allochtoon te bannen uit haar kolommen. Zo stelt De Wever het toch voor. Als ik de aankondiging in De Morgen uit de pen van de huidige hoofdredacteur lees, begrijp ik dat de zaken iets genuanceerder liggen dan De Wever ze voorstelt. De Morgen wil het woord allochtoon weren wanneer het een discriminerende, stigmatiserende connotatie heeft. De krant wil dus een neutraler taalgebruik nastreven en dat lijkt mij de normaalste zaak van de wereld - één die wat mij betreft niet meteen in het lang en het breed op de voorpagina uiteengezet moet worden, al kan het nu ook niet meteen kwaad. De krant zegt dus niet dat het woord niet meer tot het correcte spraakgebruik behoort, zoals De Wever stelt. Wie de pen voert, behoort zijn woorden te wikken en te wegen. Ik zou ook kunnen zeggen: wie de pen voert, behoort zijn taal te beheersen, en dat impliceert dat hij de betekenis én de draagwijdte van ieder woord kent. Een hoofdredactie mag (moet) dat van zijn journalisten verwachten. En dat geldt uiteraard niet alleen ten opzichte van allochtonen, of mensen van allochtone origine. In zijn niet oninteressante beschouwing haalt De Wever er Noam Chomsky bij die in 'Manufacturing Consent: the Political Economy of Mass Media' beschrijft hoe media via manipulatie van het taalgebruik de publieke opinie proberen te sturen. Ja, denk ik, en er zijn partijen die gewiekst zijn in het aanleveren van taalgebruik waarmee media de publieke opinie kunnen manipuleren.
Links en rechts, extreem links en extreem rechts, het zijn lastige begrippen. Welke lading dekt de vlag? Dat is niet eenvoudig. Is de N-VA extreem rechts omdat er zoveel overlopers van Vlaams Belang op haar lijsten staan, zoals Guy Verhofstadt zich in een tv-programma liet ontvallen? In elk geval is de N-VA een rechtse partij en er zijn zeker serieuze overeenkomsten met het Vlaams Belang, maar de modale kiezer ligt daar duidelijk niet van wakker. De N-VA is in en kan zich veel veroorloven, en het ziet er niet naaruit dat het tij gauw zal keren. En ja, de N-VA is uiterst handig in kritiek aan haar adres ombuigen in haar voordeel. Als de Open VLD eveneens gewezen leden van het Vlaams Belang op haar lijsten heeft, is het voor de N-VA uiterst makkelijk om de kritiek van Verhofstadt te counteren. Zo gaat men aan de essentie voorbij. De N-VA heeft nooit een duidelijke verklaring gegeven over welke gewezen Vlaams Belangers er tot haar rangen mochten en mogen toetreden en welke niet, en ze zal dat ook nooit doen. Maar wie aandachtig toekijkt, weet het wel. Belangers waarmee de partij geen risico op zware beschadiging loopt, zijn erg welkom. Wij, Vlaams-nationalisten onder elkaar, hebben toch één gemeenschappelijk doel nietwaar: de macht veroveren om dat verfoeielijke België kapot te maken en Vlaanderen onafhankelijk te verklaren. Et après nous le déluge!
Eerst heette het, en dat na lang daarover geheimzinnig doen, dat de leider van de Vlaams-nationalisten de volle zes jaar burgemeester van Antwerpen zou blijven, mocht hij die functie na 14 oktober bemachtigen. Blijkbaar is dat nu weer niet meer zo zeker en is het opnieuw ja, maar. Veel woorden moeten daar niet aan vuil gemaakt worden: De Wever blijft zichzelf. Vandaag ja, morgen nee, overmorgen ja maar, en daarna opnieuw iets anders. Echte duidelijkheid verschaft de leider nooit, op geen enkel vlak, over geen enkele aangelegenheid. Als ik maar in de belangstelling blijf, lijkt het devies. Zou dat de kracht van verandering zijn?
Je kunt niet ontkennen, als je het wereldwijde protest tegen een zogeheten anti-islamfilm ziet, dat moslims blijkbaar uiterst lange tenen hebben. De islam lijkt niet om te kunnen met kritiek, laat staan met satire. Het antwoord is vaak meteen straatgeweld, aanslagen, moorden. Charlie Hebdo heeft van de gelegenheid gebruik gemaakt om weer eens cartoons van de Profeet en zijn volgelingen te publiceren. Niet snugger van het blad om dat nu te doen? Een moeilijke vraag. Ces dessins choqueraient ceux qui vont vouloir être choqués en lisant un journal qu'ils ne lisent jamais, zei iemand van Charlie Hebdo op een Franse zender, en daar valt veel voor te zeggen. Ook voor zijn stelling dat, als je je begint af te vragen of je wel het recht hebt om tekeningen van de Profeet te publiceren, je op den duur niets meer maakt, en de extremisten dan zeker winnen. Juist, extremisten, binnen welke groep ze zich ook manifesteren, twijfelen nooit en gaan recht op hun doel af. Moslims willen zich als een grote, hechte groep presenteren, als een ongenaakbaar monolitisch blok - hoeveel strekkingen en tendenzen er ook te bespeuren vallen. Anti-films en cartoons zullen daar in elk geval niet veel aan veranderen.
Je kunt er niet naast kijken dat een niet gering aantal journalisten de N-VA nogal genegen is, om het zacht uit te drukken. Je vindt ze bij De Standaard, bij Knack, bij de openbare omroep. Ze doen hun uiterste best om de Vlaams-nationalisten permanent in het nieuws te houden, soms met het onbenulligste eerst. Zo nu en dan trekken ze dan toch eens naar een politicus van een andere partij, voornamelijk om die te confronteren met de uitlatingen van de N-VA-leider en de zijnen. Deze week mag Alexander De Croo in Knack zijn zegje doen. Hij deelt de politici op in doeners en roepers. Uiteraard zijn degenen die nu de moed hebben om het land te besturen de doeners, en degenen die aan de kant blijven staan de roepers. Tot de laatste groep rekent hij de Vlaams-nationalisten. Terecht hekelt hij het gedrag van De Wever die ging lopen toen er tijdens de jongste federale regeringsonderhandelingen een akkoord gesloten moest worden. Voor hem (net als voor mij, maar dat doet er niet toe) is het zonneklaar: De Wever en de N-VA zijn slechts op de splitsing van het land uit. Het splitsen zit die partij in de genen zoals een schorpioen het steken niet kan laten. In de federale verkiezingen van 2014 zal het volgens De Croo om een keuze gaan tussen een partij die het land wil splitsen en een partij die het land wil hervormen. Hij stelt dat de pedagogen, waarmee hij de regeringspartijen bedoelt, nog twee jaar de tijd hebben om de bevolking duidelijk te maken waar het werkelijk om gaat, en het derhalve dan van de demagogen te winnen.
Wie De Wever wel lik op stuk geven, zijn Patrick Janssens en Wouter Van Besien en dit naar aanleiding van De Wevers uitlatingen na de rellen in Borgerhout. Het kan alleen maar toegejuicht worden dat er politici zijn die de platte demagogie van de leider van de N-VA op een rationele en beschaafde manier tegenspreken. Janssens slaat de spijker op de kop als hij stelt dat de Vlaams-nationalistische leider de slogan 't Stad is van iedereen ombuigt naar 't Stad is van mij alleen. Het is permanent de houding van De Wever en de zijnen: Wij weten hoe het moet, en wie het anders willen, zijn domkoppen. Even juist is het wat Van Besien zegt, namelijk dat De Wevers uitlatingen over de rellen in de lijn liggen van het Vlaams Belang. Benieuwd of de N-VA-leider iets zinnigs zal antwoorden op de reacties van Janssens en Van Besien.
En om nog even bij de lokale politiek en de komende verkiezingen te blijven: nadat Annemie Turtelboom al had laten horen dat ze het wel zou zien zitten om burgemeester van Antwerpen te worden als dat zo uitkomt is er nu ook Vincent Van Quickenborne die verkondigde dat hij uit de regering zal stappen als hij burgemeester van Kortrijk kan worden. Wat moet een mens denken van de hooggegrepen ambities van die liberale excellenties? Moeten we dat interpreteren als een soort vaandelvlucht? Het is een constante in de peilingen dat Open VLD een slechte beurt zal maken in de aanstaande gemeenteraadsverkiezingen en dus klinkt in de liberale familie nu al de roep op herbronning. En zijn er zelfs geruchten dat Verhofstadt en De Gucht snode plannen hebben.
