21. Paus Franciscus heeft zich bij minstens drie gelegenheden duidelijk uitgesproken tegen het gebruik van de titel “Medeverlosseres”, met het argument dat Maria “ nooit iets van haar Zoon voor zichzelf heeft willen toe-eigenen. Ze heeft zich nooit gepresenteerd als een mede-Redder. Nee, als een discipel.” Het verlossingswerk van Christus was volmaakt en behoeft geen toevoegingen; daarom “wilde Onze Lieve Vrouw geen enkele titel van Jezus afnemen… Ze vroeg niet om voor zichzelf een quasi-verlosser of een medeverlosser te zijn: nee.

Er is maar één Verlosser, en deze titel kan niet worden gedupliceerd.” Christus “is de enige Verlosser; er zijn geen medeverlossers met Christus.” Want “het offer van het kruis, gebracht in een geest van liefde en gehoorzaamheid, biedt de meest overvloedige en oneindige voldoening.” Hoewel we in staat zijn de effecten ervan in de wereld uit te breiden (vgl. Kol. 1:24), kunnen noch de Kerk noch Maria het verlossingswerk van de vleesgeworden Zoon van God vervangen of vervolmaken, dat volmaakt was en geen toevoegingen behoeft.

22. Gezien de noodzaak om Maria's ondergeschikte rol aan Christus in het verlossingswerk uit te leggen, zou het  niet gepast zijn om de titel "Medeverlosseres" te gebruiken om Maria's medewerking te definiëren. Deze titel riskeert Christus' unieke verlossende bemiddeling te verdoezelen en kan daardoor verwarring en een onevenwicht in de harmonie van de waarheden van het christelijk geloof creëren, want "in niemand anders is er redding, want er is onder de hemel geen andere naam aan de mensen gegeven waardoor wij gered moeten worden" (Handelingen 4:12).

Wanneer een uitdrukking vele, herhaalde uitleg vereist om te voorkomen dat deze afdwaalt van de juiste betekenis, dient deze het geloof van het volk van God niet en wordt deze  nutteloos. In dit geval helpt de uitdrukking “Medeverlosseres” niet om Maria te verheerlijken als de eerste en belangrijkste medewerkster in het werk van Verlossing en genade, want het brengt het risico met zich mee dat de exclusieve rol van Jezus Christus – de Zoon van God die mens werd voor onze verlossing, die als enige in staat was de Vader een offer van oneindige waarde te brengen – wordt overschaduwd – wat geen ware eer zou zijn voor zijn Moeder. Als “dienstmaagd des Heren” (Lucas 1:38) wijst Maria ons immers naar Christus en vraagt ​​ons “alles te doen wat Hij u zegt” (Johannes 2:5).

Mediatrix

23. Het concept van bemiddeling verschijnt bij de oosterse kerkvaders vanaf de zesde eeuw. In de volgende eeuwen gebruikten Sint-Andreas van Kreta, Sint-Germanus van Constantinopel en Sint-Jan van Damascus deze titel met verschillende betekenissen.

In het Westen werd deze uitdrukking vanaf de twaalfde eeuw vaker gebruikt, hoewel ze pas in de zeventiende eeuw formeel als doctrinaire these werd geformuleerd. In 1921 verzocht kardinaal Mercier, aartsbisschop van Mechelen – met de wetenschappelijke medewerking van de Katholieke Universiteit Leuven en de steun van de bisschoppen, geestelijken en leken van België – paus Benedictus XV om een ​​dogmatische definitie van Maria's universele bemiddeling uit te vaardigen. De Heilige Vader willigde dit verzoek echter niet in; hij keurde alleen een feest goed met een eigen mis en het officie van Maria Middelares.

Vanaf dat moment tot 1950 bleef het theologisch onderzoek naar deze kwestie zich ontwikkelen tot aan de voorbereidende fase van het Tweede Vaticaans Concilie. Het Concilie heeft geen dogmatische verklaringen afgelegd, maar heeft er de voorkeur aan gegeven een uitgebreide synthese te presenteren “van de katholieke leer over de plaats die aan de Heilige Maagd Maria moet worden toegekend in het mysterie van Christus en de Kerk.” 

24. De Bijbelse uitspraak over Christus' exclusieve bemiddeling is doorslaggevend. Christus is de enige Middelaar, "want er is één God, en er is één Middelaar tussen God en mensen, de mens Christus Jezus, die Zichzelf gegeven heeft als losprijs voor allen" (1 Timoteüs 2:5-6). De Kerk heeft deze unieke plaats van Christus verduidelijkt in het licht van het feit dat Hij de eeuwige en oneindige Zoon van God is, hypostatisch verenigd met de menselijkheid die Hij aannam.

Dit is exclusief voor Christus' menselijkheid, en de gevolgen die daaruit voortvloeien, kunnen alleen op Hem worden toegepast. In deze precieze zin is de rol van het Mensgeworden Woord exclusief en uniek. Gezien deze helderheid in het geopenbaarde Woord van God is bijzondere voorzichtigheid geboden bij het toepassen van de term "Middelares" op Maria. Gezien de tendens om de reikwijdte van Maria's medewerking door middel van deze titel te verbreden, is het nuttig om zowel de reikwijdte van de waarde ervan als de beperkingen ervan te specificeren.

25. Enerzijds kunnen we niet ontkennen dat het woord "bemiddeling" op veel gebieden van het dagelijks leven veelvuldig wordt gebruikt, waar het simpelweg wordt opgevat als samenwerking, bijstand of voorspraak. Het is dan ook onvermijdelijk dat de term in ondergeschikte zin op Maria wordt toegepast. Zo gebruikt, is het niet de bedoeling om enige doeltreffendheid of kracht toe te voegen aan de unieke bemiddeling van Jezus Christus, de ware God en de ware mens.

26. Aan de andere kant is het duidelijk dat Maria een echte bemiddelende rol speelde bij het mogelijk maken van de incarnatie van de Zoon van God in onze menselijkheid, aangezien de Verlosser “geboren uit een vrouw” zou worden (Gal. 4:4). Het verhaal van de Annunciatie laat zien dat dit niet alleen een biologische bemiddeling inhield, want het benadrukt Maria's actieve betrokkenheid bij het stellen van vragen (vgl. Luc. 1:29, 34) en het met een vastberaden besluit aanvaarden van “ fiat ” (Luc. 1:38).

Maria's antwoord opende de poorten van de Verlossing waar de hele mensheid op had gewacht en die de heiligen met poëtisch drama beschreven. Op het bruiloftsfeest in Kana vervult Maria ook een bemiddelende rol wanneer zij de behoeften van het pasgetrouwde stel aan Jezus voorlegt (vgl. Joh. 2:3) en de dienaren instrueert zijn aanwijzingen te volgen (vgl. Joh. 2:5).

27. De terminologie van het Tweede Vaticaans Concilie met betrekking tot bemiddeling verwijst in de eerste plaats naar Christus; soms verwijst het ook naar Maria, maar op een duidelijk ondergeschikte manier. In feite gaf het Concilie er de voorkeur aan een andere terminologie voor haar te gebruiken: een die gericht was op samenwerking of moederlijke bijstand. De leer van het Concilie formuleert duidelijk het perspectief van Maria's moederlijke voorspraak, door uitdrukkingen te gebruiken als  "veelvoudige voorspraak" en "moederlijke bijstand". 

Deze twee aspecten samen definiëren de specifieke aard van Maria's medewerking aan Christus' handelen door de Geest. Strikt genomen kunnen we niet spreken van een andere bemiddeling in genade dan die van de vleesgeworden Zoon van God. Daarom moeten we altijd de christelijke overtuiging in herinnering roepen, en nooit verdoezelen, die “vast moet worden geloofd  als een constant element van het geloof van de Kerk” met betrekking tot “de waarheid van Jezus Christus, Zoon van God, Heer en enige Redder, die door de gebeurtenis van zijn incarnatie, dood en verrijzenis de heilsgeschiedenis tot vervulling heeft gebracht, en die in hem haar volheid en centrum heeft.” 

Maria in de unieke bemiddeling van Christus

28. Tegelijkertijd moeten we eraan denken dat de uniciteit van Christus' bemiddeling 'inclusief' is. Hij maakt verschillende vormen van deelname aan zijn heilsplan mogelijk, omdat we in gemeenschap met Hem allemaal op de een of andere manier medewerkers van God en 'middelaars' voor elkaar kunnen worden (vgl. 1 Kor. 3: 9). Juist dankzij Christus' oneindig oppermachtige macht kan Hij zijn broeders en zusters verheffen om hen in staat te stellen tot een oprechte samenwerking bij de verwezenlijking van zijn plannen.

Het Tweede Vaticaans Concilie bevestigde dat "de unieke bemiddeling van de Verlosser een veelvoudige samenwerking niet uitsluit, maar er juist een doet ontstaan ​​die slechts een delen in één bron is." Om deze reden "moet de inhoud van deze gedeelde bemiddeling dieper worden onderzocht, maar moet altijd in overeenstemming blijven met het principe van Christus' unieke bemiddeling." De Kerk breidt inderdaad in de tijd de effecten van Christus' Paasmysterie uit en deelt ze overal mee, en Maria neemt een unieke plaats in het hart van de Moederkerk in. 

29. Maria's deelname aan Christus' werk wordt duidelijk wanneer men uitgaat van de overtuiging dat de verrezen Heer gelovigen aanmoedigt, transformeert en in staat stelt om met Hem samen te werken in zijn werk. Dit gebeurt niet door een zwakte, onvermogen of behoefte van Christus, maar door zijn glorieuze kracht, die ons edelmoedig en vrijwillig als medewerkers in zijn werk kan opnemen. Wat in dit geval benadrukt moet worden, is dat wanneer Christus ons toestaat Hem te vergezellen en – onder impuls van zijn genade – het beste van onszelf te geven, het uiteindelijk zijn kracht en barmhartigheid zijn die verheerlijkt worden.

Vruchtbaar in de glorierijke Christus

30. De volgende tekst is in dit verband bijzonder verhelderend: "Wie in Mij gelooft, zal ook de werken doen die Ik doe, en grotere dan deze, omdat Ik naar de Vader ga" (Joh. 14:12). Gelovigen die verenigd zijn met de verrezen Christus, die is teruggekeerd naar de rechterhand van de Vader, kunnen daden verrichten die de wonderen van de aardse Jezus overtreffen, maar altijd dankzij hun vereniging door het geloof met de glorieuze Christus. Dit bleek bijvoorbeeld uit de wonderbaarlijke uitbreiding van de vroege Kerk, toen de Verrezene dit werk deelde met zijn Kerk (vgl. Mc. 16:15). Zo werd Christus' glorie niet verminderd, maar juist zichtbaarder gemaakt, en toonde zich een kracht die in staat is gelovigen te transformeren en hen samen met Hem vruchtbaar te maken.

31. Onder de Kerkvaders vond dit idee een kenmerkende uitdrukking in hun commentaren op Johannes 7:37-39, aangezien sommigen Christus' belofte van de "stromen van levend water" interpreteerden als verwijzend naar gelovigen. In deze interpretatie worden gelovigen zelf, getransformeerd door Christus' genade, bronnen voor anderen. Origenes legde uit dat de Heer vervult wat Hij in Johannes 7:38 aankondigde door waterstromen uit ons te laten vloeien: "de menselijke ziel, geschapen naar het beeld van God, kan zelf putten, fonteinen en rivieren bevatten en uitgieten." 

Sint Ambrosius raadde aan om uit de open zijde van Christus te drinken, "opdat de bron van water dat opwelt tot het eeuwige leven in u mag overstromen." Sint Thomas van Aquino drukte het uit door te zeggen dat als een gelovige "zich haast om verschillende genadegaven die van God zijn ontvangen te delen, er levend water uit zijn hart stroomt."

32. Als dit geldt voor elke gelovige – wiens samenwerking met Christus steeds vruchtbaarder wordt naarmate men zich door genade laat transformeren – hoeveel te meer moet dit dan op een unieke en verheven manier van Maria worden bevestigd. Want zij is degene die “vol van genade” is (Lc. 1:28) en die, zonder Gods werk in de weg te staan, zei: “Zie, ik ben de dienstmaagd van de Heer; laat mij gebeuren naar uw woord” (Lc. 1:38).

Zij is de Moeder die de wereld de Bewerker van Verlossing en Genade schonk, die standvastig stond aan de voet van het kruis (vgl. Joh. 1:25), lijdend aan de zijde van haar Zoon en de pijn van haar door het zwaard doorboorde moederhart offerend (vgl. Lc. 2:35). Van de Menswording tot het kruis en de Verrijzenis was zij op een unieke manier met Christus verenigd, die elke andere gelovige ver overtreft.

33. Dit alles is niet vanwege haar eigen verdiensten, maar omdat Christus' verdiensten aan het kruis volledig op haar werden toegepast – op een bijzondere en anticiperende manier – tot eer van de ene Heer en Redder. Uiteindelijk is zij een lofzang op de doeltreffendheid van Gods genade, zodat elke erkenning van haar schoonheid onmiddellijk terugverwijst naar de verheerlijking van de oorspronkelijke bron van al het goede: de Drie-eenheid.

Maria's onvergelijkelijke grootheid ligt in wat zij heeft ontvangen en in haar vertrouwende bereidheid om zich door de Geest te laten overschaduwen. Wanneer we ernaar streven haar actieve rollen toe te schrijven die parallel lopen aan die van Christus, verwijderen we ons van de onvergelijkelijke schoonheid die uniek van haar is. De uitdrukking "deelnemende bemiddeling" kan een precieze en waardevolle betekenis van Maria's rol uitdrukken, maar als ze verkeerd wordt begrepen, kan ze die gemakkelijk verduisteren of zelfs tegenspreken. De bemiddeling van Christus kan in sommige opzichten ‘inclusief’ of gedeeld zijn, maar is in andere opzichten exclusief en onmededeelbaar.

Moeder van de gelovigen

34. In het geval van Maria vindt deze bemiddeling plaats op een moederlijke manier, net zoals ze dat deed in Kana en zoals bevestigd werd aan het kruis. Paus Franciscus legde het als volgt uit: “Zij is een Moeder. En dit is de titel die zij van Jezus kreeg, daar, op het moment van het kruis (vgl. Joh. 19:26-27). Uw  kinderen , u bent  Moeder… Zij ontving de gave om zijn Moeder te zijn en de plicht om ons als Moeder te vergezellen, om onze Moeder te zijn.” 

35. De titel “ Moeder ” vindt zijn oorsprong in de Heilige Schrift en de Kerkvaders. Hij wordt gepresenteerd door het Magisterium, en de inhoud ervan ontwikkelde zich geleidelijk tot aan de leer van het Tweede Vaticaans Concilie en het gebruik van de term “ geestelijk moederschap ” in de encycliek Redemptoris Mater. Maria's geestelijk moederschap ontspringt aan haar fysieke moederschap van de Zoon van God. Door Christus fysiek te dragen – door haar vrije, gelovige aanvaarding van die zending – bracht Maria ook, in geloof, alle christenen ter wereld die leden zijn van het Mystieke Lichaam van Christus. Met andere woorden, zij bracht de totale Christus ter wereld : Hoofd en ledematen. 

36. De deelname van de Maagd Maria, als Moeder, aan het leven van haar Zoon – van de Incarnatie tot het kruis en de Verrijzenis – verleent een uniek en uniek karakter aan haar medewerking aan zijn verlossingswerk, vooral voor de Kerk, “wanneer [de Kerk] Maria's geestelijk moederschap jegens alle leden van het Mystieke Lichaam beschouwt; in haar vertrouwende aanroeping [van haar]; wanneer zij de voorspraak van haar voorspraak en helpster ervaart.”

Dit moederlijke aspect kenmerkt de relatie van de Maagd met Christus en haar medewerking op elk moment van het verlossingswerk. In haar missie als Moeder heeft Maria een unieke relatie met de Verlosser en met hen die verlost zijn, van wie zij de eerste is: “Maria is het type [model] van de Kerk en van de wedergeboorte die in de Kerk plaatsvindt”; sterker nog, zij is het symbool en “belichaming van de Kerk zelf.” Dit moederschap wordt geboren uit haar totale zelfgave en haar roeping om dienares van het mysterie te zijn. In het moederschap van Maria wordt alles samengevat wat we kunnen zeggen over het moederschap volgens de genade en over haar huidige plaats binnen de hele Kerk.

37. Maria's geestelijk moederschap heeft enkele bepalende kenmerken:

a) Het is gegrondvest in het feit dat zij de Moeder van God is en haar moederschap strekt zich uit tot de leerlingen van Christus en zelfs tot alle mensen. In dit opzicht is de medewerking van Maria uniek en onderscheiden van de medewerking van alle “andere schepselen”. Haar voorspraak heeft niet het kenmerk van priesterlijke bemiddeling (zoals die van Christus), maar is in plaats daarvan gesitueerd in de orde en analogie van het moederschap. Door de voorspraak van Maria te associëren met het werk van Christus, worden de gaven die de Heer ons geeft gepresenteerd met een moederlijk aspect, doordrongen van de tederheid en nabijheid van de Moeder die Jezus met ons wilde delen (vgl. Joh. 19:27).

b) Maria's moederlijke medewerking is in Christus en is dus participatief. Met andere woorden, het houdt "een delen in de ene unieke bron in die de bemiddeling van Christus zelf is." Maria treedt op een volkomen persoonlijke manier binnen in Christus' unieke bemiddeling. Haar moederlijke rol "verduistert of vermindert deze unieke bemiddeling van Christus geenszins, maar toont eerder de kracht ervan. Alle heilzame invloed van de Heilige Maagd" op ons komt voort uit "de overvloed van de verdiensten van Christus, berust op zijn bemiddeling, is er volledig van afhankelijk en ontleent er al haar kracht aan." 

In haar moederschap is Maria geen obstakel tussen de mens en Christus . Integendeel, haar moederlijke rol is onlosmakelijk verbonden met de rol van Christus en is op hem gericht. Zo begrepen, probeert Maria's moederschap de unieke aanbidding die alleen aan Christus toekomt niet te verzwakken, maar deze veeleer aan te wakkeren. Daarom moeten titels en uitdrukkingen worden vermeden die Maria als een soort “bliksemafleider” presenteren voor de gerechtigheid van de Heer, alsof zij een noodzakelijk alternatief is voor de ontoereikendheid van Gods barmhartigheid.

Het Tweede Vaticaans Concilie bevestigde hoe de devotie die aan Maria wordt gegeven, moet zijn, namelijk “een devotie gericht op het christologische centrum van het christelijk geloof, op zo'n manier dat 'wanneer de Moeder wordt geëerd, de Zoon… naar behoren wordt gekend, bemind en verheerlijkt.'” Uiteindelijk is Maria's moederschap ondergeschikt — aan de verkiezing van de Vader, aan het werk van Christus en aan de werking van de Heilige Geest.

c) De Kerk is niet alleen een referentiepunt voor Maria's geestelijk moederschap, maar het is juist binnen de sacramentele dimensie van de Kerk dat haar moederschap zich altijd ontvouwt. Maria handelt met de Kerk, in de Kerk en voor de Kerk. De uitoefening van haar moederschap wordt gevonden binnen de gemeenschap van de Kerk en niet daarbuiten, door de Kerk te leiden en haar te begeleiden.

De Kerk leert haar eigen moederschap van Maria — in het verwelkomen van het Woord van God dat Christus evangeliseert, bekeert en verkondigt; in de gave van het sacramentele leven van de Doop en de Eucharistie; en in de moederlijke opvoeding en vorming die de kinderen van God helpt geboren te worden en te groeien. Om deze reden kan worden gezegd dat "de vruchtbaarheid van de Kerk dezelfde vruchtbaarheid is als die van Maria; ze wordt gerealiseerd in het leven van haar leden in de mate dat ze 'in het klein' herbeleven wat de Moeder heeft beleefd, namelijk dat ze liefhebben overeenkomstig de liefde van Jezus." 

Als Moeder wacht Maria erop dat Christus in ons verwekt wordt en neemt zijn plaats niet in; hetzelfde geldt voor de Kerk. Zo worden “dankzij de overvloedige genaden die uit de open zijde van Christus stromen, op verschillende manieren de Kerk, de Maagd Maria en alle gelovigen zelf stromen van levend water. Op deze manier toont Christus zijn glorie in en door onze kleinheid.”