Onderzoekers bekijken het bewustzijn en onderbewustzijn als een biologisch verschijnsel. Zij kwamen tot de veronderstelling dat: dromen het resultaat waren van willekeurige zenuwcelactiviteit in de hersenstam.

Strikt genomen waren dromen dus gewoon wat geestelijke stuiptrekkingen zonder enige betekenis. En dat dromen erg persoonlijk zijn werd veroorzaakt door de eigen kijk op het leven, die uiteindelijk bepaalde hoe de hersenen dat willekeurige neuronenbombardement van de hersenstam opvatten.

Weer anderen zeiden dat al die andere theorieën zever waren en beslisten dat dromen dienden om overbodige informatie te wissen; als organisme leef je namelijk in een wereld die ontzettend complex is; van alle kanten word je gebombardeerd met informatie die je zintuigen opnemen en je hersenen opslaan. Veel van die informatie is strikt genomen zinloos en neemt dus alleen maar plaats in beslag. Daarom moet die informatie zo snel mogelijk eruit gekiept worden. Deze theorie verklaarde ook mooi waarom je je meestal niet veel herinnert van je dromen; alles wat je droomt is uit je geheugen gewist en dus kun je je dat ook niet meer herinneren. Crick en Mitchison, de ontwerpers van deze theorie, wisten hem kort en krachtig samen te vatten: We dream to forget.

In 1954 werd echter een ontdekking gedaan die de aftrap zou zijn voor de tegenwoordig meest gangbare theorie over de betekenis van dromen.
Green en Arduini, twee wetenschappers verbonden aan de Universiteit van Californië, ontdekten toen namelijk dat konijnen, terwijl ze bezig zijn te kijken of er ergens gevaar dreigt, in hun hippocampus (zie tekening in onderstaande inzending) een wisselend stroompje hebben lopen van 6 periodes per seconde.

Ook bij andere beesten blijkt zo’n stroompje dat 6 keer per seconde wisselt voor te komen. Bij een kat blijkt dit te zijn als hij op muizenjacht is, bij een rat als hij bezig is z’n omgeving te onderzoeken. Met andere woorden: dit wisselend stroompje is steeds aanwezig als het betreffende dier gedrag aan het vertonen is dat voor die specifieke soort gericht is op overleven.

Maar de ontdekking van dat stroompje op zich is niet het belangrijkste wat ze toen ontdekt hebben. Het blijkt dat ditzelfde stroompje – waarvoor de Amerikanen die het ontdekt hebben de term theta rhythm hebben bedacht – bij wat voor diersoort ook altijd voorkomt als het betreffende beest aan het dromen is!

De activiteit van de hippocampus van eender welk dier is dus hetzelfde als dat dier droomt dan als dat beest iets aan het doen is dat van levensbelang voor hem is. Als je dit weet zou je wel eens kunnen gaan vermoeden dat dromen toch wel nuttig is.
Een neuron(zenuwcel) moet vaak en kort achter elkaar een impuls krijgen om iets te kunnen onthouden. En dat theta rhythm was een snel wisselend stroompje – dus eigenlijk een elkaar snel opvolgende stroom impulsen! En laat die stroom impulsen nou eens precies dezelfde frequentie hebben als die wat nodig is voor het optreden van LTP (het verschijnsel dat neuronen door herhaalde prikkeling informatie kunnen opslaan)…

Theta rhythm komt dus voor bij het vertonen van belangrijk gedrag én heeft iets te maken met leren. Een theorie die onlangs is ontstaan zegt dan ook dat dromen het geestelijk herhalen van voor het dier belangrijke informatie is. Tijdens dromen herhaalt een dier dus de belangrijke dingen die het die dag heeft gedaan en deze worden dan goed opgeslagen in het brein – van buiten geleerd, dus. Zo bewaart een dier ervaringen voor later en weet hij, als een bepaalde situatie zich weer voordoet, precies wat hij moet doen.

Deze theorie wordt ondersteund door onderzoek van Jonathan Winson van de Rockefeller University. Die meneer Winson heeft namelijk bij ratten een proef gedaan waaruit bleek dat alleen hersencellen die overdag echt hebben deelgenomen aan het opdoen van vitale ervaringen ’s nachts ook kunnen dromen.

Trouwens, nu snap je ook waarom ’s morgens, als een student de woordjes die hij heeft moeten leren voor een belangrijke toets nog eens doorneemt, dat zo goed gaat: niet alleen omdat hij dan nog helemaal fris is, maar omdat hij die woordjes onbewust ’s nachts misschien nog wel eens herhaald heeft.

En je snapt ook waarom baby’s zoveel slapen en dromen: voor hen is alles nieuw, en dus is voor hen alles belangrijk. En als er zoveel voor je van belang is heb je veel tijd nodig om dat allemaal op te slaan.

Evolutie
De theorie die ik net heb proberen uit te leggen wordt door nog iets anders ondersteund, namelijk feiten uit de evolutie. Bij alle zoogdieren wordt dat theta rhythm waargenomen en al die zoogdieren dromen dus ook – logisch, want als je niet zou dromen heb je niks aan theta rhythm dat juist bepaald waarover je kunt dromen. Nou is er een bepaald soort miereneter – en een miereneter is ook een zoogdier – die niet droomt en dus ook geen theta rhythm heeft. Dit beest kiest dus niet terwijl hij wakker is uit wat belangrijk is om te onthouden en wat niet om het dan ’s nachts te herhalen en op te slaan.
Die miereneter heeft geen theta rhythm omdat hij zo’n 140 miljoen jaar geleden in de evolutie een andere weg is ingeslagen dan bijna alle andere zoogdieren; hij heeft zich gewoon anders ontwikkeld.

Nu blijkt dat bij die miereneter het hersengebied waarin belangrijke ervaringen worden opgeslagen buitensporig groot is, zelfs nog groter dan bij de mens – daarom hebben miereneters ook zo’n lange kop; anders past het niet.

Dat hersengebied kan maar om één reden groter zijn bij die miereneter: omdat hij overdag, terwijl hij belangrijke ervaringen opdoet, ook meteen kijkt wat belangrijk is en wat niet en dat wat belangrijk is direct op de juiste plek opslaat, terwijl tegelijkertijd ook nog de overbodige informatie moet worden gewist.
Een miereneter moet alles tegelijk doen, terwijl de mens en eigenlijk alle andere zoogdieren dat verdelen over de nacht en de dag. Bij andere zoogdieren en dus ook bij mensen is dat hersengebied waar ik het net over had veel kleiner omdat ze minder capaciteit nodig hebben.

Ten opzichte van die miereneter zijn wij mensen dus achter in de ontwikkeling, maar omdat wij efficiënter werken met onze ‘beperkte middelen’ zijn we toch slimmer.

Ik wilde ook nog even wat vertellen over lichamelijke activiteit tijdens het dromen zelf. Slaap kun je verdelen in meerdere soorten en de droomslaap zelf wordt ook wel REM-slaap genoemd. REM staat voor Rapid Eye Movements, snelle oogbewegingen. Waarom zou je nou met je ogen bewegen tijdens het dromen? Als je denkt aan wat ik net heb gezegd over dieren is dat eigenlijk vrij logisch: dieren dromen over ervaringen die hen helpen overleven. Bij dieren zijn dat vaak bewegingspatronen: hoe ontvlucht je als konijntje een vos en hoe kun je dat konijntje als vos toch te pakken krijgen? Hierbij is het natuurlijk van belang wat je ogen doen: een geschikte vluchtweg zoeken of een struik om je achter te verstoppen als hinderlaag.

Precies om dezelfde reden zijn bepaalde motorische (bewegingscellen) neuronen verlamd tijdens droomslaap; anders zou je de bewegingspatronen die je herhaalt tijdens je droom ook nog écht gaan uitvoeren ook. Een kat waarvan het mechanisme dat die neuronen moet ‘uitzetten’ kapot is gaat tijdens haar slaap vogeltjes vangen die er eigenlijk helemaal niet zijn of in bomen klimmen die er niet staan.

(bron: http://proto.thinkquest.nl/)